Μαντζαβινάτειο Νοσοκομείο Ληξουρίου

(Σύντομη ιστορία του Νοσοκομείου έως το 1985)

Στη μνήμη της μητέρας μου,

Ρηγγίνας Σωτ. Γαλανού

Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Η περιοχή της επαρχίας Πάλλης με πρωτεύουσα την πόλη του Ληξουρίου, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, παρουσίαζε από παλιά μεγάλη δυσκολία στη συγκοινωνία με το υπόλοιπο νησί. Τα μικρά πλοιάρια που συνέδεαν το Ληξούρι με το Αργοστόλι δια θαλάσσης, ήταν ευάλωτα στις συχνά απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες, με αποτέλεσμα η επικοινωνία να παρουσιάζει προβλήματα.

Ωστόσο και η μη ύπαρξη κατάλληλου οδικού άξονα αποτελούσε μεγάλο πρόβλημα, γιατί δεν μπορούσαν να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες των κατοίκων της περιοχής.

            Αδήριτος ανάγκη για τους κατοίκους της Παλικής ήταν η προστασία της υγείας τους που αντιμετωπίστηκε με την ίδρυση του νοσοκομείου, το οποίο κάλυψε και καλύπτει τα θέματα υγείας.

            Η ευεργεσία έγινε από τον Παναγή Θεοδώρου Μαντζαβινάτο, πάνω στην πρόταση των ιατρών αδελφών Νικόλαου και Ανδρέα Αλιβιζάτο, και έτσι κληροδότησε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για την ίδρυση του νοσοκομείου στο Ληξούρι.

            Ο Παναγής Θεοδώρου Μαντζαβινάτος γεννήθηκε στο χωριό Σκινιά της Παλικής και μετά τους φοβερούς σεισμούς του 1867 έφυγε από το νησί του με προοπτική την εγκατάστασή του στη Ρουμανία, από όπου ανέπτυξε σπουδαίες εμπορικές επιχειρήσεις. Στα 1894 παντρεύτηκε την Ουγγαρέζα Αντωνία Ντεμέλη και στα 1906 εκποίησε όποια περιουσία είχε αποκτήσει και επέστρεψε στην Ελλάδα. Έμενε στην Αθήνα αλλά πάντα ήταν ένα χέρι βοηθείας για τους συγγενείς και τους χωριανούς του. Λίγα χρόνια πριν φύγει από τη ζωή, επέστρεψε στο χωριό του όπου την 2^α Ιανουαρίου 1930 τον βρήκε ο θάνατος.

             Κατά το διάστημα που ο Παναγής Μαντζαβινάτος βρισκόταν στην Αθήνα είχε επικοινωνία με τον Νικόλαο Αλιβιζάτο, καθηγητή της ιατρικής και τον αδελφό του Ανδρέα γιατρό, διευθυντή της Πολυκλινικής Αθηνών, οι οποίοι του ενέπνευσαν την αναγκαιότητα ίδρυσης νοσοκομείου στο Ληξούρι. Ο Μαντζαβινάτος ενστερνίστηκε την πρότασή τους και με διαθήκη του το 1924 (και με δυο τροποποιήσεις το1926 και το1928) καθόρισε τη διάθεση της περιουσίας του για την ίδρυση του νοσοκομείου.

            Δεκαπέντε μέρες μετά το θάνατο του Παναγή Μαντζαβινάτου, στις 17 Ιανουαρίου του 1930, ανοίχτηκε στο Πρωτοδικείο Αθηνών η διαθήκη του, με την οποία άφηνε όλη την περιουσία του για την ίδρυση του νοσοκομείου στο Ληξούρι και συγχρόνως όριζε τους συντελεστές για την πραγματοποίηση του μεγάλου αυτού αγαθοεργού σκοπού.

Αποσπάσματα εκ της Διαθήκης Παναγή Μαντζαβινάτου, αφορώντα την ίδρυσιν του Νοσοκομείου:

……………………………………………………………………………………

«Επιθυμών να ιδρυθή εντός της πόλεως Ληξουρίου της Κεφαλληνίας Νοσοκομείον φέροςν τον τίτλον Νοσοκομείον Παναγή και Αντωνίας Μαντζαβινάτου, όπως εν αυτώ νοσηλεύονται ιδίως συμπολίται μου της επαρχίας Πάλλης κληροδοτώ τω ιδρυθυσομένω τούτω νοσοκομείω τα εξής ακίνητα.

