Σαν Ομαλά είναι γνωστή ήδη από τον 11^ο αιώνα η κοιλάδα που απλώνεται βορειοδυτικά στα πόδια του μεγαλοπρεπούς Αίνου και περικλείεται από βουνά και λόφους και περιλαμβάνει τα δύο μεγάλα χωριά Βαλσαμάτα και Φραγκάτα και μικρότερους οικισμούς, Απανωχώρι Μινετάτα, Μιχάτα. και παιλιότερα Περβολισάνατα και Χαρτουλαράτα. Τα χωριά, ευρισκόμενα στο κέντρο του νησιού χωρίς επικοινωνία με τη θάλασσα, έμειναν γεωργικά και κτηνοτροφικά. Οι κάτοικοι δυνατοί, εργατικοί και υπομονετικοί καλλιέργησαν την γη για το ψωμί τους, τις ελιές για το λάδι, τη ρομπόλα για το κρασί. Και στα βουνά σκαρφάλωσαν μαζί με τα γίδια και τα πρόβατα για το τυρί, το γάλα και το κρέας.

Κάποιοι έφυγαν από τα χωριά για ευπορότερα μέρη, κυρίως στη Λειβαθώ, κάποιοι για τις πόλεις, άλλοι για το εξωτερικό. Και κει καλυτέρευσαν τη ζωή τους, μόρφωσαν τα παιδιά τους, κάποιοι και πλούτισαν. Όσοι έμειναν αγωνίζονταν για τον επιούσιο, μα τα παιδιά τους δεν ήταν εύκολο να τα σπουδάσουν, αφού ακόμη και στο γυμνάσιο ούτε με τα πόδια μπορούσαν να πάνε, όπως οι Λειβαθινοί στις Κεραμιές, και στο Αργοστόλι από τα κοντινά χωριά ή στο Ληξούρι από τα χωριά του.

Από τη δεκαετία του εξήντα με την καθημερινή με το λεωφορείο συγκοινωνία στο Αργοστόλι έγινε εύκολη η φοίτηση στο γυμνάσιο του Αργοστολίου και στη συνέχεια με την δωρεάν παιδεία, σε ανώτερες και ανώτατες σχολές.

Από τότε τα χωριά μας ανέδειξαν επιστήμονες σε όλους τους κλάδους της επιστήμης. Κάποιοι από αυτούς, για να αναφερθώ στο χωριό μου, ασχολήθηκαν με την έρευνα και μελέτη της ιστορίας και λαογραφίας του χωριού τους και όχι μόνο, και κατέθεσαν πολλές πληροφορίες στην τοπική εφημερίδα Φραγκάτα που εκδίδεται τώρα τριάντα χρόνια, ανελλιπώς δυο φορές το χρόνο. ΄Ενας από αυτούς, και εγώ, έχω έτοιμο για έκδοση υλικό 500 σελίδων με πολλές φωτογραφίες.

                                                         Β

Προς την κατεύθυνση μελέτης της ιστορίας και λαογραφίας της περιοχής μας,και με αφορμή που δόθηκε πρόσφατα, αποφασίσαμε να καταθέσουμε τη συμβολή μας στον περίφημο τόπο μας, σαν ενιαίο πλέον χώρο, τον τόπο των Ομαλών. Και σαν αρχή διοργανώσαμε ιστορικο - λαογραφικο - εκκλησιαστική εκδήλωση τις 31 Αυγούστου στο προαύλιο του Ναού των Αρχαγγέλων στα Βαλσαμάτα με τίτλο: Ιστορική, γεωγραφική, φωτογραφική επισήμανση τόπων, ονομάτων, εκκλησιών της περιοχής Ομαλών, σκοπώντας με τη συμβολή μας αυτή να εμπλουτίσουμε την πολιτιστική εικόνα των Ομαλών, τα οποία έχουν να επιδείξουν τα πανηγύρια του Αγίου Γερασίμου με τις μοναδικές ακολουθίες και λιτανείες, τα πανηγύρια των χωριών, τις μάσκαρες παλιότερα, και τελευταία τις μοναδικές παγκεφαλληνιακές γιορτές της ρομπόλας, που γίνονται στα Πηγάδια στα Βαλσαμάτα και στον Τράφο των Φραγκάτων από τους συλλόγους, τον Βάλσαμο και τον Μέρμηγκα αντίστοιχα.

