Προβλήματα της καθημερινής ζωής των φοιτητών

Του Βασίλη Λυμπερόπουλου*

Η ζωή των φοιτητών είναι γεμάτη από ένα σωρό μικροπράγματα που καθιστούν την καθημερινότητά τους μια αληθινή περιπέτεια. Άδεια ψυγεία όταν το μπάτζετ τελειώνει, οικιακά δράματα με συγκάτοικους, αντιπαραθέσεις στις συνελεύσεις, στοίβες πιάτων στο νεροχύτη, ενοχλητικές σκηνές με τους καθηγητές… σίγουρα δεν θα βαρεθείτε! Ωστόσο, μεταξύ των πολλών παράδοξων καταστάσεων μπορεί κανείς να βρει σοβαρότερα ζητήματα, τόσο διαδεδομένα, που μπορούν να θεωρηθούν ως «καθολικοί νόμοι» που σκορπούν δυσαρέσκεια.

Η πολιτεία και τα πανεπιστήμια για να ενθαρρύνουν τους φοιτητές θα πρέπει τόσο να παρέχουν ποιοτική εκπαίδευση και κατάρτιση όσο και να στρέψουν την προσοχή τους στην αναβάθμιση της ποιότητας της καθημερινής ζωής των φοιτητών και των εργαζομένων.

Δυστυχώς το χαμηλό επίπεδο κρατικής χρηματοδότησης της εκπαίδευσης, έναντι για παράδειγμα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, επιφέρει υποστελέχωση τόσο σε καθηγητές όσο και σε ειδικό ερευνητικό και διοικητικό προσωπικό και την απομάκρυνση από ένα βέλτιστο επίπεδο εκπαίδευσης. Σε συνδυασμό με την αυξητική τάση του αισθήματος της ανυπαρξίας δικαιοσύνης, ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους των φτωχών νοικοκυριών, δημιουργείται ένα περιβάλλον που δε γεμίζει με αισιοδοξία τους φοιτητές.  

H πρόσφατη εφαρμογή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (ΕΒΕ) στα ΑΕΙ, πέρα από την τεράστια «αποψίλωση» πολλών Τμημάτων, τις κατάφωρες αδικίες και τους αποκλεισμούς που επιφέρει ανάμεσα στους μαθητές, δε βοηθά στην αναβάθμιση των σπουδών στο σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος αλλά στην διόγκωση της παραπαιδείας και της μεταφοράς δημόσιων πόρων από την δημόσια στην ιδιωτική εκπαίδευση, σε βάρος των πολλών.

Το ζήτημα της στέγασης είναι ιδιαίτερα έντονο.  Ένα πολύ μικρό μέρος του συνόλου των φοιτητών στεγάζεται δωρεάν σε φοιτητικές εστίες, μερικές φορές σε άθλιες υποδομές. Οι διαθέσιμες θέσεις δεν επαρκούν για να καλύψουν τους φοιτητές, ακόμα και αν βρίσκονται κάτω από το όριο των εισοδηματικών κριτηρίων. Το ζήτημα γίνεται εντονότερο σε περιφερειακά  πανεπιστήμια που δεν διαθέτουν φοιτητικές εστίες. Οι διαθέσιμες θέσεις, σύμφωνα με δημοσιεύματα, προσεγγίζουν τις 15.000, ενώ οι φοιτητές που σπουδάζουν μακριά από το πατρικό τους είναι περίπου 100.000.  

Η μεγάλη ζήτηση φοιτητικής στέγασης εκτοξεύει το ύψος των μισθωμάτων σε τιμές δυσανάλογες με τα εισοδήματα των οικογενειών που αναζητούν ένα σπίτι για να σπουδάσει το παιδί τους, ενώ η τουριστική ανάπτυξη, κυρίως στις νησιώτικες περιοχές, συντελεί στην επικράτηση του μοντέλου της βραχυχρόνιας μίσθωσης με αποτέλεσμα οι φοιτητές να αναγκάζονται να παραδίδουν τα σπίτια τους εν μέσω εξεταστικής περιόδου ή να βρίσκονται  σε διαρκή περιπλάνηση.

