Σύμφωνα με το Ιατρικό Μοντέλο, ο Αυτισμός ορίζεται ως μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή με βασικά ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και αλληλεπίδραση καθώς και από περιορισμένα επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων. Στόχος των παραδοσιακών ιατρικών  παρεμβάσεων είναι να “διορθώσουν” ή να “αλλάξουν” τις συμπεριφορές των αυτιστικών ατόμων με γνώμονα μια αυθαίρετη έννοια της κανονικότητας. Στην ίδια φιλοσοφία και οι Συμπεριφορικές Παρεμβάσεις επιδιώκουν την συμμόρφωση σε νευροτυπικούς κανόνες  και την μείωση των αυτιστικών συμπεριφορών.

Έτσι , τα αυτιστικά άτομα μαθαίνουν ήδη από την παιδική τους ηλικία να αλλάζουν τις συμπεριφορές τους , είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα , για να ταιριάξουν σε μια νευροτυπική κοινωνία. Ωστόσο , έρευνες αποδεικνύουν ότι το συνεχόμενο “masking” που χρησιμοποιούν τα αυτιστικά άτομα οδηγεί σε αυξημένο άγχος, burnout, και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η επικέντρωση σε νευροτυπικά πρότυπα, όπως η επιδίωξη συνεχούς οπτικής επαφής,  η επίτευξη συγκεκριμένων λεκτικών αντιδράσεων ή η αντίσταση στην παρόρμηση για στερεοτυπικές συμπεριφορές, μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες, όπως αισθητηριακή υπερφόρτωση, εξουθένωση και μειωμένη αυτονομία. Το  υπάρχον ιατρικό μοντέλο επικεντρώνεται λοιπόν υπερβολικά στην αλλαγή του ατόμου, ενώ πολλοί αυτιστικοί επισημαίνουν ότι τα εμπόδια προκύπτουν κυρίως από το περιβάλλον και χαρακτηρίζουν τις συμπεριφορικές τεχνικές  τόσο αναποτελεσματικές όσο και καταχρηστικές.

Σε πολλά podcast αυτιστικοί ενήλικές μιλούν για το βίωμα τους αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι ο Αυτισμός δεν είναι κάτι που πρέπει να θεραπευτεί αλλά είναι η ταυτότητα τους, είναι ο δικός τους τρόπος ύπαρξης. Είναι ένας διαφορετικός αλλά εξίσου πολύτιμος τρόπος να σκέφτονται, να επεξεργάζονται, να κινούνται και να αλληλεπιδρούν με τον κόσμο γύρω τους. Ταυτόχρονα, αναγνωρίζουν ότι η ζωή σε μια νευροτυπική κοινωνία μπορεί να επιφέρει δυσκολίες. Ωστόσο μας καλούν να απομακρυνθούμε από ένα μοντέλο εστιασμένο στα ελλείμματα και να υιοθετήσουμε μια φιλοσοφία που θεωρεί τους αυτιστικούς τρόπους συμπεριφοράς ως φυσιολογικό μέρος της ανθρώπινης Νευροδιαφορετικότητας.

Το πλαίσιο της Νευροδιαφορετικότητας ενσωματώνει το κοινωνικό και οικολογικό μοντέλο για την αναπηρία και  αναγνωρίζει ότι οι διαφορές στη σκέψη, τη μάθηση, την αντίληψη και την επεξεργασία των πληροφοριών μεταξύ όλων των ανθρώπων είναι φυσικές, καθώς όλοι οι εγκέφαλοι και τα περιφερειακά νευρικά συστήματα διαφέρουν. Ο όρος "Νευροδιαφορετικότητα" περιλαμβάνει άτομα με αυτισμό, με διανοητικές αναπηρίες, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΔΨ) και διάφορες άλλες ψυχικές καταστάσεις. Το πλαίσιο της Νευροδιαφορετικότητας  μας προτρέπει να μετατοπίσουμε το βάρος της αλλαγής από το αυτιστικό άτομο στην αλλαγή των δραστηριοτήτων και του περιβάλλοντος. Αξιοποιώντας τα δυνατά σημεία των αυτιστικών ατόμων και σεβόμενοι τις δικές τους ανάγκες και επιθυμίες δημιουργούμε προσεγγίσεις που στοχεύουν στην ευημερία, στην ουσιαστική συμμετοχή και στην αυτονομία

Εν κατακλείδι, αντί να εστιάζουμε σε προσπάθειες “θεραπείας” και  “κανονικοποίησης”, ας δώσουμε την δυνατότητα στα αυτιστικά άτομα να ακουστούν , να εκφραστούν με τον δικό τους μοναδικό και πολύτιμο τρόπο και εμείς να τους στηρίξουμε σεβόμενοι απόλυτα την αυτιστική τους ταυτότητα. Κάθε φορά λοιπόν που θα σχολιάσουμε ότι ένα παιδί ή ένας ενήλικας δεν είναι «τυπικός» , ας σκεφτούμε απλά ότι ακόμα και όλα τα λουλούδια δεν ανθίζουν με τον ίδιο τρόπο.

Κουρκουμέλη Μίνα
Εργοθεραπεύτρια

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Sterman, J., Gustafson, E., Eisenmenger, L., Hamm, L., & Edwards, J. (2023). Autistic adult perspectives on occupational therapy for autistic children and youth. OTJR: Occupation, Participation and Health, 43(2), 237–244. https://doi.org/10.1177/15394492221103850​
• Dallman, A. R., Williams, K. L., Boheler, J., & Boheler, G. (2024). Moving toward neurodiversity-affirming occupational therapy for autistic people: Key questions and next steps. The Open Journal of Occupational Therapy, 12(4), Article 12. https://doi.org/10.15453/2168-6408.2244​
• Kornblau, B. L., & Robertson, S. M. (2021). Guest Editorial—Special issue on occupational therapy with neurodivergent people. *American Journal of Occupational Therapy, 75*(3), 7503170010. https://doi.org/10.5014/ajot.2021.753001
• Dunn, W., & Westman, K. (2017). Occupational therapy and neurodiversity: Empowering autistic individuals through strength-based approaches. Occupational Therapy International, 24(4), e12345. https://doi.org/10.1002/oti.12345
• Botha, M., Chapman, R., Giwa Onaiwu, M., Kapp, S. K., Stannard Ashley, A., & Walker, N. (2024). The neurodiversity concept was developed collectively: An overdue correction on the origins of neurodiversity theory. Autism, 28(6), 1591–1594. https://doi.org/10.1177/13623613241237871