Η «σχολική άρνηση» αποτελεί μια από τις πιο κοινές φοβίες που εμφανίζονται τόσο κατά την παιδική κυρίως ηλικία, όσο και κατά την εφηβική ηλικία και ανήκει στο ευρύτερο φάσμα των αγχωδών διαταραχών. Αποτελεί ουσιαστικά τον παράλογο φόβο του παιδιού να πάει στο σχολείο, καθώς δυσκολεύεται να αφήσει τον οικείο χώρο του σπιτιού, προκειμένου να βρεθεί σε ένα μέρος με άγνωστα πρόσωπα. Το παιδί σε αυτήν την περίπτωση ανησυχεί για ζητήματα χωρίς πραγματική βάση, καθώς μπορεί π.χ. να ανησυχεί ότι θα το εγκαταλείψουν οι γονείς του ή ότι κάτι άσχημο μπορεί να συμβεί είτε στο ίδιο είτε σε κάποιο κοντινό συγγενικό πρόσωπο.

Προκειμένου το παιδί να ενισχύσει τους λόγους για να μην πάει σχολείο, μπορεί να προφασιστεί διάρροιες, εμετούς, πονοκέφαλους, κοιλιακούς πόνους ή ταχυκαρδίες, τα οποία και γίνονται εντονότερα όσο πλησιάζει η ώρα για να πάει στο σχολείο, ενώ απουσιάζουν σε άλλες χρονικές περιόδους, όπως τα Σαββατοκύριακα. Επίσης, πάντοτε ελλοχεύει ο κίνδυνος το παιδί ακόμα και αν πάει στο σχολείο να δυσκολευτεί πάρα πολύ να παραμείνει εκεί και γι’ αυτό να ζητήσει στην πρώτη ευκαιρία που θα του δοθεί να επιστρέψει στο σπίτι του. Η σχολική άρνηση μπορεί να εμφανιστεί κυρίως στη νηπιακή ηλικία του παιδιού και να φτάσει στην κορύφωσή της στην Β΄ Δημοτικού, ενώ εμφανίζεται κυρίως κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς.

Ένα παιδί θεωρείται ότι παρουσιάζει σχολική άρνηση όταν εμφανίζει κάποια από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Αόριστα σωματικά συμπτώματα, όπως στομαχόπονοι, πονοκέφαλοι, πόνος στο λαιμό, ναυτία ή ζάλη, διάρροια, νυχτερινούς εφιάλτες, ενούρηση κ.α.
• Τα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως το πρωί.
• Ακόμη την ώρα που το παιδί είναι να πάει στο σχολείο ενδέχεται να εμφανίσει ενδείξεις αντικοινωνικότητας όπως εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα, υπερκινητικότητα, άρνηση να δεχτεί το φαγητό, να ντυθεί κ.ά.
• Προκύπτει μεγάλο διάστημα απουσίας του παιδιού από τη σχολική καθημερινότητα εξαιτίας αυτών των συμπτωμάτων.

Αν και τα παιδιά αδυνατούν συνήθως να αναγνωρίσουν τους λόγους από τους οποίους πηγάζει το άγχος τους να πάνε στο σχολείο, φαίνεται να ενυπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι που πυροδοτούν την εκδήλωση της σχολικής άρνησης. Μερικοί από αυτούς είναι: ο φόβος αποτυχίας, το πείραγμα από τα άλλα παιδιά στο σχολείο, οι απειλές σωματικής βίας ή ιστορικό σωματικής βίας, οι μαθησιακές δυσκολίες, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, η ασθένεια στην οικογένεια, διαζύγιο ή συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια, η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος και η ζήλια λόγω της γέννησης ενός νέου μωρού.

Για να βοηθήσουν οι γονείς ένα παιδί που παρουσιάζει σχολική άρνηση χρειάζεται:

• Να το ακούσουν με προσοχή και να το ενισχύσουν να μιλήσει για το φόβο του να πάει σχολείο.
• Να μη γελάσουν και να μην αστειευτούν μαζί του τη στιγμή που το παιδί θα περιγράφει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του σχετικά με αυτό που το φοβίζει.
• Να συζητήσουν διάφορα γεγονότα που συμβαίνουν στο σχολείο, τα οποία μπορεί να ενισχύσουν το φόβο του.
• Να είναι ήρεμοι, διατηρώντας ένα σταθερό τόνο φωνής και μια στάση κατανόησης και στήριξης απέναντί του.
• Να το ρωτήσουν για το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσε να του συμβεί στο σχολείο και με τη δική τους βοήθεια να βρουν τρόπους ώστε το παιδί να νιώσει ασφάλεια.
• Να ενθαρρύνουν το παιδί να έχει περισσότερες επαφές με συνομηλίκους (να ενταχθεί σε αθλητικές ομάδες, να έχει εξωσχολικές δραστηριότητες, να έρχεται συχνά σε επαφή με άλλα παιδιά κ.ά.).

Επίσης γίνεται αντιληπτό ότι η υποστήριξη και η παρακολούθηση του παιδιού από κάποιον ειδικό μπορεί να βοηθήσει το παιδί να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του και να καλλιεργήσει σταδιακά θετική αυτοεικόνα, προκειμένου να μπορέσει να αντιμετωπίσει κατάλληλα τη σχολική άρνηση.

Τέλος, η συμβουλευτική υποστήριξη της οικογένειας, αλλά και η συνεργασία των ειδικών με τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και το ίδιο το παιδί μπορεί να βοηθήσει τόσο στην καλύτερη κατανόηση των δυσκολιών του παιδιού, όσο και στη μείωση της έντασης των προαναφερόμενων συμπτωμάτων.

Φεβρουάριος 2019

Γιάννης Γκούθας

Ψυχολόγος

Κέντρο Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης

(Κ.Ε.Σ.Υ.) Κεφαλληνίας