Το 1824 ακριβώς 2 ολόκληρους αιώνες πριν από σήμερα, εκδίδεται στην Κεφαλονιά το τελευταίο και πιο περίπλοκο σύνολο των κανονισμών για την κατασκευή δρόμων των Νάπιερ και Κένεντι, στα πλαίσια ανάπτυξης ενός συστήματος ελέγχων και διαδικασιών για πρόληψη περαιτέρω ατυχημάτων στις εργασίες κατασκευής του οδικού δικτύου της νήσου.

Στις 12 Μαρτίου 1822 έμπαιναν οι βάσεις για την χάραξη του βασικού επαρχιακού δικτύου της Κεφαλονιάς (μέχρι τέλους του 1822 είχαν ήδη ξεκινήσει οι εργασίες σε τρεις μεγάλους δρόμους) όταν αναλάμβανε ως τοποτηρητής της νήσου για λογαριασμό της Βρετανικής αυτοκρατορίας ο διορατικός και με όραμα για την ανάπτυξη της Charles James Napier (Κάρολος Ιάκωβος Νάπιερ), σε συνεργασία με τον John Pitt Kennedy (Τζον Πιτ Κένεντι) τον μηχανικό που έφερε εις πέρας με μεγάλη αποτελεσματικότητα αυτό το εντυπωσιακό για τα δεδομένα της εποχής έργο, που περιελάμβανε εκτός από δρόμους και γέφυρες, φάρους, άλλες υποδομές (παραλιακά κρηπιδώματα και τροπιστήριο) και διάφορα δημόσια κτίρια. Σήμερα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Ασφάλεια & Υγεία στην Εργασία (28 Απριλίου) ας δούμε μια σημαντική λεπτομέρεια του μεγάλου αυτού έργου υποδομής, μία που πήρε αιώνες για να θεσμοθετηθεί σε επίπεδο τουλάχιστον Εθνικό αν όχι και Διεθνές.

Ο Edward Beasley στο βιβλίο “The Chartist General: Charles James Napier, The Conquest of Sind, and Imperial Liberalism” 2017, αναφέρει ένα περιστατικό κατά την κατασκευή ενός δρόμου στην Κεφαλονιά το 1823 (μετάφραση: Τηλέμαχος Μπεριάτος):

“… Μια μέρα μια ομάδα εργασίας υπονόμευσε ένα ψηλό ανάχωμα και δώδεκα άνδρες θάφτηκαν σε κατολίσθηση. Ο Νάπιερ κάλπασε στο σπίτι του Βύρωνα στα Μεταξάτα για να καλέσει τους γιατρούς που ζούσαν εκεί. Ο Βύρωνας επέστρεψε μαζί τους και όταν οι ενέργειες των διασωστών φάνηκαν να φθίνουν πριν γίνει απολύτως σαφές –τουλάχιστον στον Βύρωνα– ότι όλα τα άτομα είχαν βρεθεί, ο ποιητής άρπαξε ένα φτυάρι και άρχισε να σκάβει μόνος του. Δουλεύοντας μαζί αυτή την περίοδο, ο Κένεντι και ο Νάπιερ συνέχισαν να αναπτύσσουν ένα σχεδόν στρατιωτικό σύστημα ελέγχων και διαδικασιών για την πρόληψη τυχόν περαιτέρω ατυχημάτων.

Ο Νάπιερ εξέδωσε το τελευταίο και πιο περίπλοκο σύνολο των κανονισμών του για την κατασκευή δρόμων με τη βοήθεια του Κένεντι το 1824 (αυτοί οι κανονισμοί θα παρέμεναν σε ισχύ μέχρι να ακυρωθούν από τον Frederick Adam το 1828). Περιελάμβαναν περισσότερες από δώδεκα ενότητες και κατέλαβαν πέντε σελίδες μικρού τύπου. Και –ή τουλάχιστον έτσι λέει το προοίμιο– επρόκειτο να διαβαστούν στο σύνολό τους σε κάθε ομάδα εργαζομένων στην αρχή της κάθε μέρας εργασίας…”

Αν και σίγουρα δεν ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που με αφορμή ένα ατύχημα γίνονταν ενέργειες για την εφαρμογή μέτρων προστασίας των εργατών (σίγουρα παρόμοιες ενέργειες σε πιο πρώιμο στάδιο υπήρχαν από την αρχαιότητα), στην νεότερη και σύγχρονη εποχή η σκέψη αλλά και η υλοποίηση της σύνταξης γραπτού κανονισμού, η ανάγνωση αυτού καθημερινά παρουσία του συνόλου του προσωπικού και μάλιστα πριν την έναρξη της εργασίας, μπορούμε να πούμε ότι ήταν εξαιρετικά προχωρημένη για την εποχή.

Για να καταλάβουμε πόσο προχωρημένη ήταν, αρκεί να αναλογιστούμε ότι όταν η βιομηχανική επανάσταση κορυφωνόταν κατά τον 19ο αιώνα στο Ηνωμένο Βασίλειο και οι συνθήκες εργασίας δυσχέραιναν επιταχυνόμενα εντός του βιομηχανικού εργασιακού περιβάλλοντος, εκεί στην έδρα του κράτους και στο κέντρο της βρετανικής αυτοκρατορίας ξεκινούσαν οι πρώτες σημαντικές προσπάθειες για την προστασία των εργαζομένων που μετουσιώθηκαν σε γραπτούς νόμους: (με εξαίρεση τον “Νόμο για την υγεία και ηθική των μαθητευομένων του 1802” με περιορισμένη εφαρμογή μόνο για μαθητευόμενους σε εργαστήρια επεξεργασίας βαμβακιού και μαλλιού), μόλις το 1833 απαγορεύτηκε η απασχόληση παιδιών κάτω των 9 ετών (τον ίδιο χρόνο καταργήθηκε η σκλαβιά), το 1850 μειώθηκε το ημερήσιο ωράριο εργασίας σε 10 ώρες και το 1891 εισήχθησαν μέτρα για την προστασία όσων εργάζονταν με επικίνδυνες χημικές (προστατευτικά ρούχα και εγκαταστάσεις προσωπικού καθαρισμού). Και όπως βλέπουμε στην Κεφαλονιά, στην περιφέρεια μακριά από το κέντρο της αυτοκρατορίας, υπήρχαν ήδη από το 1824 γραπτός, επίσημος κανονισμός και θεσμοθετημένες διαδικασίες υγείας και ασφάλειας στην εργασία!

Τηλέμαχος Μπεριάτος

MSc, Διπλ. Πολιτικός-Δομοστατικός μηχανικός, μέλος ΤΕΕ

Τεχνικός Ασφαλείας (Υγεία & Ασφάλεια στην Εργασία)

(πρώτη δημοσίευση Απρίλιος 2022)

Εικόνες:

Εξώφυλλο συγγράμματος “Memoir on the Roads of Cephalonia” (C.J. Napier, 1825)