Παρουσιάστηκε πριν από λίγες ημέρες στο αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης το έργο καθώς και ο ιστότοπος του αρχαιολογικού κτηματολογίου, το οποίο σε πρώτη φάση περιλαμβάνει περισσότερα από 18.000 μνημεία, 3.800 αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς τόπους και 845 ζώνες προστασίας.

Τι είναι το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο

Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη, πρόκειται ουσιαστικά για ένα ψηφιακό αρχείο που θα καλύπτει το σύνολο του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας και μέσω αυτού οι Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και οι συνεργαζόμενοι φορείς διαχείρισης θα είναι σε θέση να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή την ταυτότητα, τη θέση και την κατάσταση διατήρησης όλων των στοιχείων της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς ανά την Επικράτεια, το νομικό και διαχειριστικό καθεστώς τους, καθώς και με ποιο τρόπο αυτά είναι προσβάσιμα και αξιοποιήσιμα.

Το αρχαιολογικό κτηματολόγιο αποτελεί ένα σύγχρονο εργαλείο, αναγκαίο μεταξύ άλλων για την εποπτεία, την προστασία και την προβολή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, τις επενδύσεις καθώς εντοπίζει τα όρια των προστατευομένων περιοχών, την προστασία από πάσης φύσεως καταπατήσεις, την ορθολογική διαχείριση και αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, την επιστημονική έρευνα και την εκπαίδευση, αλλά και χρήσιμο για την δημόσια διοίκηση, την αυτοδιοίκηση και τους επαγγελματικούς φορείς, καθώς συγκεντρώνει όλες τις αναγκαίες πληροφορίες για τον χωρικό σχεδιασμό σε περιοχές όπου υφίστανται μνημεία.

Ο Δήμος Σάμης και το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο

Όπως ήταν αναμενόμενο, στην Κεφαλλονιά καταγράφεται ένας πραγματικά μεγάλος αριθμός από ζώνες προστασίας, αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικούς τόπους και φυσικά μνημεία της προϊστορικής, κλασικής, ρωμαϊκής, βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, καθώς και των νεότερων χρόνων. Ειδικότερα ο Δήμος Σάμης, με την τεράστια ιστορία που χάνεται στα βάθη των χιλιετιών και τα αναρίθμητα μνημεία και σημεία ενδιαφέροντος. Κατόπιν προσεκτικής μελέτης της εφαρμογής του αρχαιολογικού κτηματολογίου https://www.arxaiologikoktimatologio.gov.gr/el, σας αναφέρουμε ενδεικτικά:

Τις ζώνες προστασίας της Σάμης οι οποίες περιλαμβάνουν: Το λόφο Βίγλα, όπου έχουν βρεθεί αναλημματικοί τοίχοι και τάφοι κλασικής και ελληνιστικής περιόδου. Τις δύο αρχαίες ακροπόλεις της Σάμης με τα τείχη που καταλαμβάνουν τους λόφους Παλαιόκαστρο και Άγιοι Φανέντες. Τους δυτικούς πρόποδές τους όπου εντοπίζεται η αρχαία πόλη με πληθώρα τοίχων. Το Αλποβούνι όπου υπάρχουν κατάλοιπα αρχαίου ναού. Το Λουτρό που έχουν εντοπισθεί τμήματα του υδραγωγείου, του τείχους και τάφος, ενώ στη θαλάσσια περιοχή της θέσης έχουν εντοπισθεί λείψανα του αρχαίου λιμανιού. Κατάλοιπα κυρίως της ρωμαϊκής πόλης με λουτρά, δημόσια οικοδομήματα, εσωτερικό λιμάνι, υδραγωγείο, καθώς και νεκροταφεία εντός του πολεοδομικού ιστού της σύγχρονης πόλης. Υστερορρωμαϊκά και παλαιοχριστιανικά λείψανα, καθώς και ερείπια μεσαιωνικού οικισμού στη θέση Τσέκα. Η Ιερά Μονή Αγριλίων με το αξιόλογο πυργοειδές κωδωνοστάσιο και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 18ου αιώνα. Η ερειπωμένη βυζαντινή μονή των Αγίων Φανέντων, καθώς και ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου με αξιόλογες μεταβυζαντινές τοιχογραφίες στο λόφο των Αγίων Φανέντων.

