Προστασία των θαλάσσιων ειδών των νησιών μας, με αφορμή την 4η Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων

Με αφορμή την 4η Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων (International Animal Protection Congress) που έχει σκοπό την διάσωση και διεθνή δράση για τα δικαιώματα και την ευζωία των ζώων, πρέπει να θυμόμαστε ότι εκτός των ζώων συντροφιάς με τα οποία δενόμαστε μέσω της καθημερινής συμβίωσης και λόγω αυτού συνήθως ενδιαφερόμαστε περισσότερο, η άγρια ζωή είναι εξαιρετικά σημαντική για το οικοσύστημα, για την ίδια την επιβίωση του κόσμου μας (όπως έχουμε προσαρμόσει την ζωή μας σε αυτόν) και τελικά για την δική μας επιβίωση και διατήρηση της ύπαρξης μας όπως την ξέρουμε.

Πιο συγκεκριμένα για τον τόπο μας, η θάλασσα της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης και γενικότερα του Αρχιπελάγους του κεντρικού Ιονίου, αποτελεί σημαντικό τόπο διαμονής και αναπαραγωγής πολλών σημαντικότατων και εμβληματικών ειδών της Μεσογείου (χελώνες, δελφίνια, φάλαινες, αλλά και Ποσειδωνία κλπ.). Μεταξύ αυτών και της μεσογειακής φώκιας (“Monachus monachus”), με ενδεχομένως σχεδόν το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού της στην περιοχή των νησιών μας! Πρόσφατα, αυτόν τον Αύγουστο (2023) στην θαλάσσια περιοχή της Σκάλας Κεφαλληνίας είχαμε την ιδιαίτερη χαρά της συνάντησης με δύο μεσογειακές φώκιες ένα νεαρό 4 εβδομάδων περίπου και την μητέρα του, το οποίο είδος χαρακτηρίζεται ως «Κρισίμως Κινδυνεύον» (“Critically Endangered” according to IUCN) (τότε έχουν ληφθεί οι φωτογραφίες του άρθρου).  

Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε πως εκτός από τα πιο γνωστά είδη, όλα, ακόμη και πιο ταπεινά και πολλές φορές πολυπληθή θαλάσσια είδη, είτε της πανίδας είτε της χλωρίδας, είναι και αυτά ζωντανά πλάσματα που συνδέονται άμεσα με την ισορροπία και υγεία του οικοσυστήματος τοπικού και παγκόσμιου, φροντίζουν για την ευζωία του ανθρώπου και έτσι πρέπει να φροντίζουμε για την δική τους!

Έτσι δεν πρέπει να πλησιάζουμε, αγγίζουμε, διαταράζουμε, ταΐζουμε, κανένα πλάσμα του θαλάσσιου περιβάλλοντος (περιλαμβάνονται όλα τα έμβια όπως και αστερίες, σφουγγάρια, όστρακα, κοράλλια κλπ.), και ειδικά για τα μεγάλα άγρια ζώα όταν τα συναντούμε στο περιβάλλον τους πρέπει εκτός των ανωτέρω, να κρατάμε αποστάσεις (για τις φώκιες 30μ. είναι η ελάχιστη, εκτός αν μας πλησιάσουν αυτά πιο γρήγορα απ’ ότι μπορούμε να απομακρυνθούμε εμείς), και να μην κάνουμε θόρυβο (για παράδειγμα να αρχίσουμε να φωνάζουμε για να προσελκύσουμε και άλλους διερχόμενους)! 

Πως συμπεριφερόμαστε στην άγρια θαλάσσια ζωή

Γενικοί κανόνες

Δεν πρέπει να πλησιάζουμε ή να αγγίζουμε άγρια ζώα γιατί τρομάζουν και εκτός από το να διακόπτουμε την ανάπαυση, ωοτοκία ή άλλη φυσική διαδικασία, τους προκαλούμε μεγάλο άγχος (τα «στρεσάρουμε»). Μπορεί να εγκαταλείψουν την περιοχή για να αποφύγουν εμάς και έτσι αποδιοργανώνεται η ζωή τους, ή να εκδηλώσουν επιθετική συμπεριφορά -ως άμυνα βέβαια αλλά αρκετή για να προκαλέσει κάποιον τραυματισμό (που μπορεί να είναι αρκετά επικίνδυνος ειδικά όταν γίνει εναντίον παιδιών).

