Του Ν.Σολωμού

(Εμπνευστή και πρωτεργάτη του θεσμού του Αστεροσκοπείου ΕΥΔΟΞΟΣ από το 1995).

Μέ έκπληξη διαβάζουμε σε κοινοποιημένες στο διαδίκτυο προσκλήσεις εκδηλώσεως, την 20η Ιουλίου πως:

«Ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου έχει ξεκινήσει ...προσπάθεια ανακήρυξης του Εθνικού Δρυμού Αίνου ως «Διεθνούς Πάρκου Σκοτεινού Ουρανού» (International Dark Sky Park). Ένα «Διεθνές Πάρκο Σκοτεινού Ουρανού» είναι μια περιοχή που διαθέτει εξαιρετική ή/και διακεκριμένη ποιότητα νυχτερινού ουρανού και ένα νυχτερινό περιβάλλον που προστατεύεται ειδικά για την επιστημονική, φυσική, εκπαιδευτική, πολιτιστική κληρονομιά και την αναψυχή. Θα πρόκειται για το πρώτο Διεθνές Πάρκο Σκοτεινού Ουρανού που θα ανακηρυχθεί στην Ελλάδα.

Και ή έκπληξη είναι ακόμα μεγαλύτερη όταν διαβάζουμε λίγο παρακάτω στην πρόσκληση:

“Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου έχει όλα τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την ανακήρυξή του ως “Διεθνούς Πάρκου Σκοτεινού Ουρανού”, καθώς διαθέτει πέρα από την πολύτιμη φυσική κληρονομιά και το Ίδρυμα Κεφαλληνιακών Ερευνών «Εύδοξος» με το αστεροσκοπείο του, ενώ το προσωπικό του Φορέα Διαχείρισης μπορεί να διεξάγει προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης/ενημέρωσης σχετικά με το πρόβλημα της φωτορύπανσης και σχετικές δράσεις αστροπαρατήρησης εντός του Εθνικού Δρυμού, κατόπιν βέβαια σχετικής άδειας από την Διεύθυνση Δασών Κεφαλληνίας.”

Για την ανακήρυξη του θα απαιτηθεί η υποβολή φακέλου προς την Διεθνή Ένωση Σκοτεινών Ουρανών (International Dark-Sky Association – IDA), ο οποίος ευελπιστούμε να κατατεθεί μέχρι τον Δεκέμβριο του 2020. Την προσπάθεια ανακήρυξης θα πρέπει να την ενστερνιστούν οι πολίτες και οι τοπικοί φορείς της Κεφαλονιάς, καθώς και εξειδικευμένοι επιστημονικοί φορείς, όπως: το ελληνικό Παράρτημα της IDA στην Ελλάδα, η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, οι Δήμοι Αργοστολίου, Σάμης και Ληξουρίου, η Διεύθυνση Δασών Κεφαλληνίας, το Ίδρυμα Κεφαλληνιακών Ερευνών «Εύδοξος» κ.α.

H έκπληξή μας εδράζεται στην διαπίστωση ευθείας διαστρέβλωσης της πραγματικότητας, διότι:

• Οπως έχει καταγραφεί μετα την ίδρυση και την 20ετή παρουσία του Αστεροσκοπείου ΕΥΔΟΞΟΣ η υποβάθμιση της ποιότητας του ουρανού σε σχέση με αυτό που ήταν την πενταετία 1990-1995 ήταν ραγδαία. Κακά τα ψέματα, η περιοχή του Αίνου 25 χρόνια μετά, δέν διαθέτει πλέον ούτε εξαιρετική και φυσικά ούτε διακεκριμένη ποιότητα νυχτερινού ουρανού !. Η ποιότητά της είναι μέση, δηλαδή η ατμόσφαιρα φωτορυπαίνεται ισχυρά, λόγω της μικρής εκτάσεως του νησιού και της παρουσίας του ακατάλληλου δημοσίου και ιδιωτικού φωτισμού πόλεων και πλήθους χωριών ευρισκομένων κυκλικά σε απαγορευτικές εγγύτητες πρός τον Αίνο. Οταν το ΕΥΔΟΞΟΣ έφερνε προτάσεις και εκπονούσε προγράμματα (2000-2009) για να συγκρατηθεί η αλόγιστη φωτορύπανση και να προστατευτεί αυτό το περιβαλλοντικό κεφάλαιο  πρίν είναι πολύ αργά (η υποβάθμιση είναι πλέον μή αντιστρεπτή, αλλά μόνο μετριάσιμη κατα μικρό ποσοστό και αυτό μόνον με δραστική και πολυέξοδη αλλαγή του δημοσίου φωτισμού, που ουδείς φορέας λόγω οικονομικού και πολιτικού κόστους την αναλαμβάνει), οι αντιπολιτεύσεις στα Νομαρχιακά Συμβούλια και ο τότε εξαρτημένος τοπικός Τύπος  μειδιούσαν. Είναι χαρακτηριστικό πως ακόμα και τώρα οι ψηφοφόροι διαμαρτύρονται εάν δεν γίνει η νύχτα μέρα και δεν «ηλεκτροφωτιστεί» και το παραμικρό δρομάκι της νήσου.

