Έχοντας το “προνόμιο” τα Επτάνησα να μη βρίσκονται κάτω από τον Οθωμανικό ζυγό, βρήκε πρόσφορο έδαφος να εξελιχθεί ένας θαυμαστός μουσικός πολιτισμός που βασίστηκε κυρίως στις ανταλλαγές με την κουλτούρα της γειτονικής Ιταλίας, συνδυάστηκε με την ντόπια λαϊκή και εκκλησιαστική μουσική και σχετίστηκε, κυρίως κατά τον 19ο αιώνα, με την όπερα.

Η Επτανησιακή Μουσική θα πρέπει να αντιμετωπίζεται και ως ιστορικό – κοινωνικό φαινόμενο μοναδικό ίσως στον ευρωπαϊκό χώρο. Αρκεί να φανταστεί κανείς ότι στην Κέρκυρα των 30.000 κατοίκων των αρχών του 19ου αιώνα παιζόταν συστηματικά όπερα ήδη από το 1771, πριν καν φτάσει στο νησί το πρώτο τυπογραφείο με τους Γάλλους το 1798. Το φαινόμενο αυτό συνεχίστηκε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα και το ξέσπασμα των πολέμων, με τις παραστάσεις να περιοδεύουν και στα υπόλοιπα νησιά πριν πάνε στην ενδοχώρα για να πάρουν το δρόμο της εγγύς ανατολής.

 Όπως υποστηρίζει ο μεγάλος μελετητής της ελληνικής μουσικής Γεώργιος Λεωτσάκος, η αγάπη για την μουσική σίγουρα ξεκίνησε και καλλιεργήθηκε από μια άρχουσα τάξη με σαφώς μεγαλύτερο αυτοσεβασμό και επίγνωση από την αντίστοιχη του ελλαδικού χώρου. Όμως αυτή η για πολλούς αριστοκρατική συνήθεια αγκαλιάστηκε από τα ευρύτατα λαϊκά στρώματα και έγινε λαϊκό είδος. Έτσι διαμορφώθηκε μουσική συνείδηση στην πλατιά μάζα του κόσμου που έστω και με αυτόν τον τρόπο καλλιεργήθηκε πνευματικά.

Όπως υποστηρίζει σε σχετικό δοκίμιό του ο επιφανής μουσικολόγος Κωνσταντίνος Καρδάμης, στρατιωτικές μπάντες και διάφοροι μπαντιστικοί σχηματισμοί λάμβαναν μέρος στις δημόσιες τελετές στις πόλεις των Επτανήσων ήδη από την περίοδο των Δημοκρατικών Γάλλων και συνεχίστηκε καθόλη τη διάρκεια της Βρετανικής Προστασίας. Ήταν όμως η ανάγκη για μάθηση που ώθησε τους νέους του Ληξουρίου να ιδρύσουν περί το 1836 (ίσως και λίγο παλαιότερα) τη Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου με πρωτεργάτη τον μετέπειτα αρχιμουσικό της και ριζοσπάστη συνθέτη Πέτρο Ι. Σκαρλάτο. Ήταν το όραμα του Νικολάου Χαλικιόπουλου Μάντζαρου να ιδρύσει στην πατρίδα του μουσικοπαιδαγωγικό οργανισμό ανάλογο του φημισμένου ναπολιτάνικου Ωδείου San Pietro a Majella ώστε να δημιουργηθεί στην Κέρκυρα η Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας το 1840. 

 Τα δύο αυτά μουσικοπαιδαγωγικά ιδρύματα, πρωτοπόροι και πρωτεργάτες στον ελληνικό χώρο, συνεχίζουν έως και σήμερα το έργο τους και, συνεπικουρούμενα από τα πολυάριθμα ανάλογα σωματεία που ξεπήδησαν τα επόμενα χρόνια (Φιλαρμονική Εταιρεία Λευκάδας το 1856, Φιλαρμονική Εταιρεία “Μάντζαρος” το 1890, Ωδείον Κερκύρας το 1894, Φιλαρμονική Ιθάκης το 1904 οι κυριότερες σχολές) μαζί με την προϋπάρχουσα Φιλαρμονική Κατασταρίου Ζακύνθου που εμφανίζεται ως μπάντα το 1816 και στην πορεία του χρόνου μετεξελίχθηκε κι αυτή σε μουσικοπαιδαγωγικό οργανισμό, συντήρησαν τη φλόγα της μουσικής παιδείας και ανέθρεψαν μια σημαντική γενιά Ελλήνων συνθετών που διέπρεψαν στον ελληνικό χώρο και στο εξωτερικό: Σπυρίδων Ξύνδας, Ιωσήφ Καίσαρης, Σπυρίδων Καίσαρης, Παύλος Καρρέρ, Διονύσιος Λαυράγκας, Γεώργιος Λαμπίρης, Σπυρίδων – Φιλίσκος Σαμάρας και άλλοι πολλοί που έβαλαν τη δική τους σφραγίδα στη μουσική ζωή και εκπαίδευση.
Η φετινή θερινή συναυλία της Φιλαρμονικής Σχολής Ληξουρίου αποτελεί φόρο τιμής στους μεγάλους αυτούς καλλιτέχνες επ' ευκαιρία τριών σημαντικών επετείων που σημαδεύουν τη φετινή χρονιά:

1. 150 χρόνια από το ανέβασμα της πρώτης ελληνικής όπερας, του θρυλικού “Υποψήφιου Βουλευτή” του Σπυρίδωνος Ξύνδα (Κέρκυρα, Οκτώβριος 1867).
2. 100 χρόνια από τη διέλευση στην αιωνιότητα του μεγάλου μουσουργού και πρωτεργάτη του βερισμού, του “μουσικού ρεαλισμού”, Σπυρίδωνα – Φιλίσκου Σαμάρα (Αθήνα, 7 Απριλίου 1917),
3. και 160 χρόνια από τότε που ο εθνικός μας ποιητής, ο άνθρωπος που θεμελίωσε την νεοελληνική γραμματεία “...εμπήκε στη βαρκούλα να πάει στην ξενιτιά...”.
   Η ενασχόληση με την επτανησιακή μουσική όμως δεν σταματά εδώ. Ήδη η Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου επιχειρεί την αναβίωση των έργων του Πέτρου Ι. Σκαρλάτου φιλοδοξώντας το 2018 να αποτελέσει έτος Σκαρλάτου. Για το λόγο αυτό καλούμε την τοπική αυτοδιοίκηση, όλους τους φιλόμουσους και φιλίστορες συμπολίτες μας και όσους ενδιαφέρονται για την διατήρηση της ιδιαίτερης παράδοσης του τόπου μας να σταθούν στο πλευρό μας για την επίτευξη του στόχου αυτού.

[i] Αρχιμουσικός Φιλαρμονικής Σχολής Πάλλης