Στην Ελληνική κοινωνία ο παππούς και η γιαγιά ήταν ανέκαθεν αναπόσπαστο κομμάτι της οικογένειας. Παλιότερα, η εκτεταμένη οικογένεια φιλοξενούσε κάτω από την ίδια στέγη τρεις ή ακόμα και τέσσερις γενιές ανθρώπων.

Όμως ακόμα και σήμερα που έχει επικρατήσει το μοντέλο της πυρηνικής οικογένειας, το οποίο περιλαμβάνει μόνο τους γονείς και τα παιδιά, είναι αρκετά σύνηθες φαινόμενο η γιαγιά και ο παππούς να ζουν κοντά ή ορισμένες φορές να συμβιώνουν ακόμη και  στο ίδιο σπίτι με την οικογένεια, παρέχοντας σημαντική βοήθεια στην ανατροφή των παιδιών. Οι λόγοι που παρατηρείται το παραπάνω φαινόμενο είναι διάφοροι, όπως οι αυξημένες επαγγελματικές υποχρεώσεις και η καριέρα των γονέων, η ανεργία και οι οικονομικές δυσκολίες που αυτή συνεπάγεται, οι μονογονεϊκές οικογένειες, κλπ.

Σύμφωνα με έρευνες, τα παιδιά που έχουν συχνή επαφή και καλή σχέση με τις γιαγιάδες και τους παππούδες, αποκτούν πιο ξεκάθαρη οικογενειακή ταυτότητα και αντλούν σημαντικές γνώσεις μέσα από την εμπειρία τους (π.χ. μέσα από την αφήγηση ιστοριών και βιωμάτων) που είναι βοηθητικές για τη μετέπειτα εξέλιξή τους. Οι γιαγιάδες και οι παππούδες από την πλευρά τους αντλούν μεγάλη χαρά και ενέργεια μέσα από τη συναναστροφή και το ατελείωτο παιγνίδι με τα εγγόνια τους και ο χρόνος που περνούν μαζί είναι ζωτικής σημασίας, καθώς στο ηλικιακό  στάδιο που βρίσκονται, τους βοηθά να νιώθουν ενεργοί και χρήσιμοι και ενισχύει σε σημαντικό βαθμό την αυτοεκτίμησή τους. Επίσης, τα παιδιά περνώντας χρόνο με τους παππούδες και τις γιαγιάδες λαμβάνουν το ενδιαφέρον και την αγάπη τους.

Η καθημερινή επαφή των παππούδων με τα εγγόνια και η συμμετοχή τους στο μεγάλωμά τους, όπως αναφέρθηκε παραπάνω έχει πολλά πλεονεκτήματα, ωστόσο μπορεί να παρουσιάσει και ορισμένες αρνητικές όψεις που εγκυμονούν κινδύνους. Ένας από αυτούς είναι πως οι γονείς, λόγω της πιθανής ανασφάλειας που νιώθουν για το πώς θα ανταποκριθούν σωστά στον απαιτητικό τους ρόλο και λόγω έλλειψης εμπειρίας στο μεγάλωμα και στη διαπαιδαγώγηση παιδιών, μπορεί να εφησυχάσουν και να αφεθούν ολοκληρωτικά στην καλοπροαίρετη παρέμβαση των παππούδων.

Το αποτέλεσμα είναι να ενισχύεται η απειρία αλλά και η ανασφάλεια των νέων γονέων γιατί με αυτό τον τρόπο δε λαμβάνουν οι ίδιοι ενεργό δράση και πρωτοβουλίες στην ανατροφή των παιδιών τους και διαρκώς φοβούνται μήπως κάνουν κάτι που δεν πρέπει. Μέσα από τα λάθη όμως οι νέοι γονείς θα μάθουν καλύτερα πως πρέπει να φέρονται, θα αποκτήσουν πείρα και θα λάβουν στη συνέχεια τις σωστές αποφάσεις για το παιδί τους. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, οι γονείς ως είθισται, επιστρέφουν πιο δυναμικά στις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις, ασχολούνται με τη σταδιοδρομία τους και επειδή τότε αρχίζουν να αισθάνονται εξουθένωση, πολλές φορές αφήνουν με μεγάλη ανακούφιση πολύ χώρο στη γιαγιά και στον παππού, με αποτέλεσμα να αναλαμβάνουν ένα σημαντικό κομμάτι της ανατροφής των παιδιών (πχ. τη μελέτη τους και την προετοιμασία τους για το σχολείο, το καθημερινό διατροφικό τους πρόγραμμα, τη συνοδεία στις εξωσχολικές τους δραστηριότητες, όπως στα φροντιστήρια, γυμναστήριο, κολυμβητήριο κ.ά.).

