Οι αγχώδεις διαταραχές χωρίζονται στις εξής κατηγορίες: 

1. Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή
2. Διαταραχή Πανικού
3. Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή 
4. Φοβίες 

Στο δεύτερο αυτό κομμάτι των αγχωδών διαταραχών θα ασχοληθούμε με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ενώ στο τρίτο και τελευταίο με τις ειδικές φοβίες (ή απλώς φοβίες).

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ) είναι από τις πιο γνωστές διαταραχές μιας και έχει παρουσιαστεί σε αρκετές κινηματογραφικές ταινίες (ο Nicolas Cage στο Matchstick Men, και ο Jack Nicholson στο As Good as it Gets) και σήριαλ στην τηλεόραση (ο γνωστός ντεντέκτιβ Monk). Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει αρκετό υλικό για ευτράπελα σκετς σε μία διαταραχή που κάνει το άτομο να πλένει το σαπούνι με άλλο σαπούνι πριν πλύνει τα χέρια του ή να πρέπει να κλειδώσει-ξεκλειδώσει την εξώπορτα 23 φορές πριν βγει από το σπίτι. Και όντως, γελάμε όταν βλέπουμε τον ήρωα να επιδίδεται σε άνευ ουσίας, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές. Όμως, είναι κωμικό μόνο επειδή βλέπουμε το μισό κομμάτι της διαταραχής – το πιο ελαφρύ αν θέλετε. Στην ουσία, το ορατό αυτό κομμάτι της ΙΨΔ –οι ψυχαναγκασμοί- έχουν σαν στόχο να ηρεμήσουν το έντονο άγχος που προκαλούν οι ιδεοληψίες.  

Ειδικότερα, η ΙΨΔ απαρτίζεται από:

Α) τις ιδεοληψίες, οι οποίες είναι επίμονες και επαναλαμβανόμενες εικόνες/σκέψεις/παρορμήσεις και οι οποίες προκαλούν έντονο άγχος και δυσφορία

Παράδειγμα 1. «κάποιος θα μπει στο σπίτι μου και θα βλάψει τα παιδιά μου» 

Παράδειγμα 2. «θα κολλήσω κάποιο φρικτό μικρόβιο και θα πεθάνω»

Παράδειγμα 3. Έντονος φόβος ότι θα τραυματίσει κάποιον με μαχαίρι

Β) τους ψυχαναγκασμούς, οι οποίοι είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοητικές ασκήσεις που το άτομο κάνει για να «εξουδετερώσει» τις ιδεοληψίες ή για να αποτρέψει την κατάσταση που φοβάται

Στο Παράδειγμα 1. Κλειδώνει και ξεκλειδώνει πολλές φορές την εξώπορτα για να βεβαιωθεί ότι την έχει ασφαλίσει.

Στο Παράδειγμα 2. Επιστάμενο πλύσιμο των χεριών

Στο Παράδειγμα 3. Αποφεύγει να βρίσκεται σε μέρη με μαχαίρια, πχ. στην κουζίνα

Αρνητικές σκέψεις κάνουμε όλοι μέσα στην ημέρα. Η πλειοψηφία του κόσμου μπορεί πρώτον να τις θέσει υπό έλεγχο και να μην αφήσει το αρνητικό συναίσθημα να τους καταβάλει, και δεύτερον, δεν νιώθει ότι φέρει ευθύνη για τις σκέψεις αυτές. Ένα άτομο με ΙΨΔ ενώ γνωρίζει πως οι ιδεοληψίες είναι κατασκευάσματα του νου του, αδυνατεί να ξεφύγει από το άγχος που προκαλούν οι σκέψεις αυτές, αλλά και νιώθει υπεύθυνο επειδή τις έχει (συνήθως γιατί θεωρούν είτε ότι είναι κακοί άνθρωποι που έχουν τέτοιες σκέψεις, ή γιατί θεωρούν ότι θα προκαλέσουν κάτι άσχημο με την σκέψη τους αυτή).

Για να καταλάβετε τι νιώθει ένας άνθρωπος με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, σκεφτείτε πως νιώθετε όταν σκεφτείτε κάτι άσχημο να συμβαίνει σε ένα πολύ δικό σας πρόσωπο και «χτυπάτε ξύλο» για να ξορκίσετε την κακή σκέψη. Όλοι ξέρουμε ότι δεν κάνουμε κάτι με το να χτυπήσουμε ξύλο, κι όμως, νιώθουμε ανακούφιση αμέσως. Μα ακόμα και αν δεν βρούμε κατευθείαν ξύλο να χτυπήσουμε, η άσχημη σκέψη φεύγει και μέσα σε πέντε λεπτά έχουμε προχωρήσει και δεν έχουμε άσχημα κατάλοιπα. 

Αντιθέτως, στην ΙΨΔ, οι ιδεοληψίες βιώνονται ως αφόρητα επώδυνες και αδύνατο να ελεγχθούν (παρά μόνο με τους ψυχαναγκασμούς) και οι ψυχαναγκασμοί προκαλούν αισθητή ενόχληση στην καθημερινότητα του ατόμου μιας και κρατούν τουλάχιστον για μία ώρα κατά τη διάρκεια της ημέρας (όπως ορίζεται στο διαγνωστικό εγχειρίδιο DSM-IV).

Τα καλά νέα είναι πως η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή ανταποκρίνεται στην ψυχοθεραπεία. Μελέτες δείχνουν πως η ΙΨΔ τείνει να «προτιμάει» και να ανταποκρίνεται καλύτερα (και γρηγορότερα) σε μία συγκεκριμένη προσέγγιση ψυχοθεραπείας, την Γνωσιακή-Συμπεριφορική. Κύριος στόχος της ψυχοθεραπείας είναι από τη μία η ανακούφιση του καθημερινού άγχους που επιδεινώνει την διαταραχή, και η ταυτόχρονη και βήμα-βήμα «αποδόμηση» των ιδεοληψιών και των ψυχαναγκασμών.   

Σε κάθε περίπτωση, αν κάπου στο παραπάνω κείμενο είδατε τον εαυτό σας ή αν αναγνωρίσατε το τι περνάει ένας δικός σας άνθρωπος, μην διστάσετε να αναζητήστε την βοήθεια ενός ειδικού (ψυχολόγου ή ψυχιάτρου). Η ΙΨΔ δεν είναι μία κατάσταση που θα φύγει από μόνη της ή που μπορείτε να τη χειριστείτε με το «έλα τώρα, ξεπέρασε το». Πρόκειται για μία πολύ βασανιστική διαταραχή, οπότε μην στερείτε από τον εαυτό σας τη βοήθεια και κυρίως την ανακούφιση που μπορείτε να λάβετε από κάποιον ειδικό, είτε στον ιδιωτικό είτε στον δημόσιο τομέα.