Στην Ελλάδα το Εθνικό Σύστημα Υγείας θεσμοθετήθηκε το 1983 όταν οι ευρωπαϊκές χώρες είχαν ήδη από τη 10ετία του 60 συγκροτημένα συστήματα υγείας και ολοκληρωμένη Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας.

Μέχρι τότε οι ανάγκες υγείας του πληθυσμού καλύπτονταν από νοσοκομεία στις πόλεις και ιδιώτες γιατρούς που συνήθως λειτουργούσαν σαν οικογενειακοί γιατροί.

Από τότε που θεσμοθετήθηκε το εθνικό σύστημα υγείας παραμένει οργανωμένο σε τριτοβάθμια,  δευτεροβάθμια  και πρωτοβάθμια περίθαλψη και φροντίδα υγείας. Συμπεριλαμβάνει γενικά και ειδικά νοσοκομεία και ταυτόχρονα υπάρχει ενιαίο σύστημα εφημέρευσης για τα επείγοντα περιστατικά.  Θεσμοθετήθηκε επίσης από τότε  η οδοντιατρική περίθαλψη, η πρόληψη και η αποκατάσταση. Φτιάχτηκαν  καινούριες δομές, νέα πανεπιστημιακά νοσοκομεία , νέα δευτεροβάθμια νοσοκομεία, κέντρα υγείας στην επαρχία και αναπτύχτηκαν νέα τμήματα στα υπάρχοντα νοσοκομεία. Η Καθιέρωση του εθνικού συστήματος υγείας αναμφισβήτητα ήταν μια από τις κυρίαρχες  τομές της μεταπολίτευσης, που έδωσε ελπίδα και προοπτική στη πατρίδα  μας.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ Ε.Σ.Υ  ΣΗΜΕΡΑ  ΣΥΜΦΩΝΑ  ΜΕ    ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ Ο.Ο.Σ.Α ΤΟ 2023

 Για την χώρα μας σημειώνονται τα εξής : 

• Το 56% του πληθυσμού, δηλαδή περισσότεροι από 5,5 εκατομμύρια πολίτες, δηλώνουν μη ικανοποιημένοι από την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας.
• Το 62,1% του συνολικού κόστους υγείας καλύπτεται από υποχρεωτικές πληρωμές και πάνω από το 30% από την τσέπη των Ελλήνων.
• Το 6,4% του πληθυσμού, δηλαδή περίπου 650.000 άνθρωποι, όταν χρειάζονται ιατρική βοήθεια δεν μπορούν να την έχουν, κυρίως για οικονομικούς λόγους.

Και στους τρεις προαναφερθέντες δείκτες η χώρα μας βρίσκεται σε χειρότερη θέση από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Παρατηρώντας την κατάταξη όσον αφορά την ικανοποίηση των πολιτών είμαστε η τρίτη χώρα με τη χειρότερη θέση μετά τη Χιλή και την Κολομβία.

 Πολλές δομές του ΕΣΥ είτε υπολειτουργούν, είτε δεν λειτουργούν καθόλου. Υπάρχει  αλήθεια νοσοκομείο στον κόσμο που λειτουργεί χωρίς Παθολογική Κλινική; Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχει.Υπάρχουν νοσοκομεία με χειρουργικές κλινικές, που δεν χειρουργούν είτε λόγω έλλειψης χειρουργών είτε λόγω έλλειψης αναισθησιολόγων, είτε λόγω ανεπάρκειας χειρουργικών τραπεζιών ; Στην Ελλάδα  υπάρχουν. Σε πόσα και ποια νοσοκομεία του κόσμου υπάρχουν και λειτουργούν κλινικές με ένα γιατρό, όπως συμβαίνει σε πολλές κλινικές νοσοκομείων της χώρας μας; Και ας μην πάμε μακριά, ας δούμε τι συμβαίνει στα νοσοκομεία του τόπου μας.

 Ας δεχθούμε λοιπόν ότι τα προβλήματα του ΕΣΥ είναι διαχρονικά και δεν προέκυψαν όλα σήμερα , και έφταιξαν και άλλοι, ας αναρωτηθούμε όμως ποιο είναι το μήνυμα της σημερινής κυβέρνησης προς τους ασθενείς συμπολίτες μας ; Το  μήνυμα της  δυστυχώς είναι το εξής : όποιος  δεν θέλει να  χάσει χρόνο , όποιος  δεν θέλει να μπλέξει στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, όποιος  δεν θέλει να διακινδυνεύσει την έκβαση της ασθένειάς τους, ας αναζητήσει λύση έξω από το Ε.Σ.Υ.  Γι αυτό άλλωστε και οι ιδιωτικές δαπάνες για την υγεία στην χώρα μας έχουν εκτοξευτεί στα ύψη (30%) τα τελευταία χρόνια, έχοντας το υψηλότερο ποσοστό σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Ποια είναι όμως τα βαθύτερα  αίτια της  κρίσης του Ε.Σ.Υ σύμφωνα με αρκετές μελέτες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια.

