Ερώτηση: Τι γιορτάζουμε, αλήθεια, στις 21 Μαΐου;

Απάντηση: Την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα.

Ερ.: Γιατί στις 21 Μαΐου;

Απ.: Γιατί τότε (21 Μαΐου 1864 με το παλιό και 2 Ιουνίου 1864 με το νέο ημερολόγιο) αποχώρησαν οι αγγλικές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές από τα Ιόνια νησιά – αποχώρηση που συνοδεύτηκε με την υποστολή της αγγλικής και την ταυτόχρονη έπαρση της ελληνικής σημαίας σε κάθε νησί.

Ερ.: Δηλαδή δεν υπογράφτηκε στις 21 Μαΐου του 1864 η Συνθήκη της Ένωσης; Γιατί κάτι τέτοιο νομίζει ο μέσος συμπολίτης μας, που δεν έχει ιδιαίτερες ιστορικές γνώσεις.

Απ.: Όχι φυσικά. Την ημερομηνία αυτή είχαν ορίσει στην Κέρκυρα ο έκτακτος απεσταλμένος της ελληνικής κυβέρνησης Θρασύβουλος Ζαΐμης και ο τελευταίος Άγγλος αρμοστής Henry Storks για την αποχώρηση των Άγγλων με βάση τη Συνθήκη του Λονδίνου στις 17/29 Μαρτίου 1864.

Ερ.: Και τι καθόριζε εκείνη η Συνθήκη;

Απ.: Καθόριζε όρους, που κάποιοι ήταν απαράδεκτοι για την Ελλάδα. Άκου μερικούς, που και σήμερα ακόμη είναι σχεδόν άγνωστοι στον πολύν κόσμο. 1) Το ελληνικό κράτος υποχρεωνόταν να αυξήσει την ετήσια βασιλική χορηγία κατά 10.000 στερλίνες - ποσό που θα προερχόταν από τα δημόσια έσοδα των Επτανήσων. 2) Οι τρεις «Προστάτιδες Δυνάμεις» της Ελλάδας, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία, παραιτούνταν υπέρ του Γεωργίου από τις 12.000 στερλίνες – ποσό που η Ελλάδα υποχρεωνόταν να αποδίδει κάθε χρόνο σε αυτές τις χώρες.

Ερ.: Δηλαδή ο βασιλιάς Γεώργιος πήρε ... τη μίζα του; Γιατί; Επειδή μέσα από ... σκληρές διαπραγματεύσεις με την Αγγλία κατάφερε να της «αποσπάσει» τα Επτάνησα;

Απ.: Προφανώς όχι. Αλλά, ε, νέος ήταν τότε, ανάγκες είχε, έπρεπε να τον .. προικίσουμε. Για άκου κι άλλους όρους εκείνης της Συνθήκης του Μαρτίου του 1864. 1) Δε θα τροποποιούνταν για τα επόμενα 15 χρόνια μετά την Ένωση τα ειδικά προνόμια, που είχαν παραχωρηθεί από την προκάτοχη αγγλοϊόνια κυβέρνηση των Επτανήσων ή στο όνομα αυτής από την «Προστάτιδα» Αγγλία στο εμπόριο και τη ναυσιπλοΐα ξένων χωρών μέσα από συμφωνίες τους με διάφορες ξένες κυβερνήσεις, εταιρείες κ.λπ. 2) Υποχρεωνόταν η ελληνική κυβέρνηση να αναλάβει το κόστος των συντάξεων («διά βίου») και αποζημιώσεων όλων των Άγγλων υπηκόων, που εργάζονταν στις υπηρεσίες της Ιόνιας Πολιτείας και έχαναν την εργασία τους λόγω λήξης της Αγγλικής Προστασίας. Και φυσικά η Συνθήκη εκείνη καθόριζε την αποχώρηση των αγγλικών αρχών από τα νησιά μέσα σε τρεις το πολύ μήνες από την υπογραφή της.

Ερ.: Μπράβο, πολύ «πλούσια» Συνθήκη βλέπω. Τελικά, όπως καταλαβαίνω, δε μας «δώρισαν» τα Επτάνησα οι Άγγλοι, όπως ο πολύς κόσμος πιστεύει, αλλά μας «πούλησαν» δική μας γη. Έτσι μου φαίνεται εμένα. Και ποιοι υπέγραψαν αυτή τη Συνθήκη του Μαρτίου του 1864;

Απ.: Ο Χαρίλαος Τρικούπης ως εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης και οι εκπρόσωποι της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας, των τριών δηλαδή «Προστάτιδων Δυνάμεων» της Ελλάδας.

