Ανακοίνωση πρωτοβουλίας κατοίκων Δ/Δ Σπαρτιών και παρέμβαση στην διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης για τις προτάσεις περιοριστικών μέτρων στην ζώνη natura με έμφαση στην απαγόρευση  της ερασιτεχνικής αλιείας και της αγκυροβόλησης σκαφών στην GR2220004

Περιγραφή  Νομικού Πλαισίου: 

Οι δραστηριότητες σχετικά με την αλιεία στις περιοχές που ανήκουν χωρικά στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Νatura 2000, ρυθμίζονται από τις αντίστοιχες κανονιστικές διατάξεις των Προεδρικών Διαταγμάτων και των Σχεδίων Διαχείρισης του άρθρου 47 του ν. 4685/2020 (Α΄92), όπως ισχύει και από τις ειδικότερες ρυθμίσεις υφιστάμενων κανονιστικών πράξεων.

Για τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ), ο σκοπός αφορά στην προστασία και διατήρηση των τύπων οικοτόπων του Παρ. I, καθώς των ειδών χλωρίδας και πανίδας των Παρ. II & IV της Οδηγίας 92/43/ΕΚ. Για τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ), ο σκοπός αφορά στην προστασία και διατήρηση των ειδών ορνιθοπανίδας του Παρ. I της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ και των μεταναστευτικών με τακτική έλευση, δηλαδή αυτών που περιλαμβάνονται στον κατάλογο ειδών χαρακτηρισμού ΖΕΠ στην Ελλάδα. Βάσει αυτού, οι επιμέρους στόχοι προστασίας περιλαμβάνουν: 1) Τη διατήρηση στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος που είναι μοναδικά σε διεθνές, κοινοτικό, εθνικό και τοπικό επίπεδο. 2) Την ανταπόκριση της χώρας στις κοινοτικές δεσμεύσεις όσον αφορά στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

Για την προστασία και τη διατήρηση των περιοχών προστασίας της βιοποικιλότητας και των Εθνικών Πάρκων καταρτίζονται τα σχέδια διαχείρισης και εκδίδονται τα προεδρικά διατάγματα της παραγράφου  κατόπιν της ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης.

 Η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη αποτελεί την επιστημονική μελέτη τεκμηρίωσης του Προεδρικού Διατάγματος μιας ή περισσότερων προστατευόμενων περιοχών και του Σχεδίου Διαχείρισης κάθε προστατευόμενης περιοχής. Ειδικότερα εστιάζει στον χαρακτηρισμό των προστατευόμενων περιοχών, στις ζώνες που ορίζονται εντός αυτών, στην αναγκαιότητα ή μη θεσμοθέτησης περιφερειακών ζωνών, οικολογικών διαδρόμων, καθώς και στην πρόταση ρύθμισης δραστηριοτήτων και λειτουργιών και πρόβλεψης κατάλληλων μέτρων και δράσεων για τη διατήρηση του προστατευτέου αντικειμένου κάθε προστατευόμενης περιοχής.

 Η ειδική περιβαλλοντική μελέτη εκπονείται για μία ή περισσότερες προστατευόμενες περιοχές και τίθεται υποχρεωτικά σε δημόσια διαβούλευση. 

Εξετάζει τις επιπτώσεις που θα έχουν στο περιβάλλον και ειδικότερα στο προστατευτέο αντικείμενο οι όροι και περιορισμοί δραστηριοτήτων που προτείνει, σε συνδυασμό με τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες, όπως αυτές θα προκύπτουν από τις προτεινόμενες χρήσεις γης. Επιπλέον, εξετάζει τις συνέπειες εναλλακτικών λύσεων, περιλαμβανομένης και της μηδενικής λύσης.

Σταχυολόγηση σκεπτικού και προτάσεις του μελετητή σχετικές με την αλιεία στην περιοχή  GR2220004 – “ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΖΩΝΗ ΑΠΟ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ ΕΩΣ ΒΛΑΧΑΤΑ (ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ) ΚΑΙ ΟΡΜΟΣ ΜΟΥΝΤΑ” , με επικέντρωση στο δυτικό της κομμάτι. 