Ο Σπύρος Πολυκαλάς, καθηγητής του Τμήματος Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, υποστηρίζει ότι «η ύπαρξη φοιτητικών εστιών δίνει σημαντική πνοή στο πανεπιστήμιο που έχει ως συνέπεια τη δημιουργία πανεπιστημιακής κοινότητας» και προσθέτει ότι «όταν τα πανεπιστήμια διαθέτουν τις ίδιες υποδομές επιτρέπεται και η σύγκριση μεταξύ των τμημάτων» (Η τηλεσυζήτηση με τον καθηγητή Σπύρο Πολυκαλά για το Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών του Ιούνιου Πανεπιστήμιο, 28/02/2020, kefaloniapress.gr).

Όλο και περισσότεροι φοιτητές Τμημάτων που βρίσκονται μακριά από την οικογενειακή εστία, αβοήθητοι αναζητούν αγωνιωδώς εργασία ή εργάζονται από ανάγκη προκειμένου να μπορέσουν να  ανταπεξέλθουν στα καθημερινά έξοδα. Όμως η αναγκαστική απουσία από τα μαθήματα και ο λίγος χρόνος που απομένει για διάβασμα οδηγούν στην αναγκαστική επιμήκυνση του χρόνου αποφοίτησής τους. 

Όσον αφορά το ζήτημα της σίτισης, είναι συχνές οι διαμαρτυρίες των φοιτητών ανά τη χώρα οι οποίοι καταγγέλλουν αιφνιδιαστικές διακοπές της σίτισης και άθλιες εγκαταστάσεις. Εργολάβοι σηκώνονται και φεύγουν αφήνοντας φοιτητές νηστικούς και εργαζόμενους για μήνες απλήρωτους. Μικρές μερίδες, υλικά φτηνά και κακής ποιότητας έχουν ως αποτέλεσμα τη χαμηλή διατροφική αξία των γευμάτων.

Η διανομή των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων πραγματοποιείται συχνά με  σημαντική καθυστέρηση, γεγονός που δημιουργεί δυσχέρεια στην εκπαιδευτική διαδικασία και απογοήτευση στους σπουδαστές. Ενώ τα μαθήματα του εαρινού εξαμήνου αρχίζουν το Φεβρουάριο, χαρακτηριστική  ήταν η φετινή ανακοίνωση του υπουργείου Παιδείας: «Η διαδικασία για τη διανομή των διδακτικών συγγραμμάτων με κατ’ οίκον παράδοση παρατείνεται έως τη Δευτέρα 31 Μαΐου 2021». Η παράδοσης διδακτικών συγγραμμάτων σε φοιτητές ανά την επικράτεια πραγματοποιήθηκε ορισμένες φορές μετά από εξεταζόμενα μαθήματα!  

Οι φοιτητές οι οποίοι σύμφωνα με τα προγράμματα σπουδών είναι υποχρεωμένοι να διεκπεραιώνουν την πρακτική άσκηση τους σε επιχειρήσεις του δημοσίου ή του ιδιωτικού τομέα, ως αναγκαία προϋπόθεση απόκτησης πτυχίου, αμείβονται με αποδοχές κατώτερες από τις αποδοχές του ανειδίκευτου εργάτη. Η διακοπή μάλιστα της πρακτικής εξαιτίας της πανδημίας δημιούργησε τεράστια ζητήματα.

Η ανησυχία για το μέλλον σε μια πολύπλοκη κοινωνία, σε εποχή πανδημίας, οικονομικής κρίσης και αξιών, καθώς και η έλλειψη αναλογικότητας ανάμεσα στη μελέτη και τη δυνατότητα εξευρέσεως εργασίας με αξιοπρεπείς απολαβές εξαιτίας των οικονομικών πολιτικών και του μεγάλου ποσοστού ανεργίας, ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους, φαίνεται ότι περιορίζουν το όραμα ενός καλύτερου μέλλοντος.

