Ο Πορτογάλος νευροχειρουργός António Egas Moniz ήταν ο επικεφαλής της πρώτης λοβοτομής στην ιστορία της ιατρικής. Μέχρι τότε είχαν γίνει αρκετές προσπάθειες πειραματισμού με τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Η "επιτυχία" ωστόσο των αποτελεσμάτων μιας επέμβασης για τη χειραγώγηση τόσο αυτού του ανθρώπινου ευαίσθητου οργάνου, όσο και της συμπεριφοράς επισφραγίστηκε στις 12 Νοεμβρίου του 1935.

Η λοβοτομή είναι μια χειρουργική διαδικασία που περιλαμβάνει αφαίρεση ή καταστροφή τμημάτων του μετωπιαίου φλοιού. Στην πρώτη εγχείρηση ο Moniz έκανε δύο τρύπες στο κεφάλι του ασθενούς και στη συνέχεια έκανε έγχυση αιθυλικής αλκοόλης εντός του προμετωπιαίου φλοιού. Η αιθυλική αλκοόλη χρησιμοποιήθηκε για να καταστρέψει τις νευρωνικές οδούς που πιστεύεται ότι προκαλούν και ενισχύουν τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα σκέψης που παρατηρούνται σε ψυχικά ασθενείς. Εκείνη την εποχή, αυτή η πρώτη επέμβαση θεωρήθηκε επιτυχημένη, δεδομένου ότι φάνηκε μείωση των συμπτωμάτων της σοβαρής παράνοιας και του άγχους του ασθενούς. Tην επέμβαση, ο Moniz, την ονόμασε λευκοτομή.

Η απάνθρωπη διαδικασία της λοβοτομής - Πολλοί ασθενείς είχαν τις αισθήσεις τους κατά τη διάρκεια της επέμβασης

Σχεδόν 40 ασθενείς πέρασαν από το χειρουργικό κρεβάτι του Moniz. Ωστόσο, τα αποτελέσματα ήταν αμφιλεγόμενα, με κάποιους ασθενείς να παρουσιάζουν βελτίωση, άλλους να μην δείχνουν καμία αλλαγή στα συμπτώματα και κάποιους να υποτροπιάζουν. Παρά το γεγονός ότι τα στατιστικά δεν ήταν υπέρ της απάνθρωπης αυτής επέμβασης, η πρακτική υιοθετήθηκε ευρέως, σε χρόνια ταραγμένους, αυτοκαταστροφικούς, ή βίαιους ασθενείς.

Ασθενής πριν και μετά τη λοβοτομή

 

Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν για να εισχωρήσουν στον εγκέφαλο

Η διαδικασία της λοβοτομής τροποποιήθηκε το 1936 από τους Αμερικανούς νευρολόγους Walter J. Freeman ΙΙ και James W. Watts. Ο Freeman προτίμησε τη χρήση του όρου λοβοτομή και μετονόμασε την διαδικασία "προμετωπιαία λοβοτομή." Ανακάλυψε μάλιστα ότι ήταν δυνατή η πρόσβαση στο μετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου μέσω της οφθαλμικής κόγχης, γι' αυτό και έκανε επεμβάσεις πάνω από το βολβό του ματιού. Μια άλλη μέθοδός του ήταν να ανοίγει με μια μικρή μύτη τρυπανιού το κρανίο από την περιοχή του αυτιού και αφού έφτανε στο μετωπιαίο φλοιό κατέστρεφε οριστικά τα νεύρα χτυπώντας απότομα το τρυπάνι με ένα μικρό σφυρί. Η χρήση της επέμβασης στις Ηνωμένες Πολιτείες συνάντησε μεγάλη αντίσταση και επικρίθηκε έντονα από τους Αμερικανούς νευροχειρουργούς. Ωστόσο, επειδή ο Freeman κατάφερε να προωθήσει την "επιτυχία" της χειρουργικής αυτής επέμβασης μέσω των ΜΜΕ, η λοβοτομή πλασαρίστηκε ως μια διαδικασία θαύμα, προσελκύοντας την προσοχή του κοινού.

O Walter J. Freeman κατά τη διάρκεια λοβοτομής

 

O Freeman έκανε λοβοτομή εκεί όπου η παραδοσιακή ιατρική αποτύγχανε. Ο ίδιος είχε εξοικειωθεί τόσο πολύ που πλέον έκανε την επέμβαση σε λιγότερο από 10 λεπτά. Πολλοί ασθενείς με ψυχικές διαταραχές παρουσίασαν μετά την επέμβαση μειωμένη διέγερση, ωστόσο περισσότεροι είχαν και άλλες παρενέργειες όπως απάθεια, παθητικότητα, έλλειψη πρωτοβουλίας, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης και γενικά μείωση του βάθους και της έντασης της συναισθηματικής ανταπόκρισης τους στη ζωή. Ωστόσο, τα αποτελέσματα αυτά δεν δημοσιεύτηκαν τη δεκαετία του 1940 και εκείνη την εποχή οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις ήταν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες. Επειδή η διαδικασία συνάντησε φαινομενικά ευρεία επιτυχία, στον Moniz απονεμήθηκε το 1949 το βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής.

Ο Moniz παραλαμβάνει το Νόμπελ

 

Η πρακτική σταδιακά έπεσε σε δυσμένεια από τα μέσα της δεκαετίας του 1950, όταν ξεκίνησε η χρήση αντιψυχωσικών, αντικαταθλιπτικών και άλλων φαρμάκων που ήταν πολύ πιο αποτελεσματική στη θεραπεία και την ανακούφιση της δυσφορίας των ψυχικά διαταραγμένων ασθενών. Σήμερα οι γιατροί εκτελούν μερικές φορές μια διαδικασία που είναι γνωστή ως ψυχοχειρουργική, μια μορφή νευροχειρουργικής που περιλαμβάνει την επιλεκτική καταστροφή του εγκεφάλου για να θεραπεύσουν πολύ συγκεκριμένες συνθήκες.

Η πιο διάσημη περίπτωση λοβοτομής

Rosemary Kennedy (Αδελφή του John F. Kennedy)

Η Rosemary θεωρήθηκε "καθυστερημένη" από μέλη της ευρύτερης οικογένειάς της, αλλά η αξιολόγηση αυτή έχει αμφισβητηθεί ευρέως από μεταγενέστερους αναλυτές. Κάποιοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η νεαρή Kennedy μπορεί να μην ήταν τόσο λαμπρή όσο τα υπόλοιπα μέλη, αλλά ήταν ένα πλήρως λειτουργικό άτομο. Παρά το γεγονός ότι είχε βίαιες εναλλαγές διάθεσης και μια θυελλώδη προσωπικότητα, ορισμένοι παρατηρητές έχουν αποδόσει αυτή τη συμπεριφορά στις δυσκολίες της να συμβαδίσει με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς της.  Το 1941 όταν ήταν 23 ετών, ο πατέρας της Joseph Kennedy πείστηκε από τους γιατρούς της ότι μια νέα διαδικασία θα τη βοηθήσει να ηρεμήσει την υπερκινητικότητά της και θα ήταν πιο εύκολο για την οικογένεια να διαχειριστεί τη συμπεριφορά της. Ο πατέρας της, έδωσε την άδεια για την προμετωπιαία λοβοτομή από τον Walter Freeman και τον James Watt. Μετά τη χειρουργική επέμβαση η νοημοσύνη της Ρόζμαρι επέστρεψε στην βρεφική της κατάσταση. Η νεαρή κοπέλα ήταν πλέον ένα μωρό με ακράτεια που κοίταζε  ανέκφραστα τους τοίχους για ώρες. Οι λεκτικές δεξιότητες της είχαν μειωθεί στο ελάχιστο. Το 1949 η Ρόζμαρι μετακόμισε σε ένα ίδρυμα και την επισκέπτονταν μόνο η αδελφή της Eunice Kennedy Shriver, που έγινε και η ιδρύτρια των Special Olympics.

Η Rosemary πριν τη λοβοτομή

Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης οι γιατροί έδωσαν στη Rosemary ένα ήπιο ηρεμιστικό, αλλά την άφησαν ξύπνια. Ο Δρ Freeman της ζήτησε να τραγουδήσει το "Ο Θεός ευλογεί την Αμερική" ή να μετρήσει ανάποδα. Μια εκτίμηση για το πόσο βαθιά θα εισχωρούσε στον εγκέφαλό της, βασίστηκε στο πώς ανταποκρίθηκε. Όταν άρχισε να λέει ασυναρτησίες, οι γιατροί σταμάτησαν. Η Rosemary πέθανε το 2005 σε ηλικία 86 ετών ήταν το πέμπτο από τα παιδιά που πέθαναν, αλλά η πρώτη που θα πέθανε από φυσικά αίτια.

lifo.gr