Σημαντικός οικότοπος (βάσει της Οδηγίας 92/43/ΕΚ) λόγω εκτάσεων θαλάσσιας βλάστησης με Posidonia.  

Σημαντικά θαλάσσια είδη προς προστασία:  η Μεσογειακή φώκια (Monachus monachus), η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta, η Πράσινη θαλασσοχελώνα (Chelonia mydas), το ρινοδέλφινο (Tursiops truncatus), η Λάμπραινα (Petromyzon marinus), ο Ροφός (Epinephelus marginatus), καθώς και οι απειλούμενοι πληθυσμοί Πίνας (Pina nobilis). 

Ως απειλές καταγράφονται: Μεταφορικές, οικιστικές, τουριστικές και δραστηριότητες αναψυχής, θαλάσσια ρύπανση, αλιευτική δραστηριότητα και υδατοκαλλιέργειες αλλά και την επίδραση της κλιματικής αλλαγής (άνοδος θερμοκρασίας της θαλάσσας, αλλαγή των ενδιαιτημάτων, εισβολικά ειδη)

Αιτιολογικό: H ευρύτερη περιοχή μελέτης αποτελεί ένα από τα κύρια αλιευτικά πεδία της Ελλάδας, στο οποίο ασκούνται σχεδόν όλοι οι τύποι αλιείας: η παράκτια (δίχτυα, παραγάδια, παγίδες), η μέση (μηχανότρατες, γρι-γρί) και η υπεράκτια (κυρίως μηχανότρατες, οι οποίες προέρχονται από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με αποτέλεσμα να ασκείται επί πλέον αλιευτική πίεση στα πεδία της περιοχής), αλιεία οστρακοειδών ενώ σκάφη άλλων χωρών αφορούν διάφορα είδη στα διεθνή ύδατα. Σημαντική δραστηριότητα στην παράκτια ζώνη αποτελεί και η ερασιτεχνική αλιεία η οποία χαρακτηρίζεται ως πολυειδική και χρησιμοποιεί διάφορα αλιευτικά εργαλεία αφαιρώντας σημαντικές ποσότητες αλιευμάτων ενώ χαρακτηρίζεται από υψηλή παραβατικότητα σε χωρικούς, χρονικούς περιορισμούς αλλά και σε περιορισμούς στην χρήση των αλιευτικών εργαλείων, την ποσότητα και τα μεγέθη των αλιευμάτων.

Οι δραστηριότητες της αλιείας μπορεί να έχουν διαφορετικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, οι οποίες εξαρτώνται από την έκταση, ένταση και χωροθέτηση της αλιείας, τις μεθόδους και πρακτικές διαχείρισης που εφαρμόζονται, τον αλιευτικό εξοπλισμό, εργαλεία και τεχνικές που χρησιμοποιούνται, την ευαισθησία των τοπικών οικοσυστημάτων. Πιθανές επιπτώσεις περιλαμβάνουν την υποβάθμιση και απώλεια οικοτόπων και ειδών, εμπορεύσιμων και μη, εξαιτίας της χρήσης ακατάλληλων τεχνικών, εξοπλισμού και εργαλείων και ανεπαρκών σχεδίων διαχείρισης, ή ανεπαρκούς εφαρμογής και ελέγχου τους. Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η τυχαία αλιεία ειδών μη στόχων και η παρεμπίπτουσα αλιεία ενώ για τα θαλάσσια θηλαστικά και ερπετά η τυχαία σύλληψη και θανάτωση/τραυματισμός τους αποτελεί σημαντική απειλή σε Μεσογειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Η χρήση μη βιώσιμων πρακτικών αλιείας και η χρήση μη βιώσιμών αλιευτικών εργαλείων οδηγεί στην αλιευτική ταπείνωση και την απομάκρυνση μη αναπαραγωγικά ώριμων ατόμων με αποτέλεσμα να απειλούνται άμεσα οι ιχθυοπληθυσμοί. 