            1) Την ενταύθα επί της οδού Δώρου αριθ.9 παρά την Ομόνοιαν τετραώροφος οικίαν μου μετά της λοιπής περιοχής της την περιελθούσαν μοι εξ αγοράς παρά του Γ. Μακρή δυνάμει του υπ’ αριθ. 9255 συμβολαίου του συμβολαιογράφου Αθηνών Δ. Γιγάντε και  

            2) την ενταύθα επί της οδού Μαγνησίας αριθ. 19 ισόγειον οικίαν μου παρά τον Άγιον Παντελεήμονα, μεθ’ όλης της περιοχής της περιελθούσας μοι εξ αγοράς παρά του Στεφάνου Τραυλού δυνάμει του υπ’ αριθ. 3050 συμβολαίου του συμβολαιογράφου Αθηνών Γ. Μερίκα.

 Εντέλλομαι δε όπως μετά τον θάνατόν μου εκποιηθή η πρώτη επί της οδού Δώρου 9 οικία μου, το δε τίμημα εκ της εκποιήσεως, μετ’ αφαίρεσιν εννοείται τού εις την σύζυγόν μου διατιθεμένου ποσού και του κατωτέρω εις την Πολυκλινικήν Αθηνών κληροδοτήματος, να χρησιμεύση δια την σύστασιν και ίδρυσιν του εν λόγω νοσοκομείου εν Ληξουρίω, ούτινος το Διοικητικόν συμβούλιον να απαρτίσωσι οι τρεις εκτελεσταί της παρούσης διαθήκης μου, προς τους οποίους ουδένα περιορισμόν θέτω, όσον αφορά τήν εν γένει οργάνωσιν και λειτουργίαν του Νοσοκομείου έχων πεποίθησιν εις την εντιμότητά και την εργατικότητα αυτών.Μετά δε τον θάνατον της συζήγου μου ή αν τυχόν αύτη προαποβιώση εμού το Διοικητικόν Συμβούλιον του Νοσοκομείου τούτου δύναται είτε να εκποιήση την δευτέραν οικίαν μου επί της οδού Μαγνησίας αριθ. 19 είτε να την διατηρήση προς εκμετάλλευσιν των εισοδημάτων της».

………………………………………………………………………….

«Δια την αφαλή και πιστήν των ανωτέρω διατασσομένων εκτέλεσιν ονομάζω και διορίζω εκτελεστάς της παρούσης διαθήκης μου τούς: 1) Νικόλαον Αλιβιζάτον, καθηγητήν του Πανεπιστημίου, 2)Ανδρέαν Αλιβιζάτον, ιατρούς αμφοτέρους, οίτινες πρώτοι μοί ενέπνευσαν την ευγενή ιδέαν της κοινωφελούς διαθέσεως της περιουσίας μου και τους οποίους παρακαλώ ν’αναλάβωσι το έργον τούτο διότι έχω πεποίθησιν ότι το ιδρυθησόμενον Νοσοκομείον θέλει προκόψει υπό την διεύθυνσίν των όπως προώδευσε και η Πολυκλινική Αθηνών, δημιούργημα της δραστηριότητος και των αγώνων τών δυο τούτων εντίμων Κεφαλλήνων και 3) Διονύσιον Αλιβιζάτον, ους και εκ των προτέρων απαλλάσω της υποχρεώσεως να λογοδοτήσωσι».

………………………………………………………………………………………

            Στις 13 Δεκεμβρίου του έτους 1926 ο διαθέτης συνέταξε πράξη τροποποίησης της διαθήκης του. Μέσα στις μεταβολές που ακολούθησαν ήταν και η επιθυμία του, να νοσηλεύονται δωρεάν στο νοσοκομείο οι ασθενείς από το χωριό του, τον Σκινιά.. Επίσης, η χορηγία προς την Πολυκλινική των Αλιβιζάτων, από 25.000 δραχμές κατέβηκε στις 5.000. Ακολούθησε και άλλη τροποποίηση της διαθήκης στις 6 Οκτωβρίου του 1928, με βασική τροποποίηση την επαναφορά από 5.000 σε 25.000 δραχμές προς την Πολυκλινική, όπως ήταν αρχικά. Επιπλέον ρύθμισε κληροδοσίες προς τους ανιψιούς του.