Ερ.: Μα πώς δέχτηκε η ελληνική πλευρά τέτοιους δυσβάστακτους οικονομικούς όρους;

Απ.: Μια προγενέστερη Συνθήκη, η Συνθήκη του Λονδίνου στις 2/14 Νοεμβρίου 1863 – η Συνθήκη που καθόρισε την Ένωση – επέβαλε τέτοιους όρους.

Ερ.: Και ποιοι υπέγραψαν τη Συνθήκη του Λονδίνου το Νοέμβριο του 1863 για την Ένωση;

Απ.: Πάντως, ούτε εκπρόσωποι των Επτανησίων, ούτε αντιπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης, αλλά «μόνες» τους οι τότε πέντε Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Αυστρία και Πρωσία), εκείνες δηλαδή που είχαν υπογράψει το 1815 τη Συνθήκη του Παρισιού, με την οποία παραχωρούνταν τα Επτάνησα στην Αγγλία, για να τα ... προστατεύει.
Ερ.: Και τι προέβλεπε εκείνη η Συνθήκη του Νοεμβρίου του 1863;

Απ.: Φυσικά την Ένωση. Μια Ένωση όμως που συνοδεύτηκε με βαρύτατους όρους. Πρώτα-πρώτα επιβαλλόταν στα νησιά του Ιονίου καθεστώς πλήρους ουδετερότητας.

Ερ.: Δηλαδή δε θα μπορούσε να σταθμεύει ελληνική ένοπλη δύναμη σε αυτά; Κι αν δημιουργούνταν στο μέλλον συνθήκες πολεμικές ποιος θα προστάτευε αυτά τα νησιά;

Απ.: Λογική η απορία σου. Η Συνθήκη μάλιστα προέβλεπε επιπλέον την κατεδάφιση των φρουρίων όλων των νησιών.

Ερ.: Μα γιατί επιβάλλονταν τέτοιοι όροι;

Απ.: Πρέπει να ξέρεις ότι η Αγγλία ήταν υπέρ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κατά της παραπέρα διεύρυνσης των ελληνικών συνόρων, που τότε περιλάμβαναν μόνο την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και τις Κυκλάδες. Επομένως, η Αγγλία δε θα ήθελε να χρησιμοποιηθούν τα Επτάνησα, που συνόρευαν στο κεντρικό και βόρειο τμήμα τους με την οθωμανοκρατούμενη Ελλάδα, ως βάση εναντίον του Σουλτάνου. Εξάλλου, οι ισχυρές οχυρώσεις της Κέρκυρας ιδιαίτερα αλλά και των άλλων νησιών πολλαπλασίαζαν στην περιοχή τη στρατιωτική δύναμη της Ελλάδας και αυτό δεν το ήθελε καθόλου η Αγγλία.

Ερ.: Και δέχτηκε τέτοιους απαράδεκτους όρους το δικό μας κράτος, που υπονόμευαν την ελληνική κυριαρχία στα Επτάνησα;

Απ.: Ευτυχώς όχι. Όταν κλήθηκε στο Λονδίνο ο Χ. Τρικούπης, για να επικυρώσει με την υπογραφή της ελληνικής κυβέρνησης τη Συνθήκη αυτή, διαφώνησε εντονότατα για τα δύο αυτά ζητήματα, δηλαδή της ουδετερότητας και της κατεδάφισης των φρουρίων. Τελικά με ξεχωριστό Πρωτόκολλο καταργήθηκε η ρήτρα της ουδετερότητας, ενώ η κατεδάφιση περιορίστηκε μόνο στα οχυρωματικά έργα της Κέρκυρας και των Παξών. Έτσι, σχετικά με την Κεφαλονιά, έμειναν απείρακτα στο νησί μας τα Κάστρα του Αγ. Γεωργίου και της Άσου. Διαφορετικά στη θέση τους θα βλέπαμε σήμερα ερείπια...