 Η ελλιπής χρηματοδότηση

 Στο παρελθόν και ιδιαίτερα σήμερα, οι δημόσιες δομές υγείας στην χώρα μας  υποχρηματοδοτούνται και  δυστυχώς είναι απαξιωμένες από το κράτος. Στέκονται οριακά όρθιες χάρη στην αυταπάρνηση, το φιλότιμο και το ήθος μεγάλου μέρους των εργαζόμενων σε αυτές και ιδίως  των γιατρών και των νοσηλευτών.  Ο μέσος όρος χρηματοδότησης σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης για τα συστήματα υγείας ανέρχεται στο 8 %, ενώ στην χώρα μας κυμαίνεται γύρω στο 5 % του ΑΕΠ.

 Η έλλειψη προσωπικού

Σε μελέτη του ΚΕΠΥ (Κέντρου Έρευνας Πολιτικών Υγείας)με τίτλο «Η Εξέλιξη του Υγειονομικού Προσωπικού στα Νοσοκομεία του ΕΣΥ Πριν και κατά τη Διάρκεια της Πανδημίας», υπολογίστηκε ότι το 2022 το προσωπικό των νοσοκομείων του ΕΣΥ ήταν με 8.600 εργαζόμενους λιγότερους σε σχέση με τα προ οικονομικής κρίσης επίπεδα του 2009 και κατά 14.500 εργαζόμενους λιγότερους, βάσει του αναμενόμενου αριθμού. Να σημειωθεί επίσης ότι μέσα στο 2023 δεν έγιναν ουσιαστικές προσλήψεις στο Ε.Σ.Υ.

 Οι οργανικές θέσεις ιατρικού προσωπικού το 2009 ήταν 52.000 ενώ οι υπηρετούντες κάτω από 40000. Το 2014 υπηρετούσαν λιγότεροι από 27000 γιατροί συνολικά σε νοσοκομεία και Κέντρα Υγείας . Ο αριθμός γιατρών  που υπηρετούσε  στο νοσοκομειακό τομέα του ΕΣΥ το 2018 ήταν  λίγο μεγαλύτερος από 18000 και ο μέσος όρος ηλικίας τους τα 59 έτη!.

Σήμερα ο αριθμός γιατρών στο ΕΣΥ παραμένει περίπου ο ίδιος παρά τις προσλήψεις επικουρικού και μόνιμου  προσωπικού που έγιναν λόγω της πανδημίας αν συνυπολογιστούν οι συνταξιοδοτήσεις και οι αποχωρήσεις. Ωστόσο άνω από τους 20000 Έλληνες γιατροί ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό. Το κόστος για την χώρα μας για να τους εκπαιδεύσει υπολογίζεται στα 7 δις ευρώ. Να σημειωθεί παράλληλα ότι ενώ το σύστημα υγείας  χρειάζεται τουλάχιστον 2-3 νοσηλευτές ανά γιατρό, εμείς έχουμε σήμερα περίπου 1,3 νοσηλευτές ανά γιατρό.

οι χαμηλοί μισθοί του υγειονομικού προσωπικού

Στο Λουξεμβούργο σήμερα ο μέσος όρος των ετήσιων μεικτών αποδοχών των ειδικευμένων γιατρών αγγίζει τα 258.552 ευρώ, την ώρα που οι Ιρλανδοί συνάδελφοί τους λαμβάνουν 172.882 ευρώ και οι Ολλανδοί 160.869 ευρώ. Στις τρεις αυτές χώρες, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΟΟΣΑ, οι γιατροί είναι οι πιο καλοπληρωμένοι με τους Δανούς (156.061 ευρώ) και τους Ισλανδούς (155.276 ευρώ) να ακολουθούν.

Σε συγκεκριμένη λίστα που αριθμεί 25 χώρες και δημοσιεύτηκε πρόσφατα, η Ελλάδα βρίσκεται στην 6η θέση από το τέλος με τους ειδικευμένους γιατρούς να αμείβονται ετησίως με 39.056 ευρώ μεικτά. Στη  Σλοβακία,  Τουρκία,  Ουγγαρία,  Λετονία,  Λιθουανία και Πολωνία οι γιατροί αμείβονται  με  37.071 ευρώ έως και 20.000 ευρώ ετησίως. 