                                                         Γ

Σ΄αυτόν λοιπόν, τον πολιτιστικό οργασμό ερχόμαστε να προσθέσουμε τον ιστορικό λόγο, με συνέδρια και εσπερίδες, και να ταξιδέψουμε στο παρελθόν των χωριών μας αλλά και να σταθούμε στο παρόν, προβάλλοντας πρόσωπα και πράξεις των ανθρώπων του Τόπου μας..

Ο Διονύσιος Γαρμπής οδοντίατρος, ερευνητής, μεταγραφέας νοταρίων-πολύτιμη πηγή πληροφοριών- με την εισήγησή του : Ιστορικά στοιχεία για την περιοχή Ομαλών Κεφαλληνίας που προκύπτουν από αρχειακές πηγές μας περιήγαγε σε τόπους των Ομαλών ξεχασμένους, και άλλους που κρατούν την ονομασία τους αιώνες τώρα μέχρι σήμερα, καθώς και σε ονόματα και επώνυμα προσώπων που είτε χάθηκαν είτε   παραμένουν στα Ομαλά.

Η Δέσποινα Βλάση, φιλόλογος, ερευνήτρια, ιστορικός. Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, με την εισήγησή της: Η μονή της Υπεραγίας Θεοτόκου Φανερωμένης Καρυάς Ομαλών μας ξαναθύμισε την ξεχασμένη και εξαλειμμένη από προσώπου γης περίφημη Μονή της Παναγίας της Καρυάς, στα Βαλσαμάτα με πληροφορίες από αρχαίο κώδικα της Μονής που διάβασε. Και αυτό έγινε εκεί ακριβώς, που βρισκόταν η μονή-τον τόπο των εισηγήσεων.

Εμείς, ο Πρωτοπρεσβύτερος Ιωάννης Μεσολωράς με την σύμπραξη των εφημερίων Βαλσαμάτων Πρ. Ξενοφώντα Ζαρκάδα, Φραγκἀτων Αρχ. Γερασίμου Χαραλαμπάτου, του Χαράλαμπου Κακαρούμπα και άλλων περιήλθαμε την περιφέρεια των Ομαλών και καταγράψαμε εκκλησίες λειτουργούσες αλλά και ερειπωμένες. Κάποιες από αυτές άγνωστες, που είχαμε επισημάνει σε κώδικες και νοταριακά αρχεία, εντοπίσαμε στις πλαγιές και ρεματιές του Αίνου, και με την φωτογράφο μας τη Φωτεινή Μαραβέγια τις φωτογραφήσαμε και τις παρουσιάσαμε στην εκδήλωση, με αναφορές σε πολλά πρόσωπα καθοιονδήποτε τρόπο ενεχόμενα στην έρευνά μας και με επιπρόσθετο πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Εντοπίσαμε επίσης το «αόρατο» χωριό Χαρτουλιαράτα καθώς και το Ανεμοδούρι με την εκκλησία του Αγίου Νικολάου που το 1509 οι αδελφοί Μπρεσκιάνοι εφόνευσαν τον φοβερό φτερωτό Δράκο, που έτρωγε ζώα και ανθρώπους, καθώς και την κατοικία, τα χαλάσματα, και σπηλιές του Λουκίσσα στον οποίο περιήλθαν τα απέραντα κτήματα, αυτά που είχαν δωρίσει οι Ενετοί στους Μπρεσκιάνοι για το κατόρθωμά τους.

Την εκδήλωση θέσαμε υπό την αιγίδα της Μητροπόλεως Κεφαλληνίας και της Δημοτικής Κοινότητος Ομαλών που μας ενεθάρρυναν και συνέδραμαν με πρώτο τον Αντιδήμαρχο Ομαλών κ. Σπ. Ματιάτο ο oποίος υποσχέθηκε ότι θα φροντίσει για την έκδοση των εισηγήσεών μας για να αποτελέσουν ιστορικά τεκμήρια για την περιοχή μας.