Ερ.: Πάλι καλά. Περιλάμβανε κι άλλους επαχθείς όρους εκείνη η Συνθήκη του Λονδίνου του Νοεμβρίου του 1863;

Απ.: Και βέβαια, τους οποίους όμως προσπάθησε να ελαφρύνει η ελληνική πλευρά. Για παράδειγμα, καθοριζόταν «εις το επ' άπειρον» η συνέχιση των ειδικών πλεονεκτημάτων, που απολάμβανε το ξένο εμπόριο και η ξένη ναυσιπλοΐα στα Επτάνησα, που είχαν κατοχυρωθεί μέσα από συμφωνίες με την προηγούμενη αγγλοϊόνια κυβέρνηση. (Μετά από διαπραγματεύσεις στη Συνθήκη του Μαρτίου του 1864 τέθηκε το χρονικό όριο των 15 ετών, μετά την παρέλευση των οποίων δεν είχε καμιά συμβατική δέσμευση η Ελλάδα, όπως είπαμε παραπάνω). Ακόμη, δε θα άλλαζε τίποτε στο θέμα της θρησκείας• θα ίσχυαν οι καθιερωμένες αρχές της ελευθερίας στη θρησκευτική λατρεία, όπως πριν από την Ένωση: επικρατούσα θρησκεία η Ορθόδοξη Ανατολική, απόλυτη ελευθερία στην Αγγλικανική Εκκλησία, ειδική προστασία στην Καθολική Εκκλησία και πλήρη ανεξιθρησκία στις άλλες θρησκευτικές κοινότητες.

Ερ.: Απ' ό,τι φαίνεται δεν ήταν ανώδυνη οικονομικά η Ένωση. Μα, μια τέτοια Ένωση ζήτησαν οι Επτανήσιοι βουλευτές; Ή δεν μπόρεσαν να κάνουν διαφορετικά;

Απ.: Η Συνθήκη του Νοεμβρίου του 1863, που υπογράφτηκε από τις πέντε Μ. Δυνάμεις, προέβλεπε την Ένωση με τους όρους που αναφέραμε παραπάνω, αφού προηγουμένως είχε καταλήξει η ίδια η Αγγλία να «επιστρέψει» τα νησιά στην Ελλάδα και αφού η ίδια επέτρεψε ή μάλλον κάλεσε την Ιόνια Βουλή να ... της ζητήσει την Ένωση.

Ερ.: Για μια στιγμή. Τι είναι αυτά που λες; Δηλαδή οι Επτανήσιοι βουλευτές πήραν την άδεια της Αγγλίας, για να διεκδικήσουν το αυτονόητο αίτημά τους; Το κατάλαβα σωστά;

Απ.: Πολύ καλά μάλιστα. Γι' αυτό, άλλωστε, στις τελευταίες εκλογές της Ιόνιας Πολιτείας, στις εκλογές δηλαδή για την ανάδειξη της ΙΓ΄ (και τελευταίας) Ιόνιας Βουλής, που θα ψήφιζε την Ένωση, αρνήθηκαν συνειδητά να πάρουν μέρος οι Κεφαλονίτες παλαίμαχοι ριζοσπάστες αγωνιστές Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος και Ιωσήφ Μομφερράτος.

Ερ.: Δηλαδή από το τελικό ψήφισμα της Ένωσης λείπουν οι υπογραφές του Ζερβού Ιακωβάτου και του Μομφερράτου, εκείνων δηλαδή που από την αρχή κυνηγήθηκαν και εξορίστηκαν για το ριζοσπαστικό ενωτικό τους αγώνα;

Απ.: Και βέβαια λείπουν, γιατί ακριβώς οι ίδιοι δε θέλησαν να συμμετάσχουν σε μια «στημένη» Ένωση, σε μια προσχεδιασμένη από την αγγλική διπλωματία διαδικασία «προσφοράς» των Επτανήσων στην Ελλάδα με όρους. Δεν ήθελαν μια Ένωση για την Ένωση...

Ερ.: Μα τότε ποια Ένωση γιορτάζουμε στις 21 Μαΐου;

Απ.: Πάντως, όχι εκείνη που οραματίζονταν οι δικοί μας συνεπείς αγωνιστές ριζοσπάστες Ζερβός Ιακωβάτος και Μομφερράτος. Αλλά αυτό είναι θέμα μιας άλλης κουβέντας...