Άντληση δεομένων για τα ιχθυοαποθέματα:

Τα δεδομένα για την κατάσταση των πληθυσμών έχουν αντληθεί από το Red Data Book of Rare and Threatened Plants of Greece (Phitos et al. 1995) και Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπανίων και Απειλουμένων Φυτών της Ελλάδας (Φοίτος & αλ. 2009). Επομένως τα στοιχεία για τις απειλές/πιέσεις, τη σημασία και την έντασή τους θα πρέπει να επικαιροποιηθούν και για τον λόγο αυτό απαιτείται η συλλογή περισσότερων δεδομένων μέσω έρευνας και προγραμμάτων παρακολούθησης

Προτεινόμενες απαγορεύσεις σχετιζόμενες με την αλιεία :

-Επιτρέπεται η αλιεία με την προϋπόθεση παροχή αλιευτικών δεδομένων από τους αλιείς στον ΟΦΥΠΕΚΑ σε εβδομαδιαία βάση, καθορισμός ανώτατης αλιευτικής προσπάθειας ανά έτος, καθορισμός μέγιστου αριθμού αλιευτικών σκαφών, χρήση βιώσιμων αλιευτικών εργαλείων - μάτι δικτυού, μέγεθος αγκιστριού, μέγιστο επιτρεπόμενο μέγεθος διχτυών, κατόπιν σχετικής μελέτης της κατάστασης των ιχθυοαποθεμάτων σε ετήσια βάση) με στόχο τον περιορισμό της αλιεία και κυρίως υπεραλίευσης που οδηγεί σε μείωση αποθεμάτων τροφής και μείωση των πληθυσμών της ιχθυοπανίδας.

 - Απαγόρευση ερασιτεχνικής αλιείας νόμιμης και παράνομης

-Aπαγορεύεται η χρήση συρόμενων εργαλείων και κυκλικών δικτύων (μηχανότρατα, πεζότρατα, γρι-γρι, κλπ.) 

- Απαγόρευση συγκομιδής θαλάσσιων οστρακοειδών (επαγγελματική, ερασιτεχνική) 

- Απαγόρευση αγκυροβόλησης

Μέτρα για την αποζημίωση, εκπαίδευση των επαγγελματιών αλιέων:

Μέτρα περιορισμού των απωλειών θαλασσοπουλιών από αλιευτικά εργαλεία 

- Δημιουργία και λειτουργία συστήματος αποζημιώσεων των παράκτιων αλιέων για τις ζημιές που προκαλούνται στα αλιεύματα και στα εργαλεία τους από προστατευόμενα είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος 

- Δημιουργία Προγραμμάτων ενημέρωσης επαγγελματιών ψαράδων για εφαρμογή μεθόδων βιώσιμης αλιείας 

- Τοποθέτηση μόνιμων οικολογικών αγκυροβολίων για την εξυπηρέτηση των αλιευτικών και καταδυτικών σκαφών κατόπιν σχετικής μελέτης (αριθμός, θέσεις κτλ.) 

-Μελέτες βοηθητικές για την διαμόρφωση νέων Μέτρων διαχείρισης και συμπλήρωση/επικαιροποίηση του Κανονιστικού Πλαισίου άσκησης της αλιείας 

- Μελέτη βάσης με παρακολούθηση της παρεμπίπτουσας παγίδευσης σε παραγάδια βυθού για τα είδη της υδρόβιας πανίδας. Τα αποτελέσματα θα δώσουν κατευθύνσεις για δράσεις και μέτρα περιορισμού της. 

- Παρακολούθηση του πληθυσμού της θαλάσσιας χελώνας και της αλληλεπίδρασης με την αλιεία και την ναυσιπλοΐα. Μέτρα διαχείρισης σύμφωνα με τα αποτελέσματα της.

