Ο Παναγιώτης Πανάς γεννήθηκε στα Σπαρτιά το 1832. Τα νεανικά του χρόνια συμπίπτουν με την έναρξη του Ριζοσπαστικού Αγώνα στην Κεφαλονιά, κάτι που σφράγισε και τον χαρακτήρα του. 

Ολη του η ζωή χαρακτηρίζεται από το θάρρος την μαχητικότητα και την άρνηση υποταγής σε κάθε τυραννική εξουσία. Τίμησε τον τόπο του με την ζωή και το έργο του.

Υπήρξε ηγετικό στέλεχος, του Ενωτικού Ριζοσπαστικού Κόμματος και ανήκε στην αριστερή τάση.

Το 1855 προχώρησε στους «αληθείς» Ριζοσπάστες που ζητούσαν μαζί με την Ενωση με την Ελλάδα, αλλαγή του πολιτεύματος και κοινωνικές βελτιώσεις.

Έμεινε συνεπής στις ιδέες του για τις οποίες υπέστη διωγμούς και ταλαιπωρίες.

Φυλακίστηκε από τους Αγγλους αποικιοκράτες, ενώ το 1860 απελάθηκε από το Ελληνικό Βασίλειο, λόγω της αντιοθωνικής του δράσης.

Φίλος του Μικέλη Αβλιχου, του Ηλία Ζερβού Ιακωβάτου και Ιωσήφ Μομφεράτου.

Πολυταξιδεμένος, πολύγλωσσος, πολυγραφότατος, διακρίθηκε ως ποιητής, λογοτέχνης και δημοσιογράφος.

Ένας ακούραστος πνευματικός εργάτης.

Το 1865 έθεσε υποψηφιότητα με τον κόμμα του Κουμουνδούρου. Το 1868 στην Ρουμανία, ίδρυσε την οργάνωση Δημοκρατική Ανατολική Ομοσπονδία που είχε ως στόχο την ένωση των βαλκανικών λαών σε ομόσπονδες δημοκρατίες, με τον Ελληνισμό να παίζει ηγετικό εκπολιτιστικό ρόλο.

Το 1876 στην Αθήνα, ίδρυσε μαζί με τον Ρόκκο Χοϊδά και τον Γεράσιμο Λυκιαρδόπουλο τον δημοκρατικό Σύλλογο Ρήγας που υποστήριζε τις ιδέες της Δημοκρατικής Ανατολικής Ομοσπονδίας.

Μετά το 1880, μείωσε αισθητά την πολιτική του δραστηριότητα και ασχολήθηκε καθαρά με την πνευματική δημιουργία.

Έφυγε από την ζωή – αυτοκτόνησε- στις 28 Σεπτεμβρίου 1896 στον Πειραιά. Τάφηκε στο Δράπανο στο Αργοστόλι.

Σήμερα αγνοείται ο τάφος του, αφού δεν τοποθετήθηκε έστω ένα ταπεινό σημάδι, ίσως γιατί έβαλε ο ίδιος τέλος στην ζωή του.

ΥΓ.: Αυτό το κείμενο το έγραψα με την ευκαιρία της επετείου της Ένωσης των Επτανήσων με την Ελλάδα.

Μικέλης Μαφρέδας

Πρόεδρος Τοπικής Κοινότητας Σπαρτιών