            Μετά το θάνατό του οι εκτελεστές της διαθήκης προσπάθησαν να αυξήσουν το αρχικό κεφάλαιο μια και το ποσό ήταν ανεπαρκές για να πετύχουν το σκοπό του διαθέτη. Πραγματοποιηθήκαν έρανοι που συγκέντρωσαν το ποσό 114.062 δραχμών, ποσό αρκετό για την αγορά οικοπέδου εμβαδού 10.284,5 τ. μ, το 1931, στη βόρεια είσοδο του Ληξουρίου όπου θα κτιζόταν το νοσοκομείο. Το ποσό για την αγορά ήταν 76.565 δραχμές. Επίσης, αγοράστηκε και κατασκευάσθηκε δρόμος μήκους 82 μέτρων αντί του ποσού 34.204,50 δραχμών, ο οποίος συνέδεσε το αγορασθέν οικόπεδο με τον δημόσιο δρόμο. Η οικία της οδού Δώρου που αναφερόταν στη διαθήκη εκτιμήθηκε σε 1,9 εκατομ δραχμές, αλλά το 1935 πουλήθηκε προς 2.055 εκατομ. σε δημοπρασία.

             Η μελέτη για την ανέγερση του νοσοκομείου ανετέθη στον αρχιτέκτονα μηχανικό Πάτροκλο Καραντινό, τα σχέδια του οποίου κατατέθηκαν στο Υπουργείο Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως, και το 1938 εγκρίθηκαν. Επιβλέπων μηχανικός ήταν ο Παν. Σ. Λιβιεράτος και εργολήπτης ο Ζακύνθιος μηχανικός, Ιωάννης Νέγκας. Το έργο δημοπρατήθηκε τον Ιούνιο του 1939 και αμέσως στις 6 Αυγούστου του ιδίου έτους τέθηκε ο θεμέλιος λίθος και άρχισαν οι εργασίες για την ανέγερση του νοσοκομείου.

             Επειδή το έργο ήταν αρκετά μεγάλο και ο προϋπολογισμός του ανήρχετο στο ποσό του 1,9 εκατομ. δρχ, αλλά και το υπαρκτό κεφάλαιο ήταν ανεπαρκές για την περαίωση ήταν προτιμότερο να πραγματοποιηθεί μέρος του όλου έργου, όπως η κατασκευή του ισογείου και του πρώτου ορόφου, των εξωτερικών ιατρείων, των εργαστηρίων και βοηθητικών χώρων.

            Πολλοί κάτοικοι της περιοχής Παλικής με τις προσφορές τους βοήθησαν το ταμείο του νοσοκομείου, το οποίο δέχτηκε και την οικονομική ενίσχυση του Βαλλιανείου Κληροδοτήματος. Έτσι, ένα χρόνο πριν τον πόλεμο του ’40, στο ταμείο υπήρχαν χρήματα για την αποπεράτωση του κτηρίου, όχι όμως και για τον εσωτερικό εξοπλισμό του.

            Με την είσοδο της Ελλάδας στον 2^ο Παγκόσμιο Πόλεμο οι εργασίες κατασκευής σταμάτησαν και έως το τέλος του πολέμου παρέμεινε να στέκει μόνο ο σκελετός του κτηρίου. Εν τω μεταξύ, ο εργολάβος Ιωάννης Νέγκας παραιτήθηκε λόγω της κήρυξης του πολέμου και της δέσμευσης του σιδήρου οικοδομής από το κράτος, (παρόλο που ήταν προαγορασμένο), αποφάσισε δε μαζί με τη σύζυγό του Ζωή να δωρίσει στις 29 Μαρτίου του 1940, για τον σκοπό της ενίσχυσης του νοσοκομείου την ημιτετραώροφη οικία του στην Αθήνα.