 - Μελέτες για την κατάσταση του πληθυσμού και της αλιευτικής πίεσης και εφαρμογή διαχειριστικών μέτρων για την ανάκαμψη του πληθυσμού

Άλλα προτεινόμενα μέτρα ´´ποικίλης ύλης ´´

-Kαταγραφή ειδών, περιβαλλοντικής σήμανσης, οριοθέτησης με σημαδούρες, διάφορες πειραματικές παρεμβάσεις στο οικοσύστημα, παρακολούθηση των προτεινόμενων αλλαγών κόστους άνω των 1.100.000 ευρώ, για το σύνολο των θαλασσίων περιοχών της Κεφαλονιάς

Πηγή:

Καλλιδρομίτου Δ., Λιάρος Σ., Τσιάρας Δ., 2022. Παραδοτέο ΠΒ3.1. «Τεύχη ΕΠΜ 1ης ομάδας περιοχών. Μελέτη 5: Εκπόνηση ΕΠΜ και ΣΔ για τις περιοχές Natura 2000 των Περιφερειών Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων». Υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ΕΨΙΛΟΝ Α.Ε., ΗΛΙΔΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Α.Ε., Αθήνα

Σχολιασμός κατοίκων

Ως κάτοικοι των μικρών παραθαλάσσιων κοινοτήτων που απαρτίζουν την δημοτική ενότητα Λειβαθούς διαπιστώνουμε με απέραντη λύπη την πλήρη αποτυχία της παρούσας μελέτης να φτάσει, έστω και κοντά, σε προτάσεις που να εξυπηρετούν τον βασικό της στόχο, δηλαδή την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος στην νότια Κεφαλονιά.  

Δυστυχώς εκτός από αισθήματα απογοήτευσης η παρούσα μελέτη προκαλεί και αισθήματα οργής και θυμηδίας  εξαιτίας της παντελούς έλλειψης ενσυναίσθησης ως προς τον τρόπο ζωής και τις παραδόσεις των πληθυσμών που απαρτίζουν τις περιοχές μας. 

Όσον αφορά στο πρώτο σκέλος:

-Η ακριβοπληρωμένη αυτή μελέτη δεν ξεκινά από εμπεριστατωμένη μελέτη πεδίου με δειγματοληψίες και καταμετρήσεις αλλά από  γενικότητες και μπαγιάτικα βιβλιογραφικά δεδομένα όσον αφορά στους θαλάσσιους πληθυσμούς και την κατάσταση των οικοτόπων ενδιαφέροντος. Δεν στάθηκε δυνατόν να εντοπιστεί καμία αναφορά σε επίκαιρες επιστημονικές μελέτες που να αφορούν εξειδικευμένα τα ιχυαποθέματα την συγκεκριμένη περιοχή. 

-Στην παρούσα μελέτη δεν γίνεται καμία συγκεκριμένη αναφορά ως προς τον αριθμό των σκαφών, το είδος,  το μέγεθος και την ένταση της αλιευτικής δραστηριότητας που να αφορά τη ν. Κεφαλονιά αλλά και καμία μνεία σε στατιστικά δεδομένα όσον αφορά στις καταγεγραμμένες αλιευτικές παραβάσεις από επαγγελματίες και ερασιτέχνες. Ούτε καν αριθμητική υπόθεση δεν γίνεται για την έκταση της ερασιτεχνικής αλιείας βασιζόμενη σε παλαιότερο αριθμό αδειών και μέσες ετήσιες συλλήψεις ιχθύων από ερασιτέχνες. 

