Στις Περιφερειακές Ενότητες Κεφαλληνίας & Ιθάκης η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία[1] στον πρωτογενή τομέα παρουσιάζει θετική μεταβολή 7,5% το 2010 σε σχέση με το ποσοστό του 2005, ενώ αντίστοιχα ο τριτογενής τομέας μια αύξηση 9,1%, γεγονός επίσης που τις ανεβάζει στην πρώτη θέση ποσοστιαίας μεταβολής σε σχέση με τις άλλες περιφερειακές ενότητες της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων στους τομείς αυτούς. Γίνονται, επομένως, αντιληπτές οι προοπτικές ανάπτυξης των περιοχών αυτών στα πεδία της αγροτικής ανάπτυξης, της κτηνοτροφίας και οπωσδήποτε του τουρισμού καθώς και η σύνδεση – αλληλεξάρτηση μεταξύ τους.

 Το ξενοδοχειακό δυναμικό, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδας, στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη αποτελείται κυρίως από ξενοδοχειακές μονάδες 2 και 3 αστέρων που υπολείπονται σε αριθμό από τα αντίστοιχα της Ζακύνθου, με εξαίρεση, βεβαίως, αυτές της Κέρκυρας. Ωστόσο η Κεφαλληνία και Ιθάκη έχει επιπλέον ένα μεγάλο αριθμό ενοικιαζόμενων δωματίων - διαμερισμάτων (927 σύμφωνα με στοιχεία από τον ΕΟΤ για το 2012) με ειδικά σήματα λειτουργίας.  Κατά συνέπεια υπάρχουν οι προϋποθέσεις για μια ικανοποιητική ολοχρονική αύξηση της τουριστικής κίνησης, παράλληλα όμως απαιτείται η συνέργεια και χρηματοδοτική στήριξη με χαμηλότοκα δάνεια από τα ευρωπαϊκά κονδύλια για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, προκειμένου να στοχεύσουν στον εκσυγχρονισμό και την ποιοτική διαφοροποίηση των υποδομών αυτών.

 Παρατηρείται, από την τουριστική κίνηση στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη, πως οι αφίξεις αλλοδαπών έχουν κυρίως ως χώρα προέλευσης το Ηνωμένο Βασίλειο. Σύμφωνα με την ΕΛ.ΣΤΑΤ. το 2010 στον Νομό Κεφαλληνίας οι αφίξεις αλλοδαπών στα ξενοδοχειακά καταλύματα ήταν 64.099 έναντι 51.343 αφίξεων ημεδαπών. Το 2011 οι αριθμοί αυτοί ήταν 72.140 έναντι 45.628. Επιπλέον, με βάση τα στατιστικά στοιχεία κίνησης Λιμένων[2], στα δύο κύρια λιμάνια εισόδου της Κεφαλονιάς, τον Λιμένα Σάμης και τον Λιμένα Πόρου, δείχνουν μια μείωση το 2012 σε σχέση με το 2011 της τάξεως του 2,44% και 9,23% αντίστοιχα. Στα λιμάνια αυτά η μεγαλύτερη κίνηση παρατηρήθηκε τα έτη 2008 και 2009. Παρόμοια εικόνα μείωσης παρατηρείται και στις αφίξεις εσωτερικού του αερολιμένα Κεφαλονιάς. Γίνεται ολοφάνερη η μείωση ημεδαπών τουριστών τα τελευταία χρόνια, συνέπεια της συρρίκνωσης των εγχώριων εισοδημάτων. Πολιτικές, όπως τα προγράμματα κοινωνικού τουρισμού μέσω ΟΑΕΔ και ειδικά εκπτωτικά πακέτα για τους Έλληνες  καταναλωτές θα αναθερμάνουν την αγορά.

Από την άλλη, μεγάλη ποσοστιαία άνοδο χαρακτήρισε τις αφίξεις τουριστών από τον αερολιμένα Κεφαλονιάς, με αύξηση 13,16% σε σχέση με την τουριστική περίοδο του 2011  (2012: 168.680 επισκέπτες εξωτερικού)[3]. Η κύρια αιτία της ανόδου αυτής οφείλεται στις αεροπορικές εταιρείες χαμηλού κόστους από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιταλία (από την Αγγλία ήρθαν το 2012 108.801 επισκέπτες και από την Ιταλία 17.061). Αξίζει να σημειωθεί ότι χαμηλά αλλά ικανοποιητικά ποσοστά κίνησης παρατηρήθηκαν από χώρες προέλευσης όπως οι σκανδιναβικές, η Τσεχία, η Ολλανδία και η Ελβετία, ενώ για το 2012 δεν υπήρξε καμία πτήση από την αγορά της Γερμανίας. Ως νέες και πολλά υποσχόμενες αγορές μπορούν να χαρακτηριστούν η Ρωσία και οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες. Επίσης, τον Απρίλιο του 2013 ήρθαν 4.406 επισκέπτες, μια αύξηση 130,92% σε σχέση με τον περσινό μήνα,   γεγονός που δείχνει το ανοδικό κλίμα που επικρατεί και που αρχίζει να επεκτείνεται και σε μήνες με λιγότερη τουριστική κίνηση από ότι στο παρελθόν. Τα αποτελέσματα αυτά χρίζουν ιδιαίτερης προσοχής ειδικά όσον αφορά την μεγάλη εξάρτηση από επισκέπτες του Ηνωμένου Βασιλείου. Μια τέτοια εξάρτηση ενδεχομένως εγκυμονεί κινδύνους σε ενδεχόμενη πτώση της ζήτησης από την αγορά αυτή, π.χ. αν εφαρμοστούν πολιτικές λιτότητας στην Βρετανία ως συνέχεια της πολιτικής της Ε.Ε.