 Η αναποτελεσματική διαχείριση

Παρότι θεωρητικά οι υπηρεσίες υγείας στη χώρα μας είναι δωρεάν, και μάλιστα το σύστημα υγείας χρηματοδοτείται και από τους φόρους και από το ασφαλιστικό σύστημα, με τον τρόπο βέβαια που χρηματοδοτείται, όλοι μας καλούμαστε  να  πληρώνουμε πολλά και από την τσέπη μας. Μεγάλο μέρος από αυτές τις ιδιωτικές δαπάνες είναι «άτυπες πληρωμές», οι οποίες αποτελούν μέρος της παραοικονομίας και αφορούν κυρίως την παράκαμψη της σειράς αναμονής ή και την εξασφάλιση καλύτερης ποιότητας υπηρεσιών. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, αυτό είναι εξαιρετικά σοβαρό φαινόμενο, καθώς δαπάνες άνω του 20% του εισοδήματος για ιατροφαρμακευτικές δαπάνες είναι το όριο των επονομαζόμενων «καταστροφικών δαπανών». Έτσι αποκαλούνται διεθνώς οι δαπάνες υγείας οι οποίες τινάζουν στον αέρα τον προϋπολογισμό ενός νοικοκυριού και μπορούν να το σπρώξουν στη φτωχοποίηση.

H καταστρατήγηση της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης των γιατρών στα νοσοκομεία

Ο θεσμός αυτός υπήρξε βασικό στοιχείο του ΕΣΥ ήδη από τον ιδρυτικό νόμο που ψήφισε ο αείμνηστος Γ. Γεννηματάς το 1983. Στόχος ήταν να μην επιτρέπεται στους νοσοκομειακούς γιατρούς να διατηρούν ιδιωτικά ιατρεία , που ως γνωστών αποτελούν ιμάντα διακίνησης και εκμετάλλευσης των ασθενών που νοσηλεύονται στο ΕΣΥ. Σε νομοσχέδιο για την υγεία που ψηφίστηκε σχετικά πρόσφατα από τη σημερινή κυβέρνηση  περιλαμβάνονται  αλλαγές που αφορούν το καθεστώς απασχόλησης των ιατρών του Ε.Σ.Υ Έτσι καταργήθηκε  η  πλήρης και αποκλειστική απασχόληση των ιατρών με αποτέλεσμα τα ιατρεία και τα χειρουργεία να περνούν ουσιαστικά στον ιδιωτικό τομέα. Να  σημειωθεί ότι αυτό έγινε παρά τις αντιδράσεις των νοσοκομειακών γιατρών  και των συνδικαλιστικών τους οργάνων.

Έλλειψη ουσιαστικής πρωτοβάθμιας  φροντίδας υγείας  

Το πρόβλημα με τις δομές πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ) είναι  εξαιρετικά σημαντικό. Η ΠΦΥ είναι ένα πολύ σημαντικό μέρος ενός συστήματος υγείας, καθώς περιλαμβάνει το πρώτο σημείο επαφής του πολίτη με το σύστημα υγείας, εκεί όπου πάει ο πολίτης για διαγνωστεί, να εξεταστεί, ή για να λάβει έκτακτες υπηρεσίες σε ένα επείγον περιστατικό. Οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες έχουν φτιάξει, πια, αποτελεσματικά συστήματα ΠΦΥ ως μέρος του εθνικού τους συστήματος υγείας. Οι πολίτες στις περισσότερες από αυτές έχουν πρόσβαση σε ομάδες γενικών γιατρών 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, ο οποίοι προσφέρουν την επονομαζόμενη "φροντίδα πρώτης επαφής", συμβουλές για την πρόληψη ασθενειών, αλλά και παρακολούθηση χρόνια νοσούντων ,και όποτε χρειάζεται παραπέμπουν σε ειδικούς.

Δυστυχώς η συζήτηση για ένα δημόσιο σύστημα υγείας ποτέ δεν μπόρεσε να γίνει καθολική. Το «πρόβλημα υγείας» θεωρείται προσωπικό, παρόλο που η πανδημία μας υπενθύμισε πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των δημοσίων συστημάτων υγείας για όλους και για τον καθένα μας ξεχωριστά. Η ελληνική κοινωνία δυστυχώς δεν μπόρεσε να διεκδικήσει το αυτονόητο προσωπικό και συλλογικό συμφέρον: Ένα δημόσιο δωρεάν ποιοτικό ΕΣΥ, προσβάσιμο σε όλους τους ανθρώπους στο οποίο η Υγεία θα έχει τη θέση κοινωνικού αγαθού και όχι εμπορεύματος.

ΔΙΟΝΥΣΗΣ Φ. ΜΑΡΚΑΤΟΣ