(Δήμος)

Εισαγωγικές επισημάνσεις

Οι συνέπειες του «Καλλικράτη» στο θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης του πρώτο βαθμού (Δήμος), όχι μόνο σε οικονομικό, αλλά και σε θεσμικό, δημοκρατικό και συμμετοχικό επίπεδο, είναι ήδη περισσότερο από ορατές. Βασικά χαρακτηριστικά του «Καλλικράτη» αποτελούν : το γραφειοκρατικό, περίπλοκο και αντιδημοκρατικό θεσμικό πλαίσιο, οι δραστικές περικοπές πόρων, οι απολύσεις εργαζομένων, το κλείσιμο δομών, ιδίως σχετιζόμενων με την άσκηση κοινωνικής πολιτικής, ο συγκεντρωτικός και χωρίς κριτήρια χωροταξικός σχεδιασμός, που δυσχεραίνει την επαφή των πολιτών με τα τεκταινόμενα στους Δήμους.

Πρόκειται, με δύο λόγια, για την εφαρμογή όλων των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και στοχεύσεων στο χώρο της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης, γεγονός που έχει επιδράσει διαλυτικά στο θεσμό αυτό.

Η αυτοδιοίκηση του πρώτου βαθμού έχει «φορτωθεί», μέσω των κυβερνητικών σχεδιασμών, μεγάλο μέρος της κοινωνικής δυσαρέσκειας, λόγω της κατάρρευσης σημαντικών κοινωνικών δράσεων των Δήμων (παιδικοί σταθμοί, πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» κ.λπ.), ενώ παράλληλα βρίσκεται σε εξέλιξη μία εκστρατεία κατασυκοφάντησης του θεσμού, ότι δήθεν οι ελληνικοί ΟΤΑ είναι οι πλέον χρεωμένοι, διεφθαρμένοι και κακοδιοικούμενοι.
Β. Βασική κριτική στο πλαίσιο του «Καλλικράτη για την αυτοδιοίκηση α' βαθμού

Η βασική κριτική μας στον «Καλλικράτη» σε σχέση με το Δήμο (α' βαθμό αυτοδιοίκησης) εντοπίζεται στα εξής :

(α) την αντιδημοκρατική και συγκεντρωτική λειτουργία του (υπερπλειοψηφικό εκλογικό σύστημα, δημαρχοκεντρικός χαρακτήρας),

(β) την πολυπλοκότητα του θεσμικού πλαισίου (ταλαιπωρία των πολιτών, γραφειοκρατία, σύγχυση αρμοδιοτήτων μεταξύ Δήμου και Περιφέρειας, αδιέξοδες ρυθμίσεις για τον Συμπαραστάτη του Δημότη κ.λπ.),

(γ) την αδιαφανή λειτουργία του και την ελλιπή δημόσια λογοδοσία των δημοτικών αρχών,

(δ) τον πρόχειρο, άνευ λειτουργικών κριτηρίων χωροταξικό σχεδιασμό, που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλων διαστάσεων Δήμων, χωρίς τις απαραίτητες υποδομές και χωρίς την απαιτούμενη εσωτερική οικονομική, συγκοινωνιακή, κοινωνική, ιστορική και πολιτισμική συνοχή, και την απομάκρυνση των πολιτών από το θεσμό,

(ε) την απουσία θεσμών ουσιαστικής κοινωνικής συμμετοχής (απουσία ρυθμίσεων για κοινωνική εκπροσώπηση, συμμετοχή φορέων, τοπικά δημοψηφίσματα, συμμετοχικό προϋπολογισμό, διαστρέβλωση και υποβάθμιση του ρόλου που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν τα συμβούλια των τοπικών και δημοτικών κοινοτήτων κ.λπ.) και

(στ) τον ασφυκτικό έλεγχο επί των ΟΤΑ, ο οποίος προσκρούει στην πραγματικότητα στη συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοτέλειά τους (πολύπλοκοι και αλλεπάλληλοι έλεγχοι που στραγγαλίζουν την ελεύθερη δράση τους, οικονομική επιτροπεία με το Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας ΟΤΑ κ.λπ.).
Γ. Εναλλακτική πρόταση