Ξεχωριστό ανερχόμενο τουριστικό κλάδο για την Κεφαλονιά αποτελούν οι αφίξεις επισκεπτών του τουρισμού κρουαζιέρας. Από το 2009 έως το 2012, που τελεί υπό λειτουργία η λιμενική εγκατάσταση πρόσδεσης κρουαζιεροπλοίων, στο λιμάνι του Αργοστολίου έχουν έρθει 280 κρουαζιερόπλοια που αποβίβασαν περί τους 381.530 επιβάτες – επισκέπτες[4]. Για το 2013 αναμένονται περίπου 95 προγραμματισμένα κρουαζιερόπλοια, αποβιβάζοντας περίπου 115.000 επιβάτες. Ήδη για τους μήνες Μάρτιο έως και Ιούλιο 2013 έχουν έρθει 60.125 επισκέπτες με κρουαζιερόπλοια στο λιμάνι του Αργοστολίου, μια αυξητική μεταβολή κατά 10.244 επιβατών σε σχέση με το 2012[5].  Η νέα αυτή αγορά έχει άμεσες προοπτικές εξάπλωσης και αύξησης του εγχώριου εισοδήματος και γι’ αυτό το λόγο κρίνεται αναγκαία η υποστήριξή της με νέες υποδομές πρόσδεσης για να αυξηθεί η δυναμικότητά της.

Η αναζωογόνηση μέσα από παλιές και νέες αγορές, όπως π.χ. της Ιταλίας μέσω και της ελκυστικότερης ακτοπλοϊκής σύνδεσης με τα λιμάνια της νότιας Ιταλίας, αλλά και μέσα από την χάραξη νέων στρατηγικών εξειδικευμένου τουριστικού προϊόντος κρίνεται απαραίτητη προκειμένου να υπάρξει σταθερή ανοδική πορεία και διάχυση των εσόδων στην τοπική κοινωνία την επόμενη δεκαετία. Προτάσεις όπως η σύνδεση της τοπικής οικονομίας και παραγωγής με τον τουρισμό, μέσω της αξιοποίησης των τοπικών προϊόντων και της γευσιγνωσίας, καθιστούν το τουριστικό προϊόν ποιοτικότερο με αποτέλεσμα την αύξηση της μερίδας εκείνων των τουριστών και χωρών που επιθυμούν κάτι περισσότερο από ήλιο και θάλασσα.  Η στρατηγική της Περιφέρειας για μια έξυπνη εξειδίκευση για την νέα προγραμματική περίοδο 2014 -2020, μέσω ανάληψης πρωτοβουλιών ενίσχυσης της εξωστρέφειας του πρωτογενούς τομέα και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, είναι εκ των ων ουκ άνευ για την οικονομική ανάπτυξη των νησιών. Επιπροσθέτως, μια σειρά έργων με συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (π.χ. αξιοποίηση ανενεργών λιμενικών υποδομών, επέκταση του αερολιμένα κ.λ.π.) μπορούν να οδηγήσουν άμεσα σε απτά αποτελέσματα στο θέμα των νέων επενδύσεων και της απασχόλησης.  

Επιπλέον, παράλληλα με το κύριο μαζικό ρεύμα τουριστών που επικρατεί τα τελευταία χρόνια νέες αγορές, από την Ρωσία και την Γερμανία, μπορούν μακροπρόθεσμα να αναδυθούν, εφόσον υπάρχει βούληση και επιμονή, σε νέα εξειδικευμένα τουριστικά πεδία, όπως η πολιτιστική και θρησκευτική κληρονομιά, ο μαθητικός τουρισμός (μέσω της εκμετάλλευσης των υποδομών του όρους Αίνου) και ο τουρισμός – φροντίδας των ηλικιωμένων, που θα επεκτείνουν και την τουριστική περίοδο. Ειδικά για το τελευταίο η γήρανση του πληθυσμού της Γηραιάς Ηπείρου, κυρίως της Γερμανίας, θα δημιουργήσει στο άμεσο μέλλον μια νέα μεγάλη αγορά προς αξιοποίηση, ήτοι ο συνδυασμός του τουριστικού προϊόντος και εξελιγμένων υπηρεσιών πρόνοιας.   

Εν κατακλείδι, απαιτείται μια ενιαία στρατηγική κατεύθυνση στον τουρισμό σε επίπεδο Περιφέρειας και Περιφερειακών Ενοτήτων που σε βάθος δεκαετίας θα εστιάσει σταθερά στα μακροπρόθεσμα οφέλη -  παράλληλα με τα βραχυπρόθεσμα που είναι ήδη ορατά και αναφέρθηκαν προηγουμένως -   όπου οι τομείς παραγωγής θα ενισχυθούν μέσα από την έρευνα και την καινοτομία, την ενίσχυση των τοπικών προϊόντων, την ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, καθώς και το επιθετικό άνοιγμα νέων τουριστικών αγορών. 

Παναγής Σταθάτος,

Email: stathatos@hotmail.com