Το Λόφο Αγίων Θεοδώρων, μεγάλο μέρος του οποίου βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων των Πουλάτων. Στην κορυφή του λόφου και νοτιότερα σώζονται λείψανα Μυκηναϊκής οικίας και λείψανα προϊστορικής περιόδου καθώς και ναΰδριο των Ταξιαρχών με λατινική επιγραφή στη νοτιοανατολική κλιτύ του λόφου. Εντός της ζώνης εντοπίζονται επίσης το Σπήλαιο Φυτίδι, η Δολίνη Χιριδόνι, το Σπηλαιοβάραθρο Αγγαλάκι και τα βάραθρα Σωτήρας 1 και 2 και Άγιοι Θεόδωροι.

Τον αρχαιολογικό χώρο του λιμνοσπηλαίου της Μελισσάνης, εντός του οποίου έχει σχηματιστεί νησίδα όπου και έχουν εντοπιστεί αρχαιολογικά ευρήματα. Τα τελευταία από αυτά χρονολογούνται στα τέλη του 4ου και στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. και σχετίζονται πιθανά με χρήση του χώρου ως τόπου λατρείας των Νυμφών και του Πανός.

Τον αρχαιολογικό χώρο του Πυργίου όπου έχουν εντοπισθεί λείψανα αρχαίου οχυρού με διπλή τείχιση. Εντός αυτού υπάρχει ημικυκλικό κτίσμα και στέρνα ελληνιστικής εποχής. Το οχυρό αποτελούσε παραμεθόριο προμαχώνα της αρχαίας πόλης των Πρόννων, στα σύνορά της με την αρχαία Σάμη.

Τέλος, στην Δημοτική μας Ενότητα, καταγράφονται ο αρχαιολογικός χώρος του Καστρίου και της Ράχης Κουλουράτων, τα Σπήλαια Δρογκαράτη, Αγία Ελεούσα, Ζερβάτη και Σπήλιος, οι Ιεροί Ναοί Αγίου Σπυρίδωνα Γριζάτων, Αγίας Παρασκευής Λαταβινάτων και η Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Γρούσπας.

Αλλά και στις Δημοτικές Ενότητες Πυλάρου και Ερίσου υπάρχει πλουσια καταγραφή. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

Τον ιστορικό τόπο της βορειοανατολικής ακτής του Δήμου μας, που εκτείνεται από την Αγία Ευφημία έως και το Φισκάρδο, με μεγάλο αριθμό μνημείων, κυρίως της βυζαντινής, μεταβυζαντινής και νεώτερης εποχής.

Τον αρχαιολογικό χώρο Παλάτια – Λιοστάσια – Καραβοστάσι στην Αγία Ευφημία, στον οποίο σώζονται οικοδομικά κατάλοιπα αναλημματικών τοίχων, οικοδομημάτων και τειχών. Ειδικότερα στη θέση Παλάτια και στη Ν.Α. κλιτύ του υψώματος Μέγα Βουνό, υπάρχουν οικοδομικά κατάλοιπα ελληνιστικού οικοδομήματος που σώζονται σε αρκετό ύψος, πιθανόν πύργος 13 επί 9 μέτρα.

Τον Ενάλιο Αρχαιολογικό Τόπο του Όρμου Γιαγάνα στην Έρισο, στον οποίο εντοπίσθηκε ναυάγιο προϊστορικών χρόνων, πιθανότατα της δεύτερης και τρίτης Πρωτοελλαδικής περιόδου.

Τον Αρχαιολογικό Χώρο Πύργος στην Πλαγιά Ερίσου, όπου στην κορυφή του λόφου σώζονται κατάλοιπα οχυρωματικού ελληνιστικού περιβόλου και επί τμήματος αυτού αρχιτεκτονικά λείψανα ναϋδρίου του Αγίου Αθανασίου.

Τις ζώνες προστασίας της χερσονήσου του Φισκάρδου, όπου σε όλη της την έκταση έχουν εντοπισθεί κατάλοιπα λιθοτεχνιών της Παλαιολιθικής εποχής και στο Ν.Α. τμήμα είναι ορατά τα λείψανα μιας καλά διατηρημένης παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Επιφανειακά εντοπίζονται όστρακα ρωμαϊκών πιθανώς χρόνων και σε κοντινή απόσταση διατηρείται Ενετικός φάρος. Στα νεότερα χρόνια ανάγεται ο λεγόμενος Μύλος του Καρούσου. Στην ίδια περιοχή έχουν βρεθεί μαυσωλείο ρωμαϊκών χρόνων, εκτεταμένο οικοδομικό συγκρότημα, νεκροταφείο ρωμαϊκών χρόνων, βαλανείο ρωμαϊκής περιόδου, μικρό θέατρο – ωδείο με ορχήστρα, μαυσωλείο ή νυμφαίο λαξευμένο στο βράχο, καθώς και τα ερείπια της Ιεράς Μονής Πλατυτέρας. Στη θέση Σπηλαιόβουνο σώζονται σπήλαια και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της κλασικής και ελληνιστικής εποχής και τέλος στον ενάλιο αρχαιολογικό χώρο νότια του Όρμου του Φισκάρδου, έχει εντοπισθεί ναυάγιο ρωμαϊκών χρόνων.