Ήταν ενθαρρυντική η παντοδαπή βοήθεια που προσέφεραν στην διοργάνωση της εσπερίδας τα παιδιά των δύο Πολιτιστικών Συλλόγων του Βαλσάμου των Βαλσαμάτων και του Μέρμηγκα των Φραγκάτων με τους προέδρους των Σωτήρη Κακαρούμπα (που κατά την εκδήλωση ήταν εκτός Κεφαλληνίας) και Ηλιάνας Γαρμπή αντιστοίχως, καθώς και του χοροδιδασκάλου του Μέρμηγκα Διονυσίου Μπάλα. (του Βαλσάμου ήταν εκτός Κεφαλληνίας).

Τα νέα παιδιά των Συλλόγων έχουν τις δυνατότητες και προπαντός τη θέληση και την προθυμία να προχωρήσουν και σε άλλες δραστηριότητες που θα αναδείξουν την ιστορία και τις παραδόσεις του τόπου μας. Εμείς με πολλή χαρά θα συνδράμουμε στην προσπάθειά τους αυτή.

Στην εκδήλωση παραβρέθηκε ο Μητροπολίτης ο αντιδήμαρχος Σ. Ματιάτος, ο πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητος Ομαλών Μεταξάς Μεταξάς, η προϊσταμένη των Γενικών Αρχείων του Κράτους, νομού Κεφαλληνίας, Θεοδώρα Ζαφειράτου-Γαρμπή, ο δρ. Π. Πετράτος ο καθηγ. Ν. Μπούκας, ο εκδότης της Εφημερίδας ΦΡΑΓΚΑΤΑ Νικόλαος Γαρμπής, ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού Ρομπόλας καθηγ. Παναγής Γαλιατσάτος, και προπαντός οι κάτοικοι των Ομαλών.

Στο τέλος τα παιδιά των δύο Συλλόγων άπλωσαν τριγύρω χάρη και ομορφιά με κεφαλλονίτικους χορούς μάλιστα με τον ήχο του ποιμενικού σκοτσάμπουνου που έπαιξε και θαυμάσια ακούστηκε στη γλυκιά βραδιά ο Βάλσαμος μοναδικός! Χαράλαμπος Κακαρούμπας.

Ακούστηκε για πρώτη φορά και χορεύτηκε και από τους δύο συλλόγους ενωμένους το τραγούδι της Ρομπόλας σε ρυθμό Καλαματιανού.

Το περίφημο κρασί των Ομαλών δεν είχε τραγουδηθεί μέχρι τώρα, όπως ας πούμε η ρετσίνα. Για πρώτη φορά της Ζηνοβίας Μεσολωρά –Γαρμπή από τα Σπαρτιά σε μια γιορτή της Ρομπόλας που παρευρέθηκε της ήλθε η έμπνευση και έγραψε το παρακάτω ποίημα και μου το έδωσε και το δημοσιεύσαμε στην εφημερίδα ΦΡΑΓΚΑΤΑ.

Το τραγούδι της Ρομπόλας

--Μέσα απ’ το σταφύλι βγαίνεις κόρη ολόξανθη αγνή

και στα χείλη ρίγη φέρνεις μιας δροσόλουστης αυγής (x2)

--Το τοπίο που σε θρέφει υλικό μοναδικό

και για τούτο επαινείται όλη η γη των Ομαλών (x2)

--Ω πεντάμορφη νεράιδα νου και σώμα κυβερνάς

σαν σε πίνουμε τα βράδια ω! εσύ της γης θεά (x2)

--Στη γιορτή σου ξεφαντώνουν νέοι γέροι και παιδιά

κι εσύ άκακη μα λάγνα μες στις φλέβες μας κυλάς (x2)

--Ω! Ρομπόλα φημισμένη θείο εσύ και αγνό κρασί

όπου γλέντι Κεφαλλήνων θα δεσπόζεις πάντα εσύ! (x2)

Μου άρεσε και το μελοποίησα σε ρυθμό καλαματιανού για να χορεύεται, και σε ύφος παραδοσιακό αλλά και επτανησιακό για να τραγουδιέται και αρμονικά.

