Η εμπορική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ και οι δασμοί που επέβαλε, ή ανακοίνωσε ότι θα επιβάλει από τις πρώτες μέρες της θητείας του, εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο ανάλυσης και προβληματισμού. Αντί να οδηγήσουν σε έναν γενικευμένο εμπορικό πόλεμο, όπως απερίσκεπτα είχαν προειδοποιήσει πολλοί «έγκριτοι» αναλυτές, οι πρωτοβουλίες αυτές πυροδότησαν μια πιο σύνθετη και εξελισσόμενη παγκόσμια αναδιάταξη.

Πρόκειται για μια νέα ισορροπία που συνδυάζει τη σύγκρουση με τη διαπραγμάτευση και τον ανταγωνισμό με την προσαρμογή.

Για τον Τραμπ, οι δασμοί αποτελούν κυρίως εργαλείο πίεσης και επαναδιαπραγμάτευσης και όχι ιδεολογική επιλογή προστατευτισμού. Εφαρμόστηκαν στοχευμένα εναντίον της Κίνας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και παραδοσιακών συμμάχων όπως ο Καναδάς, με στόχο την ενίσχυση της διαπραγματευτικής ισχύος των ΗΠΑ σε ένα νέο, λιγότερο συμμετρικό παγκόσμιο πλαίσιο.

Παρά τους κραδασμούς, η παγκόσμια οικονομία επέδειξε αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες αναδιαμορφώνονται, οι αγορές ανταποκρίνονται με ευελιξία και οι επενδυτές αποφεύγουν τον πανικό. Παρότι το επιπλέον κόστος μετακυλίεται εν μέρει στους καταναλωτές, δεν σημειώθηκε κατάρρευση. Αντιθέτως, παρατηρείται ένας δυναμικός μετασχηματισμός, όχι οικονομική κρίση.

Σε γεωπολιτικό επίπεδο, βλέπουμε κλιμάκωση της έντασης χωρίς πλήρη ρήξη. Μεγάλες δυνάμεις, όπως η Κίνα, επιδιώκουν μερική διαφοροποίηση, όχι πλήρη αποσύνδεση, από το αμερικανικό σύστημα. Η υπερ-παγκοσμιοποίηση δίνει τη θέση της σε μια νέα φάση: πολυκεντρική, στρατηγικά επιλεκτική ολοκλήρωση. Η έννοια της «στρατηγικής αυτονομίας» επιστρέφει, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, ως απάντηση στη γεωοικονομική αβεβαιότητα.

Η "Επίθεση" ως Διαπραγματευτικό Εργαλείο

• Οι δασμοί λειτουργούν περισσότερο ως πολιτικό εργαλείο παρά ως μόνιμος μηχανισμός προστατευτισμού.
• Οι επιχειρήσεις και οι αγορές δείχνουν προσαρμοστικότητα, αντιλαμβανόμενες την προσωρινότητα πολλών μέτρων.
• Οι επενδυτές ανησυχούν, αλλά δεν πανικοβάλλονται, εκτός αν υπάρξει σαφής ένδειξη κλιμάκωσης ή αποσταθεροποίησης.
• Οι χώρες δεν επιδιώκουν ρήξη με τις ΗΠΑ, αλλά ούτε και πλήρη ευθυγράμμιση. Οδηγούμαστε σε μια νέα, δυναμική ισορροπία: διαφωνία χωρίς διάσπαση.

Το παγκόσμιο σύστημα απομακρύνεται από το ενιαίο μοντέλο του ΠΟΕ (Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου) και μεταβαίνει σε πολυμερείς, διακρατικές συμφωνίες: ΗΠΑ–Μεξικό, ΕΕ–Καναδάς, Κίνα–Ρωσία κ.λπ. Η νέα πραγματικότητα είναι πιο κατακερματισμένη, αλλά ταυτόχρονα πιο ρεαλιστική.

Και Τώρα Τι;

• Ανεξαρτήτως προσώπων, με ή χωρίς τον Τραμπ, η λογική του «Πρώτα η Αμερική» φαίνεται να συνεχίζεται.
• Οι δασμοί και οι πιέσεις παραμένουν εργαλεία ελέγχου, όχι καταστροφής.
• Νέα εμπορικά μπλοκ και παράλληλα δίκτυα παραγωγής διαμορφώνονται.
• Το παγκόσμιο εμπόριο μετασχηματίζεται από το «όλοι με όλους» στο «επιλεκτικές συμμαχίες».

Συμπέρασμα

• Η «οικονομική επίθεση» του Τραμπ δεν εξελίσσεται σε αυτοκαταστροφικό εμπορικό πόλεμο.
• Επιφέρει αναταράξεις και αναπροσαρμογές.
• Δεν σηματοδοτεί επιστροφή στο παρελθόν, αλλά μετάβαση σε μια νέα ισορροπία: έναν πιο ρεαλιστικό, γεωπολιτικά ευαίσθητο καπιταλισμό, όχι αναγκαστικά και πιο ανθρώπινο, με λιγότερη παγκοσμιοποίηση και περισσότερη στρατηγική αυτονομία.