-Δεν γίνεται καμία αναφορά ως προς το είδος της αρνητικής επίδρασης  ερασιτεχνών και αλιέων για τα συγκεκριμένα είδη ενδιαφέροντος. Για τα οποία σημειωτέων οι επαγγελματίες αλιείς φαίνεται να απειλούν με διαφόρων ειδών δίχτυα τα εξής:  Μεσογειακή φώκια (Monachus monachus),  θαλάσσια χελώνα Caretta caretta,  Πράσινη θαλασσοχελώνα (Chelonia mydas),  ρινοδέλφινο (Tursiops truncatus), Λάμπραινα (Petromyzon marinus),  καθώς και την ποσειδωνία και τις πίνες  ´´Η παράκτια αλιεία με δίχτυα απειλεί και καταστρέφει κοραλλιογενείς βυθούς και τραγάνες´´ (wwf έκθεση «Γαλάζια Ανάπτυξη στη Μεσόγειο: Η πρόκληση της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης - Ελλάδα») ενώ οι ερασιτέχνες αλιείς με την χωρίς δίχτυα αλιεία στην ουσία μπορούν να επηρεάσουν άμεσα μόνον τους πληθυσμούς του  Ροφού (Epinephelus marginatus)’

-Οι συγγραφείς στο αιτιολογικό τους αφιερώνουν την ίδια έκταση όσον αφορά στις αρνητικές επιδράσεις επαγγελματιών και ερασιτεχνών και ταυτίζουν τους ερασιτέχνες με αδίστακτους παραβάτες του νόμου βλ. verbatim απόσπασμα από την μελέτη  ´´…ενώ χαρακτηρίζεται από υψηλή παραβατικότητα σε χωρικούς, χρονικούς περιορισμούς αλλά και σε περιορισμούς στην χρήση των αλιευτικών εργαλείων, την ποσότητα και τα μεγέθη των αλιευμάτων…´´ 

-Δεν γίνεται καμία άλλη εμπεριστατωμένη αναφορά με βάση την εμπειρία από την υπόλοιπη επικράτεια, ελλείψει συγκεκριμένων στοιχείων για την Κεφαλονιά,  σχετικά με το πολύ πιο βαρύ αποτύπωμα της επαγγελματικής αλιείας στο θαλάσσιο περιβάλλον -ρύπανση, καταστροφή τραγάνας βυθού, υπεραλίευση, απόρριψη αλιευμάτων, θόρυβο, παράνομες πρακτικές-  συγκρινόμενο με το αποτύπωμα της ερασιτεχνικής αλιείας που είναι κατά τεκμήριο στοχευμένη κι επιλεκτική. 

-Κατά συνέπεια δεν εξετάζεται καμία εναλλακτική μερικού περιορισμού μέσω ειδικών αδειών, μεγέθους και ειδών ιχθύων ή χρόνου αλίευσης, ή αυστηρότερου ελέγχου της ερασιτεχνικής αλιείας και προκρίνεται η οριζόντια απαγόρευση, ενώ η νομοθεσία ζητά την παρουσίαση αιτιολογημένων εναλλακτικών βλ. παραπάνω, ενώ αναλογικά η επαγγελματική αλιεία επιχειρείται να ρυθμιστεί αν και μέσω διαφόρων μέτρων αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας και αμφιλεγόμενης δυνατότητας εφαρμογής και επιτήρησης. 

-Τίθεται δε σοβαρότατο συνταγματικό ζήτημα από την μονομερή απαγόρευση της ερασιτεχνικής αλιείας αφού παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας και δεν παρέχεται κανένα αιτιολογημένο σκεπτικό. 

Όσον αφορά στο δεύτερο σκέλος:

-Η παρούσα μελέτη εισηγείται την πλήρη απαγόρευση της ερασιτεχνικής αλιείας αντιμετωπίζοντάς την άδικα και ασύμμετρα, απλώς και μόνον ως πηγή επιβάρυνσης και προβλημάτων χρησιμοποιώντας υποθετικές ενδείξεις και εικασίες και όχι ουσιαστικές αποδείξεις. 

-Οφείλουμε να ενημερώσουμε τους μελετητές ότι οι μικρές παράκτιες κοινότητες της Λειβαθούς δια της παρούσης μελέτης αποκλείονται άδικα δια βίου από το σύνολο των ψαρότοπων που συνορεύουν με την δημοτική τους ενότητα, χωρίς καμία απολύτως εξαίρεση! 

