Τον Αύγουστο του 1940 ανέλαβε την πρώτη του επιθετική περιπολία στην περιοχή νότια του στενού της Μεσσίνας και στο στενό του Οτράντο. Στις 5 Σεπτεμβρίου του 1941 βύθισε ένα τάνκερ κοντά στα Δαρδανέλια ενώ στις 2 Οκτωβρίου επιτέθηκε επιτυχώς σε νηοπομπή δύο πλοίων που συνοδεύονταν από δύο αντιτορπιλικά, έξω από το «Benghast Channel». Στις 24 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου αναχώρησε από τη Μάλτα για περιπολία στον κόλπο του Τάραντα στην Αδριατική θάλασσα και το Ιόνιο πέλαγος και επρόκειτο να επιστρέψει στην Αλεξάνδρεια μετά το πέρας της αποστολής του. Σε αυτό επέβαιναν, εκτός από το πλήρωμά του, ο Βρετανός ναύτης John Hawtrey Capes και ο Έλληνας υποπλοίαρχος Νικόλαος Μέρλιν.

Τη σκοτεινή και θυελλώδη νύχτα της 6ης Δεκεμβρίου και ενώ επέπλεε στα ανοιχτά μεταξύ Κεφαλονιάς και Ζακύνθου σε πολεμική ετοιμότητα, ο «Περσέας» συγκλονίστηκε από μια δυνατή έκρηξη. Η πρόσκρουση σε ιταλική νάρκη δημιούργησε ρήγμα στο αριστερό πρωραίο τμήμα με αποτέλεσμα την ακατάπαυστη εισρροή νερού στο εσωτερικό του σκάφους που εκείνη τη στιγμή βρισκόταν στην επιφάνεια. Η ανοιχτή ανθρωποθυρίδα του πυργίσκου κατακλύστηκε γρήγορα με νερό αποκλείοντας την έξοδο από εκεί και μετά από την ταχύτατη βύθιση του σκάφους, όσοι από το πλήρωμα και τους επιβάτες επέζησαν της έκρηξης, βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στο βυθό. Τα πρυμναία διαμερίσματα άργησαν αρκετά να πλημμυρίσουν ακόμα κι όταν το υποβρύχιο είχε πλέον αγγίξει στο βυθό. Εκεί ο John Capes ψάχνοντας για επιζώντες βρήκε άλλους τρεις ναύτες οι οποίοι ήταν βαριά τραυματισμένοι. Αφού εντόπισε τις ειδικές συσκευές διαφυγής-σε-κατάδυση «Davis» βοήθησε τους τραυματίες να τις φορέσουν, προσάρμοσε τον αγωγό διαφυγής και πλημμύρισε το διαμέρισμα ώστε να εξισωθεί η εσωτερική με την εξωτερική πίεση για να μπορέσει να ανοίξει τη θυρίδα.

Αφού σιγουρεύτηκε ότι οι σύντροφοί του εγκατέλειψαν το σκάφος, τους ακολούθησε κι εκείνος αναδυόμενος αργά, για να μην υποστεί τις συνέπειες απότομης μείωσης της πίεσης που θα προκαλούσαν θανάσιμη διαστολή του αέρα στους πνεύμονές του. Όταν έφτασε στην επιφάνεια της θάλασσας δεν αντίκρισε παρά στεριά να διαγράφεται αμυδρά στον ορίζοντα και με τις δυνάμεις που του απέμεναν κολύμπησε για ώρες στα παγωμένα νερά του χειμωνιάτικου πελάγους, ως την κοντινότερη ακτή.

Εκεί βρέθηκε εξαντλημένος από κάποιους ντόπιους του κοντινού χωριού Μαυράτα, οι οποίοι τον περιέθαλψαν και τον προστάτευσαν. Για δεκαοκτώ μήνες πολλοί Κεφαλονίτες, θέτοντας σε κίνδυνο εαυτούς, οικογένειες και συγχωριανούς, τον απέκρυπταν από τις ιταλικές κατοχικές δυνάμεις μετακινώντας τον συχνά για να μην εντοπιστεί και σήμερα διηγούνται παράτολμες νυχτερινές φυγαδεύσεις και μετακινήσεις στα Χιονάτα, Φαρακλάτα, Ραζάτα, Κουρουκλάτα, Μηνιές, Κεραμειές, Σιμωτάτα, Μεταξάτα, Αργοστόλι, ώσπου ο καπετάν Μιλτιάδης Χούμας τον παρέλαβε από τον Πόρο και τον μετέφερε στη Σμύρνη. Σε αυτούς που τον φιλοξένησαν και τον φυγάδευσαν ανήκουν οι:

