Ο εορτασμός της ημέρας αυτής στοχεύει στην προώθηση της κατανόησης των θεμάτων αναπηρίας και στην κινητοποίηση και υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία, ώστε να αποκτήσουν την αξιοπρέπεια, τα δικαιώματα και την ευημερία που τους οφείλονται. Επιδιώκει επίσης να αναγνωριστούν τα οφέλη που προκύπτουν από την ένταξη των ατόμων με αναπηρία σε κάθε πτυχή της πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής. Είναι ευκαιρία, λοιπόν, την ημέρα αυτή να αφιερώσουμε λίγο χρόνο και να σκεφτούμε, όχι μόνο ποιες είναι οι παρούσες συνθήκες ζωής των ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα το 2024, αλλά και πώς μπορούν τα άτομα αυτά να λάβουν ουσιαστική βοήθεια.

Για τους μαθητές με αναπηρίες, η ένταξη και η προσαρμογή στο σχολικό περιβάλλον μπορεί να αποτελέσει μια ιδιαίτερη πρόκληση. Καθώς οι αναπηρίες τους μπορεί να λάβουν πολλές μορφές, οι δυσκολίες που καλούνται να αντιμετωπίσουν μπορεί να είναι εξίσου πολύμορφες και πολυεπίπεδες. Αξίζει να αναλογιστούμε τις ακαδημαϊκές προκλήσεις (π.χ. δυσκολία στην ανάγνωση, γραφή ή και κατανόηση), τις κοινωνικές δυσκολίες (σε επίπεδο φιλίας και αλληλεπίδρασης), τις συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες (όπως στη συγκέντρωση, στον έλεγχο της παρόρμησης και της αυτορρύθμισης) και τους φυσικούς περιορισμούς που καλούνται να υπερκεράσουν τα παιδιά αυτά.

Η υποστήριξη των μαθητών με αναπηρίες στα σχολεία δεν έγκειται μόνο στη φυσική προσαρμογή του χώρου γύρω τους, αλλά και τη δημιουργία ενός γενικότερου περιβάλλοντος που προάγει την ψυχολογική και εκπαιδευτική τους ανάπτυξη. Στο εκπαιδευτικό περιβάλλον, κάθε παιδί αξίζει να έχει την ευκαιρία να μάθει, να αναπτυχθεί και να προοδεύσει. Για τα παιδιά με αναπηρίες, ωστόσο, η επίτευξη της ακαδημαϊκής επιτυχίας συχνά, όπως είδαμε, συνοδεύεται από μοναδικές προκλήσεις που απαιτούν εξειδικευμένη υποστήριξη. Εδώ είναι που οι σχολικοί ψυχολόγοι διαδραματίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς είναι απαραίτητοι για τον εντοπισμό, την αξιολόγηση και την υποστήριξη μαθητών με αναπηρίες. Μέσα από την εκπαίδευσή τους στην παιδική και εφηβική ανάπτυξη, στις θεωρίες μάθησης και τις συμπεριφορικές παρεμβάσεις, φροντίζουν να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά αυτά λαμβάνουν τους απαραίτητους πόρους για να επιτύχουν τόσο ακαδημαϊκά, όσο και συναισθηματικά.

Ποιος είναι, όμως, ο ρόλος των σχολικών ψυχολόγων στην υποστήριξη παιδιών με αναπηρίες και πώς μπορούν να επηρεάσουν θετικά την εκπαιδευτική τους πορεία; Ας δούμε λίγο σφαιρικά τη συμβολή τους:

1. Προωθούν την ένταξη και τη συμμετοχή: Έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές με αναπηρίες συχνά αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια στην πλήρη συμμετοχή τους στις σχολικές δραστηριότητες, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τόσο την κοινωνική όσο και την ακαδημαϊκή τους ανάπτυξη. Οι ψυχολόγοι συνεργάζονται με τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς για να προάγουν ένα περιβάλλον ένταξης, όπου όλοι οι μαθητές όχι μόνο είναι παρόντες στην τάξη αλλά και συμμετέχουν ενεργά και ουσιαστικά.
2. Αναπτύσσουν εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα: Οι σχολικοί ψυχολόγοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία και εφαρμογή των εξατομικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τα οποία είναι σχεδιασμένα για να ανταποκρίνονται στις μοναδικές ανάγκες κάθε μαθητή. Βασιζόμενοι σε επιστημονικά δεδομένα, καθορίζουν τις πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις και παρακολουθούν την πρόοδο των μαθητών.
3. Αντιμετωπίζουν κοινωνικές και συναισθηματικές προκλήσεις: Οι αναπηρίες μπορούν να επηρεάσουν την αυτοεκτίμηση και τις κοινωνικές σχέσεις των μαθητών. Οι ψυχολόγοι παρέχουν παρεμβάσεις, όπως είναι η συμβουλευτική και η ψυχολογική υποστήριξη, που βοηθούν στην ανάπτυξη ή και ενίσχυση της συναισθηματικής αυτορρύθμισης, των στρατηγικών αντιμετώπισης και των κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών. Αυτού του είδους η υποστήριξη κρίνεται αναγκαία για τη διαχείριση του επιπρόσθετου στρες που μπορεί να βιώνουν τα παιδιά λόγω της αναπηρίας τους.
4. Συνεργάζονται με εκπαιδευτικούς και γονείς: Οι ψυχολόγοι λειτουργούν ως γέφυρα μεταξύ εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών, βοηθώντας τους εκπαιδευτικούς να κατανοήσουν τις ψυχολογικές και συμπεριφορικές ανάγκες των μαθητών και καθοδηγώντας τους γονείς στο πώς να υποστηρίξουν τη μάθηση και την ψυχική ευημερία των παιδιών τους στο σπίτι και στο σχολείο. Αυτή η συνεργατική προσέγγιση εξασφαλίζει μια σταθερή και συνεπή υποστήριξη για το παιδί.
5. Υποστηρίζουν τις συστημικές αλλαγές: Εκτός από την ατομική υποστήριξη μαθητών, οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν και προωθούν σχολικές πολιτικές που συμβάλλουν στην ένταξη και την προσβασιμότητα ατόμων με αναπηρία και υπερασπίζουν τα δικαιώματά τους. Μερικά παραδείγματα αυτών είναι η εξειδικευμένη εκπαίδευση του εκπαιδευτικού προσωπικού πάνω σε θέματα αναπηρίας, η ανάπτυξη προγραμμάτων κατά του εκφοβισμού και η διασφάλιση ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος που ενισχύει τις ποικίλες μαθησιακές ανάγκες των μαθητών.

Προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι σχολικοί ψυχολόγοι στο ελληνικό σχολικό πλαίσιο

Παρόλο που οι σχολικοί ψυχολόγοι διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην υποστήριξη των μαθητών με αναπηρίες, αντιμετωπίζουν και αυτοί αρκετές προκλήσεις:

Υψηλό φόρτο εργασίας: Με περιορισμένο προσωπικό και πόρους, συχνά διαχειρίζονται μεγάλο αριθμό μαθητών, καθιστώντας δύσκολη την παροχή εξατομικευμένης βοήθειας. Η αναλογία των σχολικών ψυχολόγων σε σχολεία γενικής εκπαίδευσης, ως και σήμερα, είναι ένας ψυχολόγος σε πέντε διαφορετικές σχολικές μονάδες και αυτό συχνά μεταφράζεται στην υποστήριξη τριψήφιου αριθμού μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων.

Έλλειψη ευαισθητοποίησης: Η κατανόηση και η σημασία των υπηρεσιών ψυχικής υγείας δεν έχει επιτευχθεί από όλους τους εμπλακόμενους και σε όλα τα πλαίσια στον ίδιο βαθμό.

Στίγμα γύρω από τις αναπηρίες: Πολλές οικογένειες διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια λόγω του στίγματος που σχετίζεται με τις αναπηρίες.

Το μέλλον της υποστήριξης των μαθητών με αναπηρίες

Από τα παραπάνω αναδύεται η σημαντικότητα του ρόλου του σχολικού ψυχολόγου για τη δημιουργία ενός συμπεριληπτικού και υποστηρικτικού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος. Με επίκεντρο την πρώιμη παρέμβαση, τα εξατομικευμένα προγράμματα και τη συναισθηματική ενίσχυση, μπορούν να βοηθήσουν αυτούς τους μαθητές να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους.

Τελικά, κάθε μαθητής αξίζει την ευκαιρία να επιτύχει, και οι σχολικοί ψυχολόγοι είναι βασικοί παράγοντες για να διασφαλιστεί ότι κανένα παιδί δεν μένει πίσω, κανένα παιδί δε μένει στο περιθώριο!

Μαρία Μικελάτου

Ψυχολόγος ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. Κεφαλληνίας

Δεκέμβριος  2024