Η Αριστερά, βάσει όλων των ανωτέρω, πρέπει να διαμορφώσει την εναλλακτική της πρόταση, δείχνοντας κατ' αρχήν εμπιστοσύνη προς τον θεσμό, ενισχύοντας το χαρακτήρα των Δήμων ως οργανισμών της κοινωνίας των πολιτών και διαμορφώνοντας για το θεσμό της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης ένα θεσμικό πλαίσιο δημοκρατίας, αυτοτέλειας, διαφάνειας και κοινωνικής συμμετοχής. Θέλουμε έναν Δήμο ανοιχτό και δημοκρατικό, έναν Δήμο πρωτεργάτη της κοινωνικής αλληλεγγύης, έναν Δήμο κοιτίδα της τοπικής πολιτικής έκφρασης και δράσης.

Ειδικότερα ως προς τη χωροταξική κατανομή των ΟΤΑ α' βαθμού, μέριμνα της Αριστεράς είναι αφ' ενός μεν η μέγιστη δυνατή εγγύτητα του θεσμού προς τους πολίτες, αφ' ετέρου δε η δημιουργία βιώσιμων από κάθε άποψη Δήμων. Μία τέτοια προσέγγιση δεν γίνεται κατ' ανάγκη με ποσοτικά/πληθυσμιακά κριτήρια μόνο, αφού οι γεωμορφολογικές, κοινωνικές, οικονομικές, συγκοινωνιακές και ιστορικές ιδιαιτερότητες δεν επιτρέπουν να ορίσουμε έναν ιδανικό πληθυσμό για κάθε Δήμο και να αρχίσουμε την κατανομή. Αντίθετα, η συζήτηση για τη χωροταξική διάρθρωση της τοπικής αυτοδιοίκησης, εάν και εφόσον ανοιχθεί, θα πρέπει να διεξαχθεί στη βάση τριών λειτουργικών κριτηρίων/προϋποθέσεων βιωσιμότητας ενός Δήμου : (1) τη διευκόλυνση της ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στα δημοτικά δρώμενα, (2) την οικονομική ευρωστία και την επιχειρησιακή ικανότητα του Δήμου, (3) το σεβασμό σε πολιτιστικές/ιστορικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής και (4) τις γεωμορφολογικές συνθήκες κάθε περιοχής (ιδίως νησιωτικότητα, ορεινότητα κ.λπ.).
Αναλυτικότερα, προτείνουμε τις εξής ρυθμίσεις :

Εκλογικό σύστημα του α' βαθμού Τ.Α.

1. Οι δημοτικές εκλογές γίνονται κάθε 4 ή 5 χρόνια (υπάρχουν ισοδύναμα επιχειρήματα υπέρ και των δύο εκδοχών), τη δεύτερη Κυριακή του Νοεμβρίου, ταυτόχρονα και στους δύο βαθμούς της Τ.Α., και η εγκατάσταση των νέων αρχών γίνεται την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους.
2. Τα υπάρχοντα κωλύματα υποψηφιότητας για τους δημόσιους υπαλλήλους καταργούνται.
3. Προβλέπεται ρητά ότι ο αριθμός των δημοτικών συμβούλων καθορίζεται με βάση τα επίσημα στοιχεία της τελευταίας απογραφής, σύμφωνα με τον νόμιμο πληθυσμό.

4. Καταργείται το άρθρο 32 του νόμου 3852/2010, που κατανέμει τις έδρες, δίνοντας τα 3/5 στον επιτυχόντα συνδυασμό και τα υπόλοιπα 2/5 στους επιλαχόντες.

5. Η εκλογή των δημοτικών συμβούλων γίνεται με βάση το εκλογικό σύστημα της αναλογικής των υπολοίπων (χωρίς το +1 που έχει το υπάρχον εκλογικό σύστημα) και με βάση τα αποτελέσματα της πρώτης Κυριακής.

