Άρθρο του Διονύση Μινέτου

Η Αστική Διάχυση
Τα τελευταία χρόνια, τα όρια του αστικού χώρου έχουν καταστεί ιδιαίτερα δυσδιάκριτα. Η διάχυση των αστικών μορφών και δραστηριοτήτων όχι μόνο στον περιαστικό αλλά και στον αγροτικό χώρο, πέρα από το ότι είναι μια πραγματικότητα, έχει εγείρει έντονες ανησυχίες για τις επιπτώσεις της αστικής ανάπτυξης στον φυσικό περιβάλλον.
Ο εξωαστικός χώρος μετασχηματίζεται και μετατρέπεται σε πεδίο εξυπηρέτησης ετερογενών χρήσεων και δραστηριοτήτων ακολουθώντας τις περισσότερες φορές ένα φαινομενικά τυχαίο, μη σχεδιασμένο πρότυπο. Οι παραπάνω τάσεις έχουν εισαγάγει τη σχέση αστικού και εξωαστικού χώρου σε μια νέα φάση.
Αρκετοί υποστηρίζουν ότι τα όρια μεταξύ αστικού και εξωαστικού χώρου τείνουν να καταρρεύσουν. Αυτό οφείλεται, όχι τόσο στην φυσιολογική και αναμενόμενη άλλωστε μεγέθυνση των οικισμών, αλλά στο φαινόμενο της «αστικής διάχυσης» δηλαδή της ανάδυσης αστικών μορφωμάτων παντού, στον ευρύτερο χώρο της υπαίθρου και όχι απλώς στον περιαστικό χώρο.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι διαδικασίες διάχυσης οδηγούν προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός νέου εξωαστικού χώρου, περισσότερο ομογενοποιημένου και ταυτόχρονα ρευστού, όπου ο ανταγωνισμός των χρήσεων γης δημιουργεί νέες μορφές αστικού τοπίου και νέα κοινωνικά πρότυπα καθημερινότητας. Έτσι, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η αστική διάχυση μεταβάλει όχι μόνο τις χρήσεις γης της υπαίθρου, αλλά επίσης και τις περιβαλλοντικές ισορροπίες και τις κοινωνικές μορφές διαβίωσης.
Η ανάδυση τοπίων όπου οι αγροτικές και οι μη αγροτικές δραστηριότητες σχηματίζουν πολύπλοκες περιφερειακές χωρικές συνθέσεις, συνεπάγεται μια νέα πραγματικότητα τόσο για τα συστατικά στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος όσο και για τα κοινωνικά υποκείμενα, τις μορφές εργασίας, τις αντιλήψεις και τις συνήθειες της καθημερινότητάς. Φαίνεται ότι, η ύπαιθρος αλλάζει ταυτότητα και ότι η σχέση αστικού – εξωαστικού χώρου βρίσκεται σε μια φάση επαναπροσδιορισμού.

Χωρικός Σχεδιασμός
Η νέα αυτή πραγματικότητα, δημιουργεί εντάσεις και δυσλειτουργίες σε οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Εντάσεις που τις βιώνει κανείς καθημερινά και στο νησί μας.
Είναι άραγε οι ιχθυοκαλλιέργειες μια επιθυμητή μορφή ανάπτυξης και μέχρι ποιου σημείου; Πόσα ιχθυοτροφεία αντέχουμε και που;
Είναι τα φωτοβολταϊκά και τα αιολικά πάρκα χρήσιμα για τη χώρα και τη τοπική κοινωνία ή εγκυμονούν κινδύνους ανεπανόρθωτης υποβάθμισης του χώρου;
Μπορούμε να χτίζουμε ξενοδοχειακές μονάδες παντού, χωρίς κανέναν περιορισμό ή μήπως κάποια στιγμή στο μέλλον, η ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη θα στραφεί ενάντια στον ίδιο της τον εαυτό, όταν θα έχουμε υποβαθμίσει ανεπανόρθωτα την παράκτια ζώνη του νησιού και τους άλλους πολύτιμους φυσικούς του πόρου;
Πρέπει το νησί να έχει λατομεία και λατομικές ζώνες αδρανών υλικών και πού; Ποια είναι η θέση μας απέναντι στη επικείμενη εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή μας;
Πόσο είμαστε έτοιμοι, σε τοπικό επίπεδο να υποδεχτούμε και να διαχειριστούμε αυτή τη νέα πραγματικότητα; Ποιες είναι οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες πιθανές επιπτώσεις στην βιώσιμη ανάπτυξη του νησιού, των παραπάνω διαδικασιών που έτσι και αλλιώς βρίσκονται σε εξέλιξη;