Δεν πρέπει να τα ενοχλούμε με άλλους τρόπους, όπως για παράδειγμα με το να έχουμε αναμμένα φώτα κατά την διάρκεια της νύχτας σε παραλία που βλέπουμε χελωνάκια να κατευθύνονται στο νερό. Παρομοίως, δεν πρέπει να κάνουμε θόρυβο στην (σπάνια) περίπτωση που αντιληφθούμε κάποια φώκια (ή ίσως συχνότερα ένα νεαρό άτομο) που αναπαύεται στην αμμουδιά.

Δεν πρέπει να ταΐζουμε τα άγρια ζώα. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούμε δύο σημαντικά προβλήματα. Αφενός συνηθίζουν να πλησιάζουν τους ανθρώπους (και δυστυχώς κάποιες κατηγορίες αυτών δεν είναι πάντα συνειδητοποιημένοι και φιλικοί) οπότε μπορούν να προκληθούν τραυματισμοί και ατυχήματα από αυτούς ή από τα ανθρώπινα κατασκευάσματα που τους συνοδεύουν (π.χ. θαλάσσια σκάφη). Αφετέρου σταδιακά αλλάζουν οι συνήθειες τους, μαθαίνουν να εξαρτώνται από τον άνθρωπο για την αναζήτηση τροφής (ιδιαίτερα τα νεαρά άτομα), αρχίζουν να ατονίζουν οι ικανότητες ή η διάθεση για αναζήτηση τροφής και τελικά διαταράσσεται η φυσική ισορροπία (ενδεικτικά, αυξάνονται άλλα είδη στο περιβάλλον που παραδοσιακά αποτελούν θηράματα τους).

Δεν πρέπει να πετάμε σκουπίδια στην θάλασσα και στην ακτή (και φυσικά ούτε στην ξηρά). Αυτά απειλούν έμμεσα τα θαλάσσια είδη αφού η ρύπανση μπορεί να καταστρέψει τα ενδιαιτήματα τους (παράδειγμα τα θαλάσσια λιβάδια του φυτού Ποσειδωνία “Posidonia oceanica”) ή εξοντώνουν τα υπόλοιπα πλάσματα με τα οποία τρέφονται. Επίσης τα απειλούν και άμεσα καθώς, κυρίως τα πλαστικά απορρίμματα, εισέρχονται στο πεπτικό σύστημα ή εγκλωβίζουν μέρη του σώματος τους προξενώντας πνιγμό ή άλλες ανεπανόρθωτες βλάβες. Τελικά τα σκουπίδια (στερεά ή υγρά απόβλητα) στερούν από τα ζώα και φυτά την δυνατότητα να επιβιώνουν στο φυσικό τους περιβάλλον.

Ειδικά για τα απειλούμενα ή σπάνια είδη, όταν παρατηρούμε άτομα που κινδυνεύουν ή ενδιαφέρουν τους επιστήμονες, μπορούμε να ενημερώνουμε είτε τις αρχές είτε τις εξειδικευμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις. Αυτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες για να διασώσουν, περιθάλψουν άτομα σε κίνδυνο ή να τις αξιοποιήσουν για ερευνητικούς σκοπούς (πληθυσμοί, διασπορά, απειλές κλπ.).

Μια πολύ σημαντική απειλή είναι η παράνομη αλιεία για κατανάλωση στα εστιατόρια ή σπίτια. Πολλά είδη κυρίως προστατευόμενων οστράκων, ψαριών μικρότερων του επιτρεπόμενου μήκους ή γόνου (νεαρών ατόμων που δεν έχουν προλάβει να φθάσουν σε ηλικία αναπαραγωγής ώστε να δώσουν την επόμενη γενιά), διατίθενται στο εμπόριο. Επομένως δεν πρέπει να αναζητούμε και να καταναλώνουμε τα είδη που απαγορεύονται ή τα είδη που επιτρέπονται αν δεν έχουν το μήκος που επιτρέπεται, για να μπορούμε να τα βλέπουμε στις θάλασσες μας και να τα γευόμαστε και στο μέλλον!

Τηλέμαχος Μπεριάτος

PSS Scuba instructor - Εκπαιδευτής Αυτοδυτών, Αυτοδύτης 3 αστέρων CMAS

Εικόνες

Μεσογειακή φώκια “Monachus monachus” στην θαλάσσια περιοχή της Σκάλας Κεφαλληνίας (Τηλέμαχος Μπεριάτος 2023)