Εκτός όμως από τις παραπάνω ζώνες προστασίας, τους αρχαιολογικούς χώρους και τους ιστορικούς τόπους, υπάρχουν σε όλη την έκταση του Δήμου μας δεκάδες καταγεγραμμένα στο αρχαιολογικό κτηματολόγιο μνημεία όπως Ιεροί Ναοί, ιδιωτικά και δημόσια κτήρια και κτηριακά συγκροτήματα, ανεμόμυλοι, το Φρούριο της Άσσου κ.α. Μάλιστα η καταγραφή συνεχίζεται και το αρχαιολογικό κτηματολόγιο θα εμπλουτιστεί και με άλλα μνημεία των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων, καθώς και με μουσεία και συλλογές που αποτελούν σημαντικούς πυρήνες προστασίας και ανάδειξης του πολιτισμού μας.

Η αξιοποίηση του αρχαιολογικού μας πλούτου

Είναι αλήθεια πως έχουμε την τύχη να κατοικούμε σε έναν τόπο που η ιστορία του χάνεται στα βάθη των χιλιετιών. Σε έναν προικισμένο τόπο με ανθρώπινη παρουσία από την παλαιολιθική εποχή και που η ίδια η φύση καθόρισε αλλεπάλληλες φορές την εξελικτική του πορεία και εν πολλοίς τον πολιτισμό που ανά περιόδους αναπτύχθηκε σε αυτόν.

Αποτελεί επίσης αδιαμφισβήτητο γεγονός, ότι ο πολιτισμός είναι μία πολυεπίπεδη έννοια που καταλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα της ανθρώπινης και όχι μόνο δραστηριότητας. Και στα μέρη μας ο άνθρωπος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την έννοια του πολιτισμού, αλλά και με το φυσικό περιβάλλον που στην περίπτωσή μας είναι και το ίδιο γεννήτορας πολιτισμού. Άλλωστε, όπως έχει πει και η Υπουργός Πολιτισμού, φύση, πολιτισμός, ιστορία και περιβάλλον είναι τρεις έννοιες αλληλοεξαρτώμενες, οι οποίες εν τέλει είναι υπάλληλες της τέταρτης. Αυτής του περιβάλλοντος με την διττή του υπόσταση• του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος.

Αυτό το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον στην ολότητά του οφείλουμε να προστατεύσουμε και να αναδείξουμε στην Σάμη και στα χωριά μας αξιοποιώντας συν τοις άλλοις το αρχαιολογικό κτηματολόγιο. Ο καθένας με τον τρόπο του και όλοι μαζί σε μία προσπάθεια με περισσότερο συντονισμένα οργανωσιακά χαρακτηριστικά. Ενδεχομένως ακόμη και με την δημιουργία ενός δημοτικού φορέα που θα έχει στον πυρήνα του την ανάδειξη της πορεία μας στο πέρασμα του χρόνου και το αποτύπωμα που η κάθε γενιά, αλλά και η φύση άφησαν πίσω τους. Απώτερος στόχος θα πρέπει να είναι η μετατροπή όλων τα σημείων ενδιαφέροντος του αρχαιολογικού κτηματολογίου και όσων θα ενταχθούν στο μέλλον, σε ένα ζωντανό επισκέψιμο μωσαϊκό που εξαιρετικά σπάνια συναντά κανείς σε έναν μικρό τόπο όπως ο δικός μας. Με ένα οργανωμένο σχέδιο και χρήση όλων των σύγχρονων μέσων και δυνατοτήτων, των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων ή/και προγραμμάτων ιδιωτικών χορηγιών.

Αν αντιμετωπίσουμε, προστατεύσουμε και αναδείξουμε την φύση, τον πολιτισμό, την ιστορία και το περιβάλλον του τόπου μας με σεβασμό και σχέδιο, τότε θα έχουμε μετατρέψει την Σάμη, την Πύλαρο και την Έρισο σε ένα υπαίθριο ζωντανό μουσείο και έναν ουσιαστικό πόλο παιδείας και πολιτισμού. Η δε προστιθέμενη αξία που θα δημιουργούσε μία τέτοια προοπτική και η ώθηση που θα έδινε στο τουριστικό μας προϊόν, θα ήταν πραγματικά ανυπολόγιστες.

Πηγή: poulatakefalonias.gr