Σκηνές  αγιογραφικές  από τη βιωτή του Αγίου Γερασίμου

Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Μια εικόνα μεγάλων διαστάσεων που αφορά τον Άγιο Γεράσιμο, τον Νέον Ασκητή  και Προστάτη της  νήσου  Κεφαλληνίας,  βρίσκεται στον ομώνυμο ναό  των Κεφαλλήνων, στην Πάτρα. Πρόκειται για έργο με διαστάσεις 103 Χ 70 εκ. Λάδι σε μουσαμά και η εικόνα είναι τοποθετημένη σε προσκυνητάρι.

          Η κεντρική παράσταση  με τον άγιο Γεράσιμο, σύμφωνα με τον  αγιογράφο και συντηρητή Κωνσταντίνο Στάβερη, αντιγράφει παλιότερα έργα του Διαλυσμά και του Κοκκόση, με αρκετή πιστότητα.

Στο άνω τμήμα  της εικόνας δεξιά και αριστερά  της κεφαλής του Αγίου εικονίζονται λαμπαδηφορούντες Άγγελοι.   Στο αριστερό μέρος  έχουμε την παράσταση της ευρέσεως  της  εικόνας της Παναγίας της επονομαζόμενης  Λιθοπούλας από τον ιερέα Γεώργιο Βάλσαμο, ο οποίος ήταν ανακαινιστής και ιδιοκτήτης της ιεράς Μονής Αγίας Ιερουσαλήμ των Ομαλών,  που είχε  κτιστεί  κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών.

          Η παράδοση αναφέρει ότι ο ιερέας  Γεώργιος Βάλσαμος,  κατά την ανακαίνιση της Μονής  βρήκε  μέσα σε ερειπωμένο  τοίχο, λιθιά, την μικρή αρχαιότατη  εικόνα της Θεοτόκου των Σολύμων (Ιεροσολύμων), η οποία έμοιαζε  εκπληκτικά με την εικόνα της Παναγίας  της Μηλαπιδιάς τόσο στα χαρακτηριστικά  του προσώπου όσο και στο μέγεθος.

          Η εικόνα αυτή ήταν ιδιαίτερα αγαπητή  στον άγιο Γεράσιμο  κατά την επίγεια ζωή του. Γι’ αυτό  μετά την ανακομιδή του λειψάνου  του η εικόνα  τοποθετήθηκε μέσα  στη λάρνακα και  επροσκυνήτο μαζί με τον Άγιο. Το 1949 βέβηλοι άνθρωποι, διέρρηξαν την εκκλησία και τη λάρνακα του Αγίου.  Έκλεψαν όλα τα χρυσά και ασημένια τάματα και την πολύτιμη αρχαία εικόνα της Λιθοπούλας, η οποία από τότε χάθηκε.

          Κάτω αριστερά  είναι η παράσταση της αφίξεως  του Αγίου στην Μονή της Θεοτόκου των Ιεροσολύμων, όπου φαίνεται συνδιαλεγόμενος με τον ιερέα Γεώργιο  Βάλσαμο. Στη δεξιά πλευρά της εικόνας έχουμε τις παραστάσεις της θεραπείας της δαιμονιζόμενης. Στο κάτω μέρος της εικόνας υπάρχει η πολυπρόσωπη  παράσταση της κοιμήσεως του Αγίου Γερασίμου.

 Παρόμοια εικόνα με αυτή  του ναού Αγίου Γερασίμου  Κεφαλλήνων  της Πάτρας  είναι και η μεγαλύτερη σε διαστάσεις   που βρίσκεται στο ναό του Αγίου Παντελεήμονα  Πουλάτων Σάμης.  Η εικόνα   διαστάσεων 174 Χ 104  εκ. ,  λάδι σε μουσαμά, είναι ανυπόγραφο έργο του Διαλυσμά και  « Δέησις του Δημητρίου Φ. Κόγκου»  και  φέρει τη χρονολογία 1903.

Είναι εμφανείς οι ομοιότητες και οι διαφορές που έχουν οι δυο εικόνες, έργα του αγιογράφου Διαλυσμά. Κατά τη γνώμη μου προηγήθηκε στην  αγιογράφηση αυτή του ναού Αγίου Γερασίμου στην Πάτρα .

          Οι δυο εικόνες μοιάζουν σχεδόν σ’  όλα τα εικαστικά θέματα που   εικονίζουν αγιογραφημένα. Αυτή των Πουλάτων  όμως έχει  επιπρόσθετα  δυο μικρογραφίες  που αφορούν το άγιο Γεράσιμο: «Η υπεράσπιση της Αλήθειας από την αδελφή του ιερέα Γεωργίου Βάλσαμου» και

« Ο Άγιος προσευχόμενος κατά την εποχή της επιδρομής των Αγαρηνών ». Στο κάτω μέρος των εικόνων υπάρχει μια διαφορά. Στην εικόνα  των Πουλάτων υπάρχει  εικονιζόμενη μια λιτανεία του ιερού σκηνώματος του Αγίου,  ενώ σ’ αυτή  της  Πάτρας,  εικονίζεται η «Κοίμησις του Αγίου ».

Εν κατακλείδι αυτές τις δυο υπέροχες εικόνες  αγιογραφούν και συγχρόνως σκιαγραφούν το βίος του Γεράσιμου Νοταρά, που υψώθηκε  με αγιότητα  τόσο στον  Ουρανό  του  Τριαδικού Θεού, όσο και αξιώθηκε εμπράκτως να είναι προστάτης των Ορθοδόξων, των ψυχικά  ταραγμένων από πειρασμούς και των ανήμπορων που με Πίστη τον επικαλούνται για βοήθεια .

Περισσότερα για την εικονογραφία και  αγιογραφία του Αγίου Γερασίμου, Βλ. «Ιστορώντας τον Άγιο Γεράσιμο τον νέον ασκητή και θαυματουργό τον εν Κεφαλληνία»  Γεράσιμος  Σωτ. Γαλανός – Κωνσταντίνος  Φ. Στάβερη,  Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Κεφαλληνίας,  Αργοστόλι 2009.