Χ. Βαλλιάνος, Γ. Βανδώρος, Ν. Βανδώρος, Α. Ευαγγελάτος, Ε. Θωμάτος, Ε. Κοσμετάτου, Γ. Κρητικός, Δ. Κρητικού, Κ. Μαλιαγρός, Γ. Μεταξάς, Ν. Μεταξάς, Φ. Μπαζίγος, Μ. Πινιατώρος, Κ. Πολλάκη, Γ. Πολλάτος, Ε. Πυλαρινός, Γ. Ραζής (ο οποίος και τιμήθηκε με τιμητικό δίπλωμα από το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό), Σ. Φωκάς, Σ. Χαλδάς, Μ. Χαρεράς.

Μέχρι τις 25 Δεκεμβρίου του 1997, οπότε η ομάδα του Κώστα Θωκταρίδη εντόπισε το ναυάγιο στα νότια της Κεφαλονιάς, ο «Περσέας» αναπαυόταν στο γαλήνιο βυθό, σε βάθος ?52μ, σε μια νωχελική και βαριεστημένη στάση, ανενόχλητος από τους ανθρώπους και τις βίαιες δραστηριότητές τους. Λαβωμένος στην αριστερή πλευρά της πλώρης από τη νάρκη αλλά χωρίς άλλες σημαντικές φθορές, διατηρεί την ιστορία του επιζήσαντα ναυαγού μα και των άτυχων συντρόφων του, ζωντανή. Η θυρίδα της πρύμνης παραμένει ανοιχτή από τότε που ο βρετανός ναύτης επιχείρησε τη διαφυγή και στο εσωτερικό ανθρώπινα υπολείμματα μαρτυρούν ανιστόρητες στγμές μάταιης αγωνίας και τρόμου.

Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν την ιστορία του Capes που κάθε άλλο παρά πιστευτή είχε γίνει καθώς τα τεχνικά μέσα της εποχής δεν επέτρεπαν ασφαλή ανάδυση από τέτοιο βάθος, κάτι που σήμερα θα κινητοποιούσε ειδικό εξοπλισμό υψηλής, σχετικά με την εποχή του Πολέμου, τεχνολογίας. Επίσης η διάσωσή του από τους ντόπιους σε ένα κατεχόμενο νησί, η απόκρυψη για διάρκεια τόσων μηνών και η φυγάδευση στη Σμύρνη μέσα από θάλασσες όπου μαινόταν ακόμη ο πόλεμος συνθέτει μια ασυνήθιστη ιστορία που δημιούργησε, δικαιολογημένα, αμφιβολίες.

Όσο για τον υποπλοίαρχο Μέρλιν, είχε επιβιβαστεί στο υποβρύχιο για να μεταφερθεί στην Αλεξάνδρεια. Τραγική ειρωνεία, η αγάπη του για τα υποβρύχια τον έκανε να ζητήσει να ταξιδέψει με τον «Περσέα» για να μπορέσει να δει από κοντά τις δυνατότητες του και ανήμερα της ονομαστικής του εορτής πνίγηκε στη θάλασσα, στα ανοιχτά της ιδιαίτερής του πατρίδας. Η κόρη του παρακολούθησε από κοντά τη δεύτερη ερευνητική αποστολή στο ναυάγιο και εξομολογήθηκε ότι αυτό ήταν κάτι που την έφερε πιο κοντά από ποτέ στον πατέρα της.

Εμείς ας θυμόμαστε όλους εκείνους που υπέφεραν με οποιονδήποτε τρόπο από τον Μεγάλο Πόλεμο και ότι ο πόλεμος δημιουργεί πόνο στους ανθρώπους κάθε παράταξης που λαμβάνει μέρος, όπως στις οικογένειες του πληρώματος του «Περσέα» αλλά και των θυμάτων των φορτηγών πλοίων που αυτός βύθισε.

Ο «Περσέας» και το πλήρωμά του αναπαύονται πλέον στη γαλήνη του βυθού...

https://www.youtube.com/watch?v=TPfv1FdMJgY

Πηγές στοιχείων:
Η ιστορική έρευνα για το υποβρύχιο ΠΕΡΣΕΑΣ έγινε από την κα Ρένα Γιατροπούλου
- http://www.navy.gr/hms
- http://marabu1.tripod.com/_PERSEUS.HTM
- http://www.submarineheritage.com/gallery_pclass.htm
- http://www.sportesport.it/wrecksGR019.htm

Κείμενο: Τηλέμαχος Μπεριάτος 1-2006
Φωτογραφίες : Θάνος Αντωνέλος