             Στη δύσκολη αυτή περίοδο ο Ανδρέας Αλιβιζάτος κατάφερε να εξασφαλίσει την απαιτούμενη ποσότητα τσιμέντου από την Εταιρεία «Ηρακλής» και επιπρόσθετη χορηγία τσιμέντου από το Υπουργείο Αεροπορίας για να συνεχιστεί το έργο.

            Ο νέος εργολάβος Σταμάτιος Ζενετζής που το είχε αναλάβει, κατάφερε με τις πιο πάνω χορηγίες να αποπερατώσει τουλάχιστον τον σκελετό του κτηρίου έως τον Φεβρουάριο του 1940 αν και στο εσωτερικό συνεχίστηκαν οι εργασίες έως τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.

             Πέντε χρόνια αργότερα ο Ανδρέας Αλιβιζάτος ανέλαβε την προεδρία του Μαντζαβινάτειου κληροδοτήματος λόγω του θανάτου του αδελφού του Νικόλαου και

το 1952 ανέλαβε στη θέση του ο αδελφός του καθηγητής Θεολογίας και Ακαδημαϊκός Αμίλκας Αλιβιζάτος, ο οποίος λόγω της θέσης του στο Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών συνεργάστηκε με πολλούς φορείς και διεθνή Σωματεία για την εύρεση δωρεάν νοσοκομειακού υλικού.

            Οι σεισμοί του 1953 άφησαν ανέπαφο το κτήριο και μέσα σε αυτό θα κατέφυγαν προσωρινά κάποιες οικογένειες. Το 1955 έφυγε από τη ζωή η Αντωνία Μαντζαβινάτου και η ενταφίασή της έγινε στον τάφο που είναι θαμμένος και ο σύζυγός της,  Παναγής, δίπλα στο παρεκκλήσι του Μαντζαβινατείου, Άγιος Ανδρέας. 

            Η μεγάλη επιτυχία του Αμίλκα Αλιβιζάτου ήταν το ότι πέτυχε να αναλάβει το νοσοκομείο υπό την προστασία της η Σουηδική Εκκλησιαστική Αλληλοβοήθεια, η γνωστή Σβέσκα Χιρκουγιέλπεν που βοήθησε οικονομικά το ταμείο. Οι άριστες επαφές και σχέσεις του Αμίλκα με τον πρόεδρό της Επίσκοπο Γκούλμπεργ και τον Γενικό Γραμματέα της Γιόχανσον τους οποίους φιλοξένησε στο Ληξούρι και ο δήμος ανακήρυξε επίτιμους δημότες, συνέβαλλαν στο να αποφασίσουν οι Σουηδοί την παροχή σπουδαίας οικονομικής χορηγίας εκ ποσού των 2.500.000 και δωρεάς επί πλέον ακτινολογικού μηχανήματος και διαφόρων ιατρικών συσκευών και χειρουργικών εργαλείων. Από 1957 έως και το 1960 το νοσοκομείο ετοιμάστηκε τόσο το κτιριακό συγκρότημα όσο και στο εσωτερικό. Επίσης, στο διάστημα αυτό ανεγέρθη στο μεγάλο οικόπεδο του Μαντζαβινατείου, το εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα που φιλοξενεί το ξυλόγλυπτο παλαιό τέμπλο από την ομώνυμη εκκλησία του προσεισμικού Ληξουρίου.

            Η έναρξη της λειτουργίας του Μαντζαβινατείου Νοσοκομείου έγινε την 1^ην Ιανουαρίου του 1961 με διευθυντή τον χειρουργό Γεράσιμο Πεντόγαλο. Τα εγκαίνιά του πραγματοποιήθηκαν στις 12 Φεβρουαρίου του ιδίου έτους με μεγάλη συμμετοχή των κατοίκων της επαρχίας Πάλλης.

            Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί η προσφορά της οικογένειας Αλιβιζάτου, που όχι μόνο έδωσε την ιδέα στον Παναγή Μαντζαβινάτο για την ίδρυση του νοσοκομείου, αλλά και το στήριξε με πολλούς αγώνες και ευγενείς τρόπους, ώστε το ίδρυμα νοσοκομείο να διατηρείται σήμερα και να συνεχίζει τον πολύτιμο σκοπό του.

             Μετά τον Αμίλκα Αλιβιζάτο πρόεδροι ανέλαβαν ο καθηγητής Κωνσταντίνος Αλιβιζάτος, ο παθολόγος Ιωάννης Αλιβιζάτος, ο ουρολόγος Γεράσιμος Αλιβιζάτος με μέλη του Συμβουλίου τον πρώην Βουλευτή Κεφαλληνίας Πέτρο Αλιβιζάτο και τον επιχειρηματία. Παύλο Αλιβιζάτο.

            Εν κατακλείδι, θα λέγαμε για την οικογένεια Αλιβιζάτου και την προσφορά της σε αυτό το ίδρυμα ότι πίστεψε στο μεγάλο όραμα του Παναγή και της Αντωνίας Μαντζαβινάτου και προσπάθησε όχι απλώς να το στερεώσει και να το ενισχύσει, αλλά και να το προστατεύσει και να το διατηρήσει μέχρι σήμερα.

            Σήμερα το Μαντζαβινάτειο αποτελείται από το ισόγειο, το οποίο περιλαμβάνει εξωτερικά ιατρεία, γραφεία, ιατρικά εργαστήρια, τραπεζαρία, πλυντήριο –σιδερωτήριο, κουζίνα, αποθήκες υλικού, χώρους ενδιαίτησης προσωπικού, εγκατάσταση κεντρικής θέρμανσης. Στον πρώτο όροφο ευρίσκονται οι δυο μεγάλοι θάλαμοι νοσηλείας, παλιά το χειρουργείο, και σήμερα αίθουσα εξέτασης ασθενών, γραφεία, λουτήρες, μικροί θάλαμοι ασθενών.

            Στην πορεία του αναδείχθηκε ως πρότυπο άριστο επαρχιακό νοσοκομείο  που είχε τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει σοβαρά περιστατικά.: μικρές και μεγάλες επεμβάσεις, παθολογικά περιστατικά, ακτινολογικές εξετάσεις, προβλήματα ορθοπεδικών περιστάσεων, καθώς και σοβαρούς τραυματισμούς και τόσα άλλα που αντιμετωπίστηκαν με πολλή επιτυχία.

            Το Μαντζαβινάτειο Νοσοκομείο λειτουργεί συνεχώς από το 1961 έως σήμερα και προσφέρει υπηρεσίες υγείας πρώτου και δεύτερου βαθμού στους κατοίκους της περιοχής. Η οικονομική κατάστασή του δεν ήταν καλή, εφόσον τα έσοδά του ήταν λιγότερα από τα έξοδά. Για το λόγο αυτό η διοίκηση του κληροδοτήματος το ενέταξε το 1985 στο Ε. Σ. Υ. …   όπου συνεχίζει έως και σήμερα.

Βιβλιογραφία-Πηγές

1. Έκθεσις Πεπραγμένων του Διοικητικού Συμβουλίου του Κληροδοτήματος

 Παναγή Μαντζαβινάτου, τεύχος Α΄, Αθήνα 1939.

2. Έκθεσις Πεπεραγμένων του Διοικητικού Συμβουλίου του Κληροδοτήματος

 Παναγή Θ. Μαντζαβινάτου , τεύχος Β΄, Αθήνα 1948.

3. Επτανησιακά Ιδρύματα Κληροδοτήματα (19^ος αι.-1953), άρθρο του Γεράσιμου

 Η. Πεντόγαλου, «Κληροδότημα Παναγή Μαντζαβινάτου», έκδοσης Εταιρείας

 Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών, Αργοστόλι 2007, σ.σ. 107-111.

4. Εφημερίδα Κεφαλληνίας, «ΤΑ ΝΕΑ», 11-2-1961, σελ. 4.

5. Σπύρου Σκηνιωτάτου, Ημερολόγιον, Η κατάδικος Ελλάς του 1947,

 «Μαντζαβινάτειον Νοσοκομείον Ληξουρίου», Μπάμπη Γ. Κοντογιαννάτου.

6. Χαράλαμπος Κοντογιαννάτος, Το Νέο Ληξούρι, Αθήνα 1971.

7. Χρησιμοποιήθηκε υλικό (έγγραφα- σχέδια και φωτογραφίες)  από τη συλλογή-αρχείο του Γεράσιμου Σωτ. Γαλανού.