Πολλές φορές επίσης, λόγω της έντονης συμμετοχής και βοήθειάς  τους στο μεγάλωμα των παιδιών, οι γονείς θεωρούν αυτονόητο πως οι παππούδες θα αναλάβουν να προσέχουν και να φροντίσουν τα παιδιά στη διάρκεια του Σαββατοκύριακου ή των εορτών, για να μπορέσουν οι ίδιοι να αποφορτιστούν, να χαλαρώσουν ή να οργανώσουν μια έξοδο με φίλους ή ένα ταξίδι. Αυτό δεν είναι φυσικά αρνητικό, αρκεί να μην αποτελεί τον κανόνα.

Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι πως οι παππούδες σε καμιά περίπτωση δεν αντικαθιστούν τους γονείς όσο σημαντική και εάν είναι η ύπαρξη και η συμμετοχή τους στο μεγάλωμα των παιδιών. Τα παιδιά χρειάζονται να περνούν ποιοτικό χρόνο με τους γονείς τους για να έχουν μια υγιή ψυχική εξέλιξη.

Φυσικά υπάρχουν κάποιες παγίδες και από την πλευρά της γιαγιάς και του παππού και χρειάζεται και εκεί μεγάλη προσοχή. Πολλές φορές οι παππούδες δένονται τόσο πολύ με τα εγγόνια τους που ταυτίζουν τη ζωή τους μαζί τους, με αποτέλεσμα να παραμελούν τα ενδιαφέροντα και τις δραστηριότητές τους και καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, να βιώνουν πολύ έντονα τη μοναξιά. Επίσης, κάποιες φορές οι παππούδες παρεμβαίνουν, καλοπροαίρετα πάντα, σε μεγαλύτερο βαθμό από όσο πρέπει και προκαλούν άθελά τους συγκρούσεις είτε ανάμεσα στο ζευγάρι είτε ανάμεσα στα παιδιά και στους γονείς τους. Για παράδειγμα, γίνονται σύμμαχοι με τα παιδιά για να μην τα δυσαρεστήσουν σε διάφορα θέματα όπως είναι η διατροφή τους ή οι συνήθειες του ύπνου.

Έτσι, μπορεί να επιτρέπουν στα παιδιά να φάνε περισσότερα γλυκά από όσα έχουν ορίσει οι γονείς ή να πάνε πιο αργά για ύπνο παίζοντας ή βλέποντας τηλεόραση κάτι στο οποίο οι γονείς δε συναινούν. Το αποτέλεσμα είναι πως το παιδί αρνείται να συνεργαστεί με τους κανόνες που ορίζουν οι γονείς, πάνω στα συγκεκριμένα θέματα και στη συνέχεια οι γονείς έρχονται σε σύγκρουση και με τα παιδιά και τους παππούδες. Είναι λογικό πως όσο πιο πολύ εμπλέκονται οι παππούδες στο μεγάλωμα των παιδιών, τόσο πιο πολλές προσδοκίες αποκτούν και εκφράζουν με μεγαλύτερη άνεση την άποψή τους. Από την άλλη, οι γονείς αισθάνονται υποχρεωμένοι απέναντί τους και έτσι διαταράσσονται οι ισορροπίες και αυξάνονται οι εντάσεις και οι διαπληκτισμοί.

Είναι σημαντικό το ζευγάρι να ορίσει ξεκάθαρα ποια είναι τα όρια και οι κανόνες στα οποία μπορούν να παρέμβουν οι παππούδες και ποια είναι τα αδιαπραγμάτευτα όρια ανάλογα με τον τρόπο που επιθυμούν να ανατραφεί το παιδί τους. Οι νέοι γονείς μπορούν να λάβουν πολύτιμη εμπειρία μέσα από την επαφή και τη συνεργασία με τη γιαγιά και τον παππού, αξιοποιώντας την ευκαιρία να γίνουν πιο ώριμοι, πιο έμπειροι, να οπλιστούν με υπομονή και να ανταποκριθούν καλύτερα στο δύσκολο έργο τους. Σε κάθε περίπτωση τα εμπόδια υπάρχουν για να ξεπερνιούνται, οπότε με ισχυρή θέληση, διάλογο, σεβασμό και κατανόηση μπορούν να μπουν τα θεμέλια και με τον καιρό να χτιστεί μια σχέση μοναδική, ανάμεσα σε γονείς, παιδιά και παππούδες και να αλληλεπιδράσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Κωνσταντίνος Σκλαβούνος

Κοινωνικός Λειτουργός Κ.Ε.Σ.Υ Κεφαλληνίας

Ιούνιος 2021