• Αυτοί που επικαλούνται την παρουσία του ΕΥΔΟΞΟΣ πρός απόδειξη υπάρξεως προυποθέσεων πρός ανακήρυξη του Αίνου σε Πάρκο Σκοτεινού Ουρανού, δεν έχουν καταλάβει καλά τί εννοεί η παγκόσμια οργάνωση IDA ως «προστατευόμενη περιοχή για αστρονομία και παρατήρηση» και πόσο μακρυά γίνεται η παρέμβαση για να μην χειροτερέψουν τα πράγματα. Η παρέμβαση αποσκοπεί στο να διαφυλαχθεί εγκαίρως μία ήδη ευνοική και παρθένα σκοτεινή περιοχή του πλανήτη και όχι στο να ανακτηθεί μία ήδη ισχυρά υποβαθμισμένη. Είναι άκαιρο και είναι ματαιοπονία. Ενα τέτοιο ζητούμενο δηλαδή τα υπό ανάληψη μέτρα προστασίας του Αίνου για το σκοπό αυτό, δέν μπορούν να εφαρμόζονται ...στον Αίνο, όπως γίνεται (άν γίνεται) λ.χ για τα δένδρα του Δρυμού, αλλά μακρυά από αυτόν, δηλαδή σε όλη την υπόλοιπη Κεφαλλονιά η οποία φωτορυπαίνει τον Αίνο ! Ποιός όμως θα μιλήσει και πολύ περισσότερο θα επιβάλλει ουσιαστικά υπεραυξημένο σκότος στις πόλεις και στα χωριά της Κεφαλονιάς; Εχει νόημα να γίνει τώρα (κατόπιν εορτής) αυτό που έγινε εξαρχής ΜΕ ΝΟΜΟ πρό του 1990 στα Κανάρια Νησιά που έχουν αστεροσκοπεία; Kανένας. Ολοι ζητάνε φώς, θεωρείται «ανάπτυξη» και πρόοδος, χρειάζεται 50 έτη φροντιστηριο στα σχολεία για να πάψουν να το ζητούν, και η πληρωμή έστω καλοσχεδιασμένων φωτιστικών σωμάτων στην περίπτωση της Κεφαλονιάς δέν λύνει το πρόβλημα, λόγω της μεγάλης εγγύτητας.

• Και μόνη η λανθασμένη αναγραφή του ονόματος του Ιδρύματος (ΕΥΔΟΞΟΣ) εκπέμπει μηνύματα επιπολαιότητας του εγχειρήματος. Οι γράψαντες δεν ξέρουν καλά καλά για ποιό φορέα μιλούν !. Ουδέποτε έχει θεσπιστεί Ιδρυμα «Κεφαλληνιακών Ερευνών» οπως δύο φορές γράφουν διότι δεν στοχεύει σε ...κεφαλληνιακές έρευνες, αλλά ίδρυμα έρευνας που είναι Κεφαλληνιακό δήλαδή το Κεφαλληνιακό Ιδρυμα Ερευνών «ΕΥΔΟΞΟΣ» (ΚΙΕ -ΕΥΔΟΞΟΣ) !

Αυτή τη στιγμή, όπως είναι τα πράγματα ο Αίνος είναι το μόνο μερος στην Ελλάδα που έχουμε μετρημένη βεβαιότητα πως δεν πληροί τις προυποθέσεις για διεθνή σήμανση ως τόπος εξαιρετικού νυχτερινού ουρανού. Αντίθετα υπάρχουν μέρη στην Κεφαλονιά που όντως έχουν συγκριτικά μικρότερη φωτορύπανση (και πάλι πολύ αμφίβολη για έναν μεγαλεπίβολο χαρακτηρισμό της IDA, ώς πάρκα). Τα μέρη αυτά τα ξέρει πάρα πολύ καλά το αστεροσκοπείο. Είναι μερικά σημεία στην Ερισσο, ο Αθέρας, τα Καμιναράτα πρός την πλευρά της Μονής και πολύ μεγαλο μέρος της Ιθάκης η οποία έχει πραγματικά εξαιρετικές ζηλευτές συνθήκες. Αυτά είναι τα πάρκα που είναι διασώσιμα και εύκολα προσβάσιμα για θεματικό τουρισμό. Εκεί πρέπει να κατευθυνθούν οι επισκέπτες. Αυτά μπορούν να σωθούν σήμερα και όχι, δυστυχώς, ο Αίνος που ελπίζει μόνο στην διακοπή του ρεύματος ή στον βαθύ χειμώνα χωρίς την υγρασία. Οι καθαρά επιστημονικές χρήσεις κάποιων τοποθεσιών είναι μιά σύνθετη, αρκετά διαφορετική και πολυπαραγοντική  ιστορία, για άλλη φορά.

Οσο για τον «ΕΥΔΟΞΟ το διαμάντι στην σκόνη» για το οποίο θα μιλήσει ο κ. Τραυλός, ας προσέξει καθώς θα ανασηκώνει τη σκόνη που επέπεσε. Αν κρίνω από το τί με ρωτάει κατα καιρούς (οτιδήποτε άλλο εκτός από το ποιό ήταν αρχικά και πως εξελίχθηκε το επιστημονικό και παιδαγωγικό πρόγραμμα του ΕΥΔΟΞΟΣ μέσα στη συγκυρία), αμφιβάλλω εάν απέκτησε ακόμα την διόραση να δεί καθαρά ποιό ακριβώς είναι το «διαμάντι» που βρίσκεται εκεί. Το πιθανώτερο λοιπόν είναι πως θα το πετάξει κρατώντας και δείχνοντας στο κοινό κανέναν ανθρακίτη πρός «αξιοποίηση» δια της καύσεως.