6. Γίνονται επαναληπτικές εκλογές (β' γύρος) την επόμενη Κυριακή, μόνο για την εκλογή του Δημάρχου, ανάμεσα στους δύο πρώτους συνδυασμούς, εάν κανένας συνδυασμός δεν συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των εγκύρων ψηφοδελτίων.

7. Προβλέπεται για τους Δημάρχους όριο δύο μόνο διαδοχικών θητειών, με τη δυνατότητα να πραγματοποιούν άλλη μία θητεία, με την πάροδο μίας αυτοδιοικητικής περιόδου.
2. Χωροταξία των ΟΤΑ α' βαθμού

Στα πλαίσια των υφιστάμενων «καλλικρατικών» Δήμων, προτείνουμε :

1. Την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου για τις Τοπικές και Δημοτικές Κοινότητες :

- Δημιουργία Δημοτικών Ενοτήτων σε όλους τους Δήμους (είτε προέκυψαν από συγχώνευση «καποδιστριακών» ΟΤΑ είτε όχι) στην κατεύθυνση της ενδοδημοτικής αποκέντρωσης και σύνδεση του θεσμού με τη συμμετοχή των πολιτών.

- Αλλαγή του τρόπου εκλογής και λειτουργίας των Συμβουλίων των Δημοτικών Ενοτήτων σε δημοκρατική, πλουραλιστική και συμμετοχική κατεύθυνση.

- Διαμόρφωση των ορίων των Δημοτικών Ενοτήτων από τους ίδιους τους Δήμους, με βάση τις ιδιαίτερες κοινωνικές, οικονομικές, πολιτισμικές κ.λπ. συνθήκες κάθε γειτονιάς/περιοχής.

- Εκχώρηση ουσιαστικών αρμοδιοτήτων στα Συμβούλια των Δημοτικών Ενοτήτων.

- Δέσμευση ενός ποσοστού του δημοτικού προϋπολογισμού υπέρ των Δημοτικών Ενοτήτων.

2. Πρόβλεψη προθεσμίας για τη νέα χωροταξία (επαναφορά στα προγενέστερα διοικητικά όρια του «Καποδίστρια» ή των Συμβουλίων Περιοχής) των Δήμων που πληρούν τα εθνικά, κοινοτικά και διεθνή κριτήρια περί νησιωτικότητας και ορεινότητας, όπου έχει διαπιστωθεί το μεγαλύτερο πρόβλημα, λόγω της χωροταξίας του «Καλλικράτη».
3. Αρμοδιότητες

1. Ανάληψη από τους Δήμους των αρμοδιοτήτων που προκύπτουν εκ του ρόλου τους (πολιτική έκφραση/εκπροσώπηση, κοινωνική αλληλεγγύη, εξασφάλιση βασικών υποδομών, πολιτιστική αναπαραγωγή, αντιμετώπιση έκτακτων περιστάσεων, αναπτυξιακός σχεδιασμός).

2. Επιπλέον ανάληψη από τους Δήμους εκείνων των κρατικών αρμοδιοτήτων που αφορούν την καθημερινότητα των πολιτών και αποσκοπούν στην καλύτερη δυνατή εξυπηρέτησή τους.

3. Αποφασιστικός διαχωρισμός αρμοδιότητας μεταξύ Κεντρικής Διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με βάση τον κύκλο των δημόσιων πολιτικών.