-Οφείλουμε να τους ενημερώσουμε ότι το ψάρεμα αποτελεί τρόπο ζωής και πηγή ταυτότητας για τα χωριά μας που στερούνται αμέτρητων αστικών διασκεδάσεων και δραστηριοτήτων. Οι νέες γενιές μυούνται από τις παλαιότερες στα είδη των ψαριών, τους ψαρότοπους και τις τεχνικές και ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια έκρηξη περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης με αφορμή τα ψαρέματα που περνά με ζέση στα νέα παιδιά. 

- Οφείλουμε να ενημερώσουμε τους μελετητές που δεν μπήκαν στον κόπο ούτε καν να μας συναντήσουν ή να μας γνωρίσουν πριν νομοθετήσουν για τις θάλασσές μας, ότι οι ερασιτέχνες ψαράδες αποτελούν τα δυναμικότερα στοιχεία περιβαλλοντικής επιτήρησης και επαγρύπνησης για τις όχι λίγες περιπτώσεις παράνομης ´´επαγγελματικής´´ υπεραλίευσης και ρύπανσης καθώς και για την προστασία των θαλασσίων χελωνών και άλλων ειδών. 

- Οφείλουμε να τους ενημερώσουμε ότι η μελέτη τους απαγορεύει οριζόντια την αγκυροβόληση σκαφών καθ’ όλη αυτή την περιοχή χωρίς καμία απολύτως διάκριση και περιβαλλοντική αιτιολόγηση, ακόμη και για παράκτιες περιοχές όπου παραδοσιακά οι κάτοικοι και επισκέπτες ρεμετζάρουν για παραθερισμό τα σκάφη τους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, αγνοώντας πλήρως την ακρωτηριαστική διάσταση αυτής της απαγόρευσης στον τρόπο ζωής ενός ναυτότοπου κι ενός τόπου που ζει και συντηρείται από το τουρισμό.

Συμπερασματικά

-Οφείλουμε για όλους αυτούς τους λόγους να ζητήσουμε την άμεση απόσυρση της απαράδεκτης αυτής πρότασης σχετικά με την πλήρη απαγόρευση της ερασιτεχνικής αλιείας στην Λειβαθώ και την αντικατάστασή της από επιμερισμένα και αιτιολογημένα μέτρα καθώς και έμφαση στην επιτήρηση της λαθραλιείας από ερασιτέχνες και επαγγελματίες. 

-Ενδεικτικά εναλλακτικά μέτρα που μπορούν να γίνουν αποδεκτά είναι: η ερασιτεχνική αλιεία κατόπιν τοπικών αδειών για τους κατοίκους των εν λόγω παρακτίων περιοχών, αυστηρότερα μεγέθη και ποσότητες αλιευμάτων, δρακόντεια επιτήρηση, απαγόρευση αλιείας ορισμένων ειδών ανάλογα με τους πληθυσμούς τους, αλλά και περιοδικές ολιγόχρονες πλήρεις απαγορεύσεις σε επαγγελματίες και ερασιτέχνες για υποπεριοχές της GR2220004 κατά την φιλοσοφία της ´´αγρανάπαυσης´´    

-Όσων αφορά την απαγόρευση της αγκυροβόλησης σε κοντινή απόσταση από την ακτογραμμή, όλως ειδικώς για την περιοχή του Κληματσιά όπου όλοι μεγαλώσαμε και γνωριζουμε, παραδοσιακά οι κάτοικοι ρεμετζάρουν τις βάρκες τους ´´αρόδου´´ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες χωρίς να έχει παρατηρηθεί διατάραξη στο τοπικό οικοσύστημα. Είναι ζωτική ανάγκη να συνεχίσουν να μπορούν να το κάνουν.

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΣΠΑΡΤΙΩΝ