Ηλίας Μπεριάτος

40 χρόνια από τον νόμο του Α. Τρίτση (1983-2023)

Πολεοδομική ανασυγκρότηση – Ακτές ανοικτές

Φέτος συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από την θέσπιση του νόμου 1337/1983 του Α. Τρίτση που αποτέλεσε το θεσμικό πλαίσιο για την γνωστή Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης (ΕΠΑ ) της χώρας. Ένας νόμος λιτός και σαφής, σε αντίθεση με τους σημερινούς πολεοδομικούς νόμους, οι οποίοι κατά γενική ομολογία είναι μνημεία κακονομίας και κακής νομοθέτησης.

Η οικιστική παρέμβαση του Α. Τρίτση θα παραμείνει στην ιστορία ως η μεγαλύτερη τομή στα οικιστικά πράγματα, μεγαλύτερη ακόμη και από εκείνη του ΝΔ του 1923 για τα σχέδια πόλεων. Γιατί μπήκε η βάση για τη διευθέτηση του προβλήματος της άναρχης και ασχεδίαστης εκτός σχεδίου δόμησης με τα αυθαίρετα που είχαν συσσωρευθεί τις προηγούμενες δεκαετίες γύρω από τα αστικά κέντρα.

Ας σημειωθεί ότι ήταν η πρώτη εφαρμογή του άρθρου 24 του Συντάγματος για υποχρεωτική εισφορά σε γη και σε χρήμα προκειμένου να ενταχθεί μια περιοχή στο σχέδιο πόλης. Και αυτό, παρά τις τεράστιες διακομματικές αντιδράσεις και αντιστάσεις.

Με την ΕΠΑ κινητοποιήθηκε όλο το τεχνικό-επιστημονικό-μελετητικό δυναμικό της χώρας που δούλεψε χωρίς τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα και παρόλες τις δυσκολίες όλες οι πόλεις και κωμοπόλεις της χώρας απέκτησαν Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ), δηλαδή το στρατηγικό πλαίσιο ανάπτυξής τους (χωρίς να λογαριάσουμε  τα 51 χωροταξικά νομών, τις εκατοντάδες πολεοδομικές μελέτες κ.ά).

Στην Κεφαλονιά, το ΓΠΣ Αργοστολίου, ήταν το πρώτο που θεσμοθετήθηκε το 1985 με βάση το οποίο έγιναν πολλές θετικές παρεμβάσεις για την πόλη, παρόλο που εφαρμόστηκε ένα μικρό μέρος του (όπως για παράδειγμα πεζοδρόμηση γέφυρας Δεβοσέτου, μεταφορά ΚΤΕΛ, στέγη, στοές, ΖΟΕ κ.α.). Επίσης, τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ) σε Ληξούρι, Σάμη-Καραβόμυλο, Πόρο, Σκάλα, Αγ. Ευφημία, Βαθύ Ιθάκης, που θεσμοθετήθηκαν όλα, καθώς και οι Πολεοδομικές Μελέτες Επέκτασης Αναθεώρησης (ΠΜΕΑ). Παράλληλα με αυτές, μελετήθηκαν και θεσμοθετήθηκαν επίσης οι Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) Αργοστολίου και Ληξουρίου για τον περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης και τις κατατμήσεις των αγροτεμαχίων.

Σε κανέναν νομό της χώρας δεν εντάχθηκαν στην ΕΠΑ, τόσο πολλοί (αναλογικά) και τόσο μικροί οικισμοί όσο στην Κεφαλονιά και Ιθάκη, οι οποίοι μάλιστα απέκτησαν ΓΠΣ, από το 1985 έως το 1988 (ρεκόρ για τα ελληνικά δεδομένα). Και αυτό, λόγω του έμπρακτου ενδιαφέροντος του Αντώνη Τρίτση για τον τόπο του.  

Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει για τις ακτές και τη μάχη που δόθηκε με την εμπνευσμένη ηγεσία του Α. Τρίτση, ώστε να είναι ανοικτές στον κόσμο, αφού αποτελούν κοινόχρηστο χώρο και κοινωνική ιδιοκτησία. Ο Α. Τρίτσης προσπάθησε όχι να διαχειριστεί το πρόβλημα, αλλά να αλλάξει ριζικά τη κατάσταση και να βάλει τέρμα σε ένα απαράδεκτο καθεστώς. Το κίνημα που δημιουργήθηκε τότε έχει καταστεί δραματικά επίκαιρο σήμερα μετά τις εξελίξεις αυτού του καλοκαιριού με το κίνημα για ελεύθερες παραλίες («κίνημα πετσέτας»).

Υπενθυμίζουμε ότι ο νόμος 1337/83 αύξησε το μέγιστο πλάτος της παραλίας από 30 σε 50 μέτρα από τη γραμμή του αιγιαλού, καθιέρωσε διόδους πρόσβασης στην παραλία ανά  300 μέτρα (χωρίς παρόδια δόμηση !), θέσπισε νέα ζώνη 500 μέτρων από τον αιγιαλό  στην οποία απαγορεύονται οι περιφράξεις εκτός ειδικών περιπτώσεων και πολλά άλλα … Νομοθεσία που ισχύει μέχρι σήμερα αλλά κανείς δεν ενδιαφέρεται για τη στοιχειώδη εφαρμογή της!

Αλήθεια, τι κάνουμε για όλα αυτά εμείς εδώ στην Κεφαλονιά? Αρκεί να κάνει κανείς μια βόλτα το μεσημέρι γύρω στις ακτές της περιοχής του Αργοστολίου: στο Φανάρι , στα Καλάμια, στα Γραδάκια, στο Μακρύ Γιαλό, στις Μηνιές-Αεροδρόμιο κ.λπ. για να παρατηρήσει τα ατάκτως αραγμένα στους δρόμους και στα χωράφια αυτοκίνητα, τις ξαπλώστρες κ.λπ. Αλλά και στη περιοχή του Ληξουρίου η κατάσταση είναι η ίδια με την εκτός σχεδίου δόμηση να επεκτείνεται. Η συχνά προβαλλόμενη και μηδέποτε εφαρμοζόμενη φέρουσα ικανότητα των ακτών έχει ήδη ξεπεραστεί.

Και επειδή βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο για την ανάδειξη των νέων αυτοδιοικητικών αρχών, καλό θα ήταν να συζητάμε για τα πραγματικά σημαντικά θέματα της πόλης και των περιχώρων της, που άπτονται των δικαιωμάτων των πολιτών και των κατοίκων της και να πάψουμε να ζητάμε κάθε χρόνο την χωρίς όριο αύξηση των τουριστών…

Φωτογραφία μπροσούρας του τότε υπουργείου χωροταξίας και περιβάλλοντος (ΥΧΟΠ-1983-84)