Ιούλιος 2023

Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Μπήκε ο Ιούλιος, ζεστός και εορταστικός όπως  είναι τούτος ο μήνας, μας συναθροίζει σε γιορτές και πανηγύρια κάπως πιο ξέγνοιαστα από άλλους μήνες, μια και οι δουλειές λίγο πηγαίνουν στην «μπάντα τους».

Στις 2 του μηνός, εορτή βυζαντινή, παλαιά, με κάθε μεγαλοπρέπεια τιμάται και εορτάζεται, η  Παναγία η Βλαχέραινα,  ή όπως τη λέει ο λαός της Βλαχέρας,  ή των Βλαχερνών, που ο πρώτος ναός της στη Μητρόπολη του κόσμου, στην  Εράσμια Κωνσταντινούπολη υπάρχει. Δηλαδή, σύμφωνα με το συναξάρι στις 2 Ιουλίου γιορτάζει η Εκκλησία μας την «Κατάθεση της Εσθήτας» (φόρεμα) της Παναγίας μας, στις Βλαχέρνες της Κωνσταντινούπολης. Και όπως η εκκλησιαστική παράδοση θέλει, αλλά και τα εκκλησιαστικά βιβλία, δύο αδέλφια πατρίκιοι  Γάλβιος και Κάνδιδος των χρόνων του Λέοντα του Α΄, 5ος αιώνας, πήγαν στα Ιεροσόλυμα για προσκύνημα. Περνώντας από τη Γαλιλαία, βρήκαν στο σπίτι μιας Εβραίας να φυλάσσεται μια εσθής (φόρεμα), που κατά την παράδοση ανήκε στην Παναγία.

Οι δύο βυζαντινοί άρχοντες έκλεψαν την Εσθήτα και την έφεραν στην Κωνσταντινούπολη, στο προάστιο των Βλαχερνών, και δεν φανέρωσαν σε κανέναν για το πολύτιμο και ιερό κειμήλιο τους. Σύμφωνα με την παράδοση, με κάποιο θαύμα παρουσιάστηκε το γεγονός αυτό «της Τιμίας Εσθής», κι ο αυτοκράτορας έκτισε μεγαλόπρεπο ναό.  Πρόκειται για τον φημισμένο ναό «των Βλαχερνών». Η γιορτή που γινόταν εκεί τα βυζαντινά χρόνια ήταν από τις μεγαλοπρεπέστερες του Βυζαντίου, σχεδόν πολιουχική, που δημιούργησε πολλές αντίστοιχες γιορτές σε τόπους που είχαν και ακολούθησαν από παλιά μια βυζαντινή παράδοση.

Στην Κεφαλονιά οι «κύριοι» ναοί των Βλαχερνών ήταν και είναι στην αρχαία και μετέπειτα βυζαντινή Πάλη, περιοχή Ληξουρίου, στο νησάκι Δίας, στο Ρίφι Παλικής και στα Αννινάτα Πρόννων.

 Η παλιά εικόνα από το ναό των Βλαχερνών της Πάλης βρίσκεται σήμερα στο μοναστήρι του Κορωνάτου, όπου τελείται αγρυπνία με την παρουσία πολύ κόσμου. Στο νησάκι Δίας, νότια της Κεφαλονιάς μεγαλόπρεπα γίνεται κάθε χρόνο το γιορτάσι στην Παναγία των Βλαχερνών και σμίγουν σε μια δυνατή και καλή κοινωνικότητα, το φυσικό πεδίο, η θαλάσσια αύρα, το κάλλος της φύσης και ο ψαλτικός από καρδιάς ύμνος προς την Κυρά του Κόσμου.

Στην άχλη της ιστορίας υπάρχει αναφορά στον Ησίοδο  για τούτο το νησάκι πως είχε σχέση με την κορυφή του Αίνου. Στην βραχώδη κορυφή του Αίνου της Κεφαλονιάς υπήρχε ναός του Θεού Διός, όπου είχαν βρεθεί ίχνη και πολλά λείψανα θυσιών τα οποία εσώζοντο μέχρι το 1813 μ Χ. Όταν οι ιερείς στον Αίνο θυσίαζαν στο βωμό του Δία τα ιερά σφάγια, ο καπνός που ανέβαινε στον ουρανό, έδινε το «σημείον» και η τελετή μιας δεύτερης, σχεδόν ταυτόχρονης θυσίας άρχιζε στη βραχονησίδα Δίας, που είναι σε οπτική ευθεία με το Μεγάλο Σωρό (η υψηλότερη κορυφή του Αίνου).

Όταν οι ιερείς έβλεπαν τη δεύτερη στήλη καπνού καταλάβαιναν πως η θυσία στον Δία είχε ολοκληρωθεί. ( Βλ. Μαρινάτος Σπύρος, Αρχαιολογικός Περίπατος ). Όταν η μία θρησκεία αντικατέστησε την άλλη, και εκτοπίστηκε στο νησάκι η λατρεία του Δία και της Αφροδίτης που και αυτή λατρευόταν  σ’ αυτό το βράχο,   κτίστηκε εκκλησία αφιερωμένη στη Θεοτόκο των Βλαχερνών. Η εκκλησία αυτή γνωστή και ως Παναγία Διώτισσα,  υπήρξε και Μονή, όπως μας ενημερώνει ο ιστοριοδίφης Ηλίας Τσιτσέλης (Σύμμικτα, τόμος 2ος, Αθήνα 1960, σελ. 307) πως: «άγνωστον πότε, ευσεβής τις ερημίτης ίδρυσε την μικράν μονήν της Θεοτόκου των Βλαχερνών, συντηρουμένην εκ της ελεημοσύνης των χριστιανών». Τ