Αρκετοί φοιτητές  εξετάζουν το ενδεχόμενο να εγκαταλείψουν τις σπουδές τους και άλλοι τις εγκαταλείπουν ως μοναδική λύση στα προβλήματά τους. Σήμερα απαιτείται μεγαλύτερη δέσμευση για την καταπολέμηση της διαρροής των φοιτητών, τη στήριξη τους στη διαδρομή των σπουδών τους, στη μεγαλύτερη προσοχή στη διδασκαλία και την προσφορά περισσότερων και καλά εξοπλισμένων χώρων αφιερωμένων στη μελέτη, όπως αίθουσες, εργαστήρια, καθώς και εστίες και λέσχες. Επιπλέον, γίνεται όλο και συχνότερη η επιβολή διδάκτρων σε μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών και σε άλλα προγράμματα κατάρτισης και διά βίου μάθησης, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι ανισότητες και η εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης. Και σ’ αυτή την περίπτωση καθίσταται μεγάλος μύθος η αρχή «ίσες ευκαιρίες για όλους».

Τα εξ αποκαταστάσεως μαθήματα στην εποχή της COVID19 αύξησαν δραματικά την «απόσταση» ανάμεσα σε φοιτητές και καθηγητές. Φοιτητές «κλειδωμένοι» σε ένα δωμάτιο, μπροστά σε μια οθόνη, εγκαταλελειμμένοι στους εαυτούς τους. Πληρωμένα ενοίκια σε άδεια σπίτια, άδεια εργαστήρια, υποτροφίες και πρακτικές σε εκκρεμότητα. Τεράστια κοινωνικά προβλήματα που συνδέονται με την απόλυτη απουσία ανθρώπινων σχέσεων, από την απλή συνομιλία πριν από την είσοδο στην τάξη, έως την έλλειψη του ζωντανού διαλόγου με καθηγητές και συμφοιτητές.

Και σαν να μη έφταναν όλες αυτές οι ελλείψεις, οι φοιτητές στην πανεπιστημιακή  καθημερινή ζωή τους, εφόσον εφαρμοστεί η πρόσφατη νομοθεσία του υπουργείου Παιδείας, θα πρέπει να υποχρεώνονται σε ελέγχους από φρουρές αστυνομικών, σ’ ένα περιβάλλον κατάργησης του πανεπιστημιακού ασύλου και καταστρατήγησης της ακαδημαϊκής ελευθερίας.

Ο σημερινός φοιτητής φαίνεται ότι δεν επιθυμεί να βλέπει το πανεπιστήμιο ως ένα «εξεταστικό κέντρο» φρουρούμενο  από την αστυνομία και ως ένα ακόμα πεδίο άσκησης για την ολική «φροντιστηριοποίηση» της εκπαίδευσης, αλλά ως μια κοινότητα από την οποία δεν περιμένει  μόνο διδακτική ποιότητα, αλλά ενθάρρυνση του διαλόγου, της αυτενέργειας, καθώς και υποστήριξη στην επίλυση των καθημερινών προβλημάτων του. Αποτελεσματικές υπηρεσίες καθοδήγησης, συμβουλευτικής, διαμονής, σίτισης, στέγασης, εργαστήρια, προγράμματα εργασίας  και άλλες.

Τα πανεπιστήμια στην χώρα μας στο σύνολο τους φαίνεται ότι έχουν ακόμη μεγάλη απόσταση να διανύσουν  προς την κατεύθυνση αυτή και το σεβασμό της ελευθερίας του άλλου.  Οι ευθύνες της πολιτείας είναι μεγάλες.

*Φοιτητής του Τμήματος Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.