4. Οι ΟΤΑ αναλαμβάνουν στο χωρικό τους επίπεδο, αφενός την υλοποίηση των εθνικών δημόσιων πολιτικών, στα πλαίσια του δημοκρατικού προγραμματισμού, και αφετέρου την ανάπτυξη (σχεδιασμό, υλοποίηση και έλεγχο) τοπικών δημόσιων πολιτικών.
4. Σύστημα Διακυβέρνησης των ΟΤΑ α' βαθμού

1. Απλοποίηση του Συστήματος Διακυβέρνησης των Δήμων, με τρία βασικά όργανα :

- Δημοτικό Συμβούλιο : εκλέγεται με αναλογικό τρόπο (βλ. παραπάνω) και αποτελεί το όργανο λήψης των αποφάσεων στρατηγικού χαρακτήρα,

- Δημοτική Επιτροπή Διοίκησης : εκλέγεται από το σύνολο του Δημοτικού Συμβουλίου και αποτελεί όργανο λήψης των αποφάσεων επιχειρησιακού επιπέδου,

- Δήμαρχος : εκλέγεται άμεσα (βλ. παραπάνω) και αποτελεί τον προϊστάμενο του διοικητικού μηχανισμού του Δήμου.

2. Παράλληλα, λειτουργία Οικονομικής Επιτροπής, αντίστοιχης με τη σημερινή.

3. Δυνατότητα κάθε Δημοτικού Συμβουλίου να συγκροτεί άλλα όργανα (επιτροπές κ.λπ.), ανάλογα με τις ανάγκες του.

4. Σαφής οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων και ευθυνών μεταξύ των αιρετών συμβούλων και των επαγγελματιών/υπαλλήλων του Δήμου και επίβλεψη της εφαρμογής της συγκεκριμένης αρχής από ένα Υπηρεσιακό Συμβούλιο σε επίπεδο Περιφέρειας.

5. Κατάργηση του μέτρου της διαθεσιμότητας/των απολύσεων εργαζομένων στους ΟΤΑ.

6. Λειτουργία των ΟΤΑ με όρους στρατηγικής διοίκησης – Μακροπρόθεσμα και επιχειρησιακά προγράμματα, στοχοθεσία-μετρήσεις, λογοδοσία.

7. Κατάργηση του Παρατηρητηρίου Οικονομικής Αυτοτέλειας των ΟΤΑ.

8. Υποχρεωτική λειτουργία και αναβάθμιση των οργάνων, θεσμών και μηχανισμών συμμετοχής των πολιτών και δέσμευση των Δημοτικών Αρχών από τις αποφάσεις τους (βλ. αναλυτικά παρακάτω).

9. Αναδιάρθρωση και απλοποίηση των μηχανισμών εποπτείας επί των ΟΤΑ – Διασφάλιση ότι πραγματοποιείται αυστηρά και μόνο έλεγχος νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας (όπως συχνά συμβαίνει με τους ελέγχους των Γ.Γ. των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου) – Θέσπιση διαδικασιών εσωτερικού ελέγχου.
5. Μέτρα για την ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών

1. Καθιέρωση θεσμών και η προώθηση νέων πρακτικών μέσω των οποίων οι πολίτες θα βιώσουν άμεσα την δημοκρατία.

2. Θέσπιση άμεσων μηχανισμών παρέμβασης των πολιτών στις αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους.

3. Οι αστικές – τοπικές πολιτικές (κοινωνικές, οικονομικές, πολεοδομικές, περιβαλλοντικές, πολιτιστικές, κλπ) να αποφασίζονται και να εφαρμόζονται με τη μέγιστη δυνατή συμμετοχή του πληθυσμού.

4. Επιδίωξη με κάθε πρόσφορο τρόπο της πλήρους ενημέρωσης και της συμμετοχής των πολιτών στις διαδικασίες.

5. Υποχρεωτικότητα (κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις) των αποφάσεων των συμμετοχικών θεσμών για τη Δημοτική Αρχή – Υποχρεωτική σε ορισμένες κατηγορίες θεμάτων για την τοπική Αρχή η προσφυγή στην ετυμηγορία των πολιτών – Ασφαλιστικές δικλίδες για τον έλεγχο από τους πολίτες σε περίπτωση που δεν υλοποιηθούν οι αποφάσεις τους.

6. Σύστημα εποπτείας του συνολικού προγραμματισμού της Δημοτικής Αρχής ώστε αποφάσεις και σχεδιασμοί να διορθώνονται στην πορεία και παραλείψεις να αναπληρώνονται στο ίδιο διάστημα.

