Η φιλία κατά τον Αριστοτέλη είναι ένα είδος αρετής ή τουλάχιστον συνυφασμένη με την αρετή.

Αποτελεί μία από τις βασικότερες έννοιες της ανθρώπινης νόησης και δραστηριότητας και γι’ αυτό δεν είναι διόλου τυχαίο που η έννοιά της εξετάζεται και αναλύεται σε δύο κεφάλαια των Ηθικών Νικομαχείων.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Φιλίας (30 Ιουλίου) ήρθε η ώρα να θυμηθούμε τα τρία είδη φιλίας κατά τον σπουδαίο αρχαίο Ελληνα φιλόσοφο και να αναγνωρίσουμε το ένα που αξίζει πραγματικά.

«Η φιλία είναι ένα είδος αρετής ή τουλάχιστον συνυφασμένη με την αρετή. Εκτός όμως απ΄ αυτό, η φιλία είναι και πράγμα πάρα πολύ αναγκαίο στη ζωή του ανθρώπου, γιατί κανείς δεν θα προτιμούσε να ζει χωρίς φίλους, έστω κι αν έχει στην κατοχή του όλα τα άλλα αγαθά. Γι΄ αυτό ακόμα και οι πλούσιοι και εκείνοι που κατέχουν αξιώματα και πολιτική εξουσία, πιστεύουν ότι η παρουσία φίλων είναι πολύ μεγάλη ανάγκη. Εξάλλου οι άνθρωποι στη φτώχεια και στις άλλες δυστυχίες τους, πιστεύουν ότι το μόνο καταφύγιο είναι οι φίλοι. Επιπλέον, οι φίλοι συνδράμουν τους νέους, ώστε να τους αποτρέψουν από τα λάθη, και, προκειμένου, για τους μεγάλους στην ηλικία, τους φροντίζουν και αναπληρώνουν τις δυνάμεις που τους λείπουν. Δύο πηγαίνουν μαζί, διότι και οι δυο είναι πιο ικανοί να κατανοήσουν από κοινού και να ενεργήσουν», είχε πει.

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη τα δύο πιο συνηθισμένα είδη φιλίας βασίζονται στη σύμπτωση.

Η φιλία ωφελιμότητας

Σε αυτό το είδος φιλίας, οι δύο άνθρωποι δεν έχουν αληθινά φιλικά συναισθήματα αλλά βασίζονται ο ένας στον άλλο διότι έχουν καρπώνονται ανταλλάγματα. Δεν έχει μόνιμο χαρακτήρα και μόλις τελειώσουν τα οφέλη, ολοκληρώνεται και η φιλία.

Ο Αριστοτέλης παρατήρησε πως αυτού του είδους φιλίας είναι σύνηθες στους ηλικιωμένους, ενώ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι σχέσεις με τους συναδέλφους. Εάν αλλάξει η κατάσταση, αλλάζει και η σύνδεση με αυτούς.

Η φιλία ευχαρίστησης

Αυτό είναι το πιο συνηθισμένο είδος ανάμεσα στους νέους. Είναι η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των συμμαθητών, των συμφοιτητών ή εκείνων που έχουν μια κοινή δραστηριότητα.

Η φιλία εδώ είναι συναισθηματική αλλά είναι σύντομη. Μόλις τα κοινά ενδιαφέροντα «εξανεμίζονται», τότε σταματά και η απόλαυση της φιλίας. Αυτό, συνήθως, συμβαίνει επειδή ο άνθρωπος αλλάζει και ωριμάζει.

Ο Αριστοτέλης, αν και δεν χαρακτήρισε αρνητικά τα δύο παραπάνω είδη, εκτίμησε πως το βάθος τους περιορίζει την ποιότητά τους.

Η φιλία της αρετής

Η τρίτη μορφή φιλίας που σκιαγράφησε ο Αριστοτέλης είναι και η καλύτερη. 

Η σχέση των δύο βασίζεται στις κοινές αρετές και ιδανικά. Οι ίδιοι άνθρωποι και οι αξίες, που αντιπροσωπεύουν, παρέχουν το κίνητρο για τα δύο μέρη αν βρίσκονται το ένα στη ζωή του άλλου.

Η φιλία κρατά μέχρι τέλους και απαιτείται βασικό επίπεδο καλοσύνης, χρόνος και εμπιστοσύνη. Για να πετύχει ο ένας χρειάζεται να ξέρει πολύ καλά τον άλλον, να τον έχει δει στη χειρότερη του στιγμή και να τον κοιτά να την ξεπερνάει. 

Αυτές οι σχέσεις απαιτούν χρόνο και αφοσίωση, αλλά όταν ανθίσουν τα δύο μέρη καρπώνονται εμπιστοσύνη, θαυμασμό και δέος. Φέρνουν μαζί τους μερικές από τις πιο γλυκές χαρές της ζωής.

Οι φιλίες της ωφελιμότητας και της απόλαυσης έχουν έλλειψη βάθους και δεν έχουν σταθερή βάση. Αντίθετα, η καλλιέργεια ενάρετων φιλιών που οικοδομήθηκαν στην εκτίμηση του χαρακτήρα και της καλοσύνης κρατά για μια ζωή. Για τον Αριστοτέλη, λίγα πράγματα πλησίαζαν την αξία μιας τέτοιας φιλίας.

Γιατί τελικά η ζωή είναι πολύ μικρή για να την περάσουμε με λάθους ανθρώπους.

Πληροφορίες Wikipedia & Quartz

Φωτογραφίες: Shutterstock