Επρόκειτο να παιχθεί με το βιολί της κόρης μου Θεοδώρας με συνοδεία αρμονίου της άλλης μου θυγατέρας Άννας και να το χορεύουν τα παιδιά των Συλλόγων στο χώρο της Ρομπόλας, το Οινοποιείο όπου είχε προγραμματιστεί να γίνει η εκδήλωση αλλά ματαιώθηκε λόγω της πανδημίας. Έφυγαν εν τω μεταξύ οι θυγατέρες μου, έτσι το τραγούδησαν με συνοδεία βιολιού και το μαγνητοφώνησαν και ακούστηκε από C. D και χορεύτηκε στην εκδληλωση. Το αφιερώνουμε στους καλλιεργητές της ρομπόλας συγχωριανούς και στους συλλόγους να το τραγουδούν και χορεύουν στις γιορτές της Ρομπόλας τους, μα και στο Συνεταιρισμό της Ρομπόλας που δέχεται και αποζημιώνει τον μόχθο των χωριανών μας και που τη βραδιά αυτή κέρασε με το χρυσό κρασί όλο τον κόσμο, και δώρισε τους ομιλητές.

Στη συνέχεια ο εφημέριος των Βαλσαμάτων π. Ξενοφών με τους επιτρόπους και εθελοντές ετοίμασαν και πρόσφεραν στον κόσμο ριγανάδα, καθώς και χαλβά που είχε φτιάξει ο ίδιος.

Μερικές φωτογραφίες από την εκδήλωση θα παραθέσουμε στη συνέχεια και κάποια αποσπάσματα VIDEO.

(Φωτογραφίες: Φωτεινή Μαραβέγια) 

{https://www.youtube.com/watch?v=2Am6VcfkkGM}

Ο Χορευτικός όμιλος του ΜΕΡΜΗΓΚΑ

Ο χορευτικός όμιλος του ΒΑΛΣΑΜΟΥ

ΟΙ Ομιλητές Διονύσιος Γαρμπής, Δέσποινα Βλαση, ο Πρὀεδρος Άκης Παλιαρας και Πρωτ Ιωάννης Δ Μεσολωράς.

Ο Μητροπολίτης. Δεξιά του ο Αντιδήμαρχος Ομαλών Σ. Ματιάτος, ο Πρόεδρος δημοτικού διαμερίσματος Ομαλών Μεταξάς Μεταξάς, ο σύμβουλος Σ. Κακαρούμπας, π. Ανδρέας Λιοσάτος, Αρχ. Γεράσιμος Χαραλαμπάτος, Διονύσιος Φωκάς πρόεδρος του πολιτ. Συλλ. Ριφόρτσο. …Αριστερά του Μητροπολίτη, Γεράσιμος Στεφανίτσης ομογενής από Νέα Υόρκη, Νικόλαος Γαρμπής εκδ. εφημ. Φραγκάτα με την σύζυγό του …

Ο Χαράλαμπος Κακαρούμπας παίζει σκορτάμπουνο και χορεύουν τα παιδιά των Συλλόγων.

                                         Τα παιδιά του Μέρμηγκα.

                                                         Τα παιδιά του Βἀλσαμου

                       Τα παιδιά των δύο συλλόγων χορεύουν το τραγούδι της Ρομπόλας

Ο εφημέριος και φιλοξενών π. Ξενοφών ετοιμάζει τα δώρα. Δίπλα του ο π. Γιάννης και δυο λεβεντιές των Ομαλών: ο Αντιπρόεδρος του Βαλσάμου, Σταύρος Τσακαρισιάνος και η πρόεδρος του Μέρμηγκα, Ηλιάνα Γαρμπή.

Τα προσφέρει η ευγένεια και γ ομορφιά Ελένη Νιφοράτου

Οι δίδυμοι αδελφοί και επίτροποι της εκκλησίας των Αρχαγγέλων αδελφοί Καλογηρά προσφέρουν στις φραγκάτισσες Κική Γαρμπή κα την Αντιγόνη Τζάκη τη ριγανάδα.

Η επιτρόπισσα Ελένη Νιφοράτου και η Τασούλα Ματιάτου ριγανάδα και ρομπόλα.

Χαριτωμένο ιερατικό ζευγάρι: π. Βασίλης Παυλάτος με την παπαδιά του

Φραγκάδες Αντιγόνη Τζάκη Ανδρέας Φραγκιάς με τη γυναίκα του (από Αυστραλία)   Παναγἠς Γαρμπής με την γυναίκα του.

Αρχοντική μορφή: Αμαλία Προβολισιάνου από την βυζαντινή οικογένεια των Προβολισιάνων των Ομαλών.

Γεράσιμος Γαλιατσάτος: εμβληματική μορφή βάλσαμου.