ο παλιό μοναστήρι που βρισκόταν στη βραχονησίδα έπαθε ζημιές μεγάλες από τους  φοβερούς σεισμούς του 1867 και σύμφωνα με τον Ηλία Τσιτσέλη, ο τότε Μητροπολίτης Κεφαλληνίας Σπυρίδων Κοντομίχαλος, ελευθέρωσε από τα καθήκοντα του οικονόμου, τον ιερέα Μακάριο Φραγκάτο, για να βρει την οικονομική βοήθεια και να επιδιορθώσει τα κτίσματα της Ιεράς Μονής από τις μεγάλες βλάβες που έπαθε από τους τότε σεισμούς. Σε αυτό το μέρος, ήρθε ως ασκητής ο άγιος Παναγής (Παπα- Μπασιάς), μετά το 1821, αφήνοντας τη θέση του δασκάλου σε σχολείο του Ληξουρίου, μη μπορώντας να αντέξει και να συμβιβαστεί με τα συμφέροντα και κατευθυντήριες πιέσεις των Άγγλων κατακτητών τότε  της νήσου μας.  Επίσης, στις αρχές του 19 ου αιώνα βρέθηκε εξόριστος στο νησάκι αυτό και ο μεγάλος  Ζακύνθιος αγιογράφος ιερ

έας Νικόλαος Καντούνης και ο οποίος αγιογράφησε καλλιτεχνικότατα το ναό. Δυστυχώς τα έργα του Καντούνη τα εξαφάνισαν  οι σεισμοί που κατά καιρούς χτύπησαν το μοναστήρι της Διώτισσας. Τη  μακρόσυρτη φιδίσια σκάλα, με τα 135 σκαλοπάτια  και κάποια μέρη της προβλήτας,  έφτιαξε ο ιερέας από το Ληξούρι Νικόλαος Δρακονταειδής, που διέμεινε αρκετούς  μήνες στο νησάκι γι’ αυτό το σκοπό.

Η εκκλησία και τα άλλα κτίσματα καταστράφηκαν από τους σεισμούς του 1953, αλλά ο καθηγητής ιατρικής Μαρίνος Βαλλιάνος ανήγειρε εκ νέου το ναό που εγκαινιάστηκε το 1963. Κατά την εορτή της Διώτισσας, μετά τη Θεία Λειτουργία, γίνεται η μικρή λιτανεία της εικόνας από το ναό στο πηγάδι του νησιού.

Σύμφωνα με τον περιηγητή των χρόνων της Αγγλοκρατίας Alexander Warwmperg στο βιβλίο του «ITHAKA, Wien 1887, σελ. 12 έως 30 και στο κεφάλαιο “Zeus im exil” (ο Ζεύς στη εξορία), έχει τις ρίζες της στη θαλάσσια λιτανεία που ξεκίνησε από την Πεσσάδα, σε ανάμνηση του Αποστόλου Παύλου που ναυάγησε εκεί τον 59 μ.Χ. Ας αφήσω τα ιστορικά γιατί είναι πολλά ακόμη και ας σταθούμε στο μήνυμα της εορτής και κάθε εορτής, που η μάζωξη των πιστών… αν έχει σκέψη προς το Θείον τότε εγείρει ενέργεια ευεργετική στην ψυχή και στο σώμα  

Εκεί στη βραχονησίδα του Δία, εκεί που η Παναγιά έχει τη χάρη της, ως Διώτισσα, εκεί που περίτρανα η Ορθοδοξία υμνολογεί πως , «Τὸ ἀρχαῖον κάλλος ἀναμορφώσασθαι», εκεί  να μαζευόμαστε κάθε χρόνο, για μια συνάντηση ευλαβική, Ορθόδοξη, κοινωνική και χαράς φυσικού κάλλους, για μια συνέχεια στην ιστορία μας, στην ταυτότητά μας και πάνω από όλα με δύναμη στην ψυχή μας, πριν οι βάρβαροι που καραδοκούν, στο νόημα της Δημοκρατίας, μας  πουλήσουν ότι ιερό έχει για μας απομείνει.

Ας αφουγκραστούμε το υμνολογικό στίχο που συχνά στο γιορτάσι της Παναγίας των Βλαχερνών- Διώτισσας ακούγεται από τις μελωδικές φωνές των ιερέων και ψαλτάδων του νησιού μας. «Θεοτόκε ἀειπάρθενε, τῶν ἀνθρώπων ἡ σκέπη, Ἐσθῆτα καὶ Ζώνην τοῦ ἀχράντου σου σώματος, κραταιὰν τῇ πόλει σου περιβολὴν ἐδωρήσω, τῷ ἀσπόρῳ τόκῳ σου ἄφθαρτα διαμείναντα, ἐπὶ σοὶ γὰρ καὶ φύσις καινοτομεῖται καὶ χρόνος, διὸ δυσωποῦμέν σε, εἰρήνην τῇ οἰκουμένῃ δωρήσασθαι, καὶ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν το μέγα έλεος».