7. Διαμόρφωση/θεσμοθέτηση των εξής σχημάτων συμμετοχής (ενδεικτικά) :

- Συνέλευση γειτονιάς με συμμετοχή των κατοίκων :

Οι αποφάσεις της είναι δεσμευτικές εφ' όσον συμμετέχει το 20% των πολιτών
Τη Συνέλευση μπορεί να προκαλέσει η Τοπική Αρχή ή το 10% των πολιτών με συλλογή υπογραφών

- Προγραμματισμός – ετήσιος Προϋπολογισμός & Τεχνικό Πρόγραμμα :

Διαμόρφωση πρότασης μέσα από συνελεύσεις, με προηγούμενη πλήρη ενημέρωση πάνω στην πρόταση της Τοπικής Αρχής
Η απόφαση είναι δεσμευτική εφ' όσον συμμετέχει το 20% των πολιτών
Καθορισμός παράλληλα προτεραιοτήτων υλοποίησης του σχεδιασμού
Έλεγχος κατά τη διάρκεια του έτους

- Δημοψηφίσματα με κάλπη – ηλεκτρονικά δημοψηφίσματα :

Υποχρεωτικά για θέματα όπως: εντάξεις στο σχέδιο πόλης, μεγάλες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, έργα που αλλάζουν τη μορφή και τους ρυθμούς της πόλης
Προαιρετικά για κάθε θέμα που θα κριθεί σοβαρό από την Τοπική Αρχή ή το 1/10 των πολιτών

- Αξιολόγηση όλων των δημόσιων υπηρεσιών που λειτουργούν στο Δήμο από τους πολίτες :

Δημοτικές Υπηρεσίες, εκπαίδευση, αστυνομικές αρχές, υγειονομικές αρχές, εφορίες, ασφαλιστικοί οργανισμοί)
Η αξιολόγηση των πολιτών θα είναι μέρος της συνολικής αξιολόγησης όλων των δημοσίων υπαλλήλων

- Έλεγχος και αξιολόγηση όλων των ανταποδοτικών υπηρεσιών των Δήμων

- Στήριξη δημιουργίας συλλογικών σχημάτων αλληλεγγύης

8. Απαραίτητη προϋπόθεση για ευρεία συμμετοχή είναι η πλήρης ενημέρωση των πολιτών όχι μόνο για τα πεπραγμένα της Τοπικής Αρχής (ετήσιος απολογισμός ή δημοσίευση των ήδη ειλημμένων αποφάσεων) αλλά κυρίως για τους σχεδιασμούς πάνω σε κάθε τοπικό ή οικονομικό θέμα.

9. Καθορισμός των όρων συμμετοχής, του κρίσιμου ποσοστού συμμετοχής ώστε οι αποφάσεις να είναι υποχρεωτικές για κάθε Αρχή, των θεμάτων για τα οποία είναι υποχρεωτική η προσφυγή στην ετυμηγορία των πολιτών, καθώς και των μηχανισμών ελέγχου στις περιπτώσεις καταστρατήγησης των λαϊκών αποφάσεων.

Θέσεις για το Θεσμικό Πλαίσιο
του Β' Βαθμού Αυτοδιοίκησης

(Αιρετή Περιφέρεια)
Α. Εισαγωγικές επισημάνσεις

Όπως έχουμε ήδη επισημάνει ως ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, το θεσμικό πλαίσιο που δημιούργησε ο «Καλλικράτης» για την αιρετή Περιφέρεια είναι ασφυκτικό και απολύτως προσαρμοσμένο στη στόχευση της εφαρμογής των νεοφιλελεύθερων πολιτικών στο χώρο της Αυτοδιοίκησης. Όπως έχει αποδειχθεί στο σύνολο των νεοφιλελεύθερων πειραμάτων σε όλο τον κόσμο, η εφαρμογή σκληρών αντικοινωνικών πολιτικών δεν μπορεί να επιβληθεί και να λειτουργήσει μέσα σε συνθήκες πