Τα δύο τελευταία χρόνια οι συνθήκες στις οποίες ζούμε έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό λόγω του covid  19. Οι μαθητές στη διάρκεια σχεδόν δύο σχολικών ετών παρακολούθησαν μαθήματα (ασύγχρονη και κατόπιν σύγχρονη εκπαίδευση) από το σπίτι, μέσω ψηφιακών εκπαιδευτικών πλατφορμών. Η διαδικασία αυτή διέφερε σημαντικά  από αυτή στην οποία είχαν συνηθίσει τα προηγούμενα χρόνια μέσα στις σχολικές αίθουσες.

Ας δούμε πώς διαμορφώθηκαν οι συνθήκες στην εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση. Η πρότερη καθημερινή ρουτίνα των μαθητών διαταράχθηκε. Δεν υπήρχε καμία πρωινή προετοιμασία για αναχώρηση για το σχολείο (πρωινό, ντύσιμο, έλεγχος τσάντας). Η κοινωνική συναναστροφή με τους συμμαθητές και η δια ζώσης επαφή με τους εκπαιδευτικούς διακόπηκαν απότομα. Ίσως κάποιος γονέας να επέβλεπε το παιδί του κατά τη διάρκεια του διαδικτυακού μαθήματος, ίσως και όχι. Οι μαθητές μπορούσαν να παρακολουθούν το μάθημα ή όχι, καθώς ήταν «προστατευμένοι» με κλειστές κάμερες και κλειστά μικρόφωνα. Η παρακολούθηση έτσι του μαθήματος  μετατράπηκε σε παθητική ακρόαση χωρίς ενεργή συμμετοχή και διάδραση. Μπορεί να «έμπαιναν» στο μάθημα έγκαιρα ή αργοπορημένα, η προσοχή τους να διακοπτόταν κάποιες φορές από ο,τιδήποτε συνέβαινε μέσα στο σπίτι, ίσως κάποιοι μαθητές να είχαν δίπλα τους τον αδελφό τους ή την αδελφή τους που παρακολουθούσε ομοίως το διαδικτυακό μάθημα του/της ίδιας ή διαφορετικής βαθμίδας, πολύ πιθανόν αρκετοί μαθητές  να συνομιλούσαν ταυτόχρονα στα κοινωνικά δίκτυα με φίλους τους. Μπορεί κάποιοι να έπιναν ή να έτρωγαν κάτι, να ξάπλωναν στον καναπέ του σπιτιού τους ή και να έπαιρναν έναν πρωινό ύπνο, ειδικά τις πρώτες ώρες των μαθημάτων. Τέλος, η διαδικασία αξιολόγησης της προόδου των μαθητών γινόταν ως επί το πλείστον με τις εργασίες που «ανέβαζαν» οι μαθητές στην εκπαιδευτική πλατφόρμα. Δεν υπήρχε αξιολόγηση μέσω της προφορικής συμμετοχής, μέσω τεστ ή διαγωνισμάτων. 

Φυσικό επακόλουθο είναι οι μαθητές να τείνουν να αναπαράγουν, άλλοι λίγο άλλοι περισσότερο, την παραπάνω συνθήκη μέσα στην σχολική τάξη, όταν μάλιστα θεσμικά δεν έχει ληφθεί κάποια μέριμνα για την εκ νέου προσαρμογή των μαθητών στο σχολικό πλαίσιο. Όπως ξαφνικά κλείστηκαν στα σπίτια τους, έτσι ξαφνικά την φετινή σχολική χρονιά επέστρεψαν στη σχολική αίθουσα όπου, όπως γνωρίζουμε, η εκπαιδευτική διαδικασία είναι τελείως διαφορετική από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.

Υπάρχουν λοιπόν μαθητές που παρουσιάζουν λίγα ή περισσότερα από τα παραπάνω “συμπτώματα”.  Φαίνεται να μην μπορούν πραγματικά να κατανοήσουν απλούς κανόνες όπως να μπαίνουν στην τάξη έγκαιρα, να μη συνομιλούν με το διπλανό τους ή  με άλλο συμμαθητή τους την ώρα του μαθήματος, να παρακολουθούν τη διαδικασία του μαθήματος και να συμμετέχουν. Ακόμα, επειδή στο σπίτι μπορεί να έκαναν ταυτόχρονα δυο-τρία πράγματα, χωρίς να συγκεντρώνονται αποκλειστικά στο μάθημά τους, αυτό αρκετά συχνά συνεχίζεται και μέσα στην τάξη, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να συγκεντρωθούν σε ένα πράγμα την φορά και να διασπάται η  προσοχή τους σε άλλα. Ο τρόπος που κάθονται θυμίζει τον τρόπο που καθόμαστε ή ξαπλώνουμε στον καναπέ του σπιτιού μας τις ώρες που χαλαρώνουμε. Όσον αφορά στη συμμετοχή των μαθητών, αυτή ειδικά έχει μειωθεί δραστικά και οι μαθητές φαίνεται να συνεχίζουν να είναι παθητικοί ακροατές και θεατές της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ακόμα, δείχνουν να μη μπορούν να καταλάβουν ότι στο σπίτι ακολουθεί μελέτη και γραφή των εργασιών που τους έχουν ανατεθεί στο σχολείο. Είναι ξεκάθαρο πως τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τι πρέπει να κάνουν και πώς να συμπεριφερθούν.

Πώς θα προσαρμοστούν πάλι οι μαθητές; Είναι μάταιο να περιμένουμε απλώς «ο χρόνος να κάνει τη δουλειά του» και οι μαθητές να αλλάξουν στάση απέναντι στη μαθησιακή διαδικασία ώστε να υιοθετήσουν διαφορετική συμπεριφορά, χωρίς να έχουμε κάνει, εκπαιδευτικοί και γονείς, κάποιες απλές παρεμβάσεις για να τους βοηθήσουμε.

Μπορούμε να θυμίσουμε στα παιδιά, ειδικά στα μεγαλύτερα, πώς ήταν όταν πριν δύο χρόνια πήγαιναν στο σχολείο και πως τα ίδια συμπεριφέρονταν, να τα ρωτήσουμε τι τους άρεσε τότε στο σχολείο, πώς αισθάνονται τώρα που επέστρεψαν στη σχολική αίθουσα μετά από δύο χρόνια, τι συγκεκριμένα τα δυσκολεύει, αν υπάρχουν πράγματα με τα οποία αγχώνονται και ποια είναι αυτά τώρα που επέστρεψαν στις τάξεις. Χρήσιμο είναι να τους θυμίσουμε απλούς κανόνες που διέπουν τη λειτουργία του μαθήματος μέσα στην τάξη και να τους αναγράψουμε σε έναν πίνακα στο δωμάτιό τους και στη σχολική τάξη, να ελέγχουμε μαζί τους την σχολική τσάντα για την επόμενη μέρα, μπορούμε ακόμα να εποπτεύουμε λίγο περισσότερο τη μελέτη τους. Για να τα βοηθήσουμε να έχουν ψυχική ανθεκτικότητα και να προσαρμοστούν πάλι στις νέες συνθήκες, σημαντικό είναι να τα ενθαρρύνουμε  να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, όσα τα απασχολούν και να συζητάμε μαζί τους τρόπους για να τα καταφέρνουν, να τους θυμίζουμε συγκεκριμένες φορές που τα έχουν καταφέρει. Μπορούμε να τα προτρέψουμε να διατηρούν ένα ημερολόγιο στο οποίο θα καταγράφουν κάτι θετικό, κάτι όμορφο που τους συνέβη στο σχολείο μέσα στη μέρα. Επιβάλλεται να  αφιερώσουμε ποιοτικό χρόνο στα παιδιά, ακούγοντας αυτά που έχουν να μας πουν και συζητώντας μαζί τους, εστιάζοντας σε απλούς τρόπους αντιμετώπισης των δυσκολιών τους. Δε γίνεται να αναμένουμε να αλλάξουν τα παιδιά τον τρόπο που διαχειρίζονται τις καταστάσεις ούτε να αναμένουμε πως θα προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες αν δεν κάνουμε κάτι εμείς ο ίδιοι για να τα καθοδηγούμε, να τα αποφορτίζουμε από την ενοχή και τη ματαίωση που ίσως νιώθουν και να τα εμψυχώνουμε. Με λίγα λόγια, καλό είναι να δοκιμάσουμε να κάνουμε τα πράγματα  διαφορετικά για να έχουμε διαφορετικό αποτέλεσμα και βέβαια θετικό.

Εύα Μανωλοπούλου

Εκπαιδευτικός, ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. Κεφαλληνίας

Αργοστόλι, Δεκέμβριος 2021