Χωροταξία ή Παιχνίδια Ιχνογραφίας.
Η ζωγραφική ανήκει στις καλές τέχνες!! Είναι η τέχνη της παραγωγής ή αναπαράστασης μίας πραγματικής ή φανταστικής εικόνας με χρώματα, μπογιές και μαρκαδόρους. Τί σχέση όμως μπορεί να έχει η Ζωγραφική με τη Χωροταξία;
Την παραπάνω διάκριση μεταξύ Ζωγραφικής και Χωροταξίας, είναι πολύ πιθανόν ότι είχαν μπερδέψει στο μυαλό τους, όσοι διαχειρίστηκαν το Χωροταξικό του Νομού Κεφαλονιάς στη δεκαετία του 1990. Τουλάχιστον δύο φορές, εκταμιεύτηκαν δεκάδες εκατομμύρια δραχμές για την εκπόνηση πρώτα, και στη συνέχεια για την επικαιροποίηση του Χωροταξικού του Νομού μας.
Το αποτέλεσμα ήταν να κατασκευαστούν κάποιοι χρωματιστοί (φαντεζί) χάρτες οι οποίοι ουδέποτε εγκρίθηκαν, αλλά απέμειναν στα ράφια κάποιας δημόσιας υπηρεσίας. Λεφτά για χωροταξικό σχεδιασμό απορροφήθηκαν, εντούτοις χωροταξικό σχεδιασμό δεν αποκτήσαμε ποτέ. Αποκτήσαμε όμως, όμορφες ζωγραφιές οι οποίες λίγο διαφέρουν σε ποιότητα από αυτές που φτιάχνουν τα παιδιά του νηπιαγωγείου με τις νερομπογιές τους, αλλά που όμως μας κόστισαν σε χρήματα όσο η «Μόνα Λίζα».
Ποιοι τοπικοί πολιτικοί παράγοντες διαχειρίστηκαν το Χωροταξικό του Νησιού μας;

Για μια θέση στο ήλιο
Ο ιός του νέου επιχειρηματικού Ελντοράντο, ακούει στο όνομα Φωτοβολταϊκά Πάρκα!! Η Πράσινη Ανάπτυξη (του Γιώργου και της Τίνας), χτύπησε και το νησί μας τις τελευταίες εβδομάδες προκαλώντας φρενίτιδα μεταξύ των υποψήφιων επενδυτών. Οι ιδιοκτήτες αγροτεμαχίων (με γεωργική ή κτηνοτροφική χρήση) παρουσιάζονται έτοιμοι να εγκαταλείψουν τις καλλιέργειές τους και να μετατραπούν σε παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας ως αποτέλεσμα των υψηλών εγγυημένων τιμών που τους εξασφαλίζει η ΔΕΗ (προς το παρόν, γιατί σε περίπτωση χρεοκοπίας …).
Πρόκειται για ένα είδος ιδιότυπης αγρομισθίας, για μια ξεκούραστη εργασίας, χωρίς κόπο και μόχθο, όπου ο Ήλιος δουλεύει λούζοντας με φως τα φωτοβολταϊκά πάνελς ενώ ο αγρότης είναι ξαπλωμένος παραδίπλα σε μια «σες λόνγκ» μασίφ με εκρού ύφασμα και μαξιλαράκι κεφαλής, αλειμμένος με αντηλιακό αθροίζοντας χαμογελαστός, με το κομπιουτεράκι στο χέρι, τις κιλοβατώρες. Φασούλι το φασούλι, γεμίζει το σακούλι. Η κρίση είναι παρελθόν!
Στο άμεσο μέλλον, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικά και φωτοβολταϊκά συστήματα στο νησί μας θα ξεπεράσει το 100 MW, τη στιγμή που το νησί χρειάζεται μόνο 50 MW. Ωστόσο, σε αυτό το γιγάντιο ποτάμι από ηλεκτρόνια, δεν θα έχουν πρόσβαση όλοι. Ταυτόχρονα μ’ αυτή την υπερπαραγωγή ενέργειας θα έχουμε τις περισσότερες διακοπές ρεύματος σε οικιακούς καταναλωτές ως αποτέλεσμα της αδυναμίας τους να πληρώσουν το λογαριασμό της ΔΕΗ.
Τελικά έχουμε επιλογές!! Μπορούμε να διαλέξουμε μεταξύ Βαβέλ και Χάους!

Σκούρα τα πράγματα
Η ισορροπία μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης, του πλέγματος των χρήσεων γης και της ποιότητας του περιβάλλοντος, αναμένεται να δοκιμαστεί με ιδιαίτερη ένταση για μια σειρά χωρικές ενότητες, τις επόμενες δεκαετίες. Η τρέχουσα επεκτατική δυναμική ορισμένων οικονομικών δραστηριοτήτων, θα καταστήσει αναγκαία τη διαχείριση των απειλών που πηγάζουν από αυτές τόσο για το περιβάλλον όσο και για τις υπόλοιπες συνιστώσες των τοπικών χωρικών συστημάτων.
Ως ένα βαθμό, το παραπάνω ζήτημα είναι κρίσιμο όχι μόνο για την ισορροπία του τουριστικού τομέα τοπικά, αλλά και τη βιωσιμότητα των υπολοίπων οικονομικών δραστηριοτήτων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Η ανάγκη διαφύλαξης της δυναμικής και του πλουραλισμού του οικονομικού συστήματος αλλά και της ισορροπίας του φυσικού περιβάλλοντος, καθιστά αναγκαίο το σχεδιασμό των χρήσεων γης.
Ένα κρίσιμο ερώτημα που τίθεται έχει να κάνει με το πώς θα προστατευτούν από μια πιθανή υποβάθμιση τα αποθέματα των φυσικών και πολιτιστικών μας πόρων.
Τα αποθέματα αυτά - συμπεριλαμβανομένων και των ιδιαίτερων τοπικών ταυτοτήτων των περιοχών και των παραδοσιακών στοιχείων της παραγωγικής τους βάσης - απειλούνται από μια εκτεταμένη ομογενοποίηση με βάση την οποία, καθίστανται δυσδιάκριτα όχι μόνο τα φυσικά όρια μεταξύ αστικού χώρου και υπαίθρου αλλά και η καλώς εννοούμενη διαφορετικότητα μεταξύ των ανθρωπογεωγραφικών ενοτήτων.
Τα προαναφερόμενα στοιχεία του χώρου, αποτελούν σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα των τοπικών κοινωνιών τα οποία, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, είναι δυνατόν να υποστηρίξουν ανταγωνιστικές μορφές ανάπτυξης και να συμβάλλουν στη βελτίωση της απασχόλησης, την αύξηση της ευημερίας και τη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων.
Σκοπεύει κάποια στιγμή η αυτοδιοίκηση να ασχοληθεί με τα μείζονα και σοβαρά; Ή προτιμά να συνεχίζει να ψαρεύει στα θολά νερά των μικροεξυπηρετήσεων, της ευνοιοκρατίας και του κομματικού μικροσκοπίου;
Είναι η ώρα για επιλογές επιβίωσης και ανάληψη ευθυνών.

Διονύσης Μινέτος
Μηχανικός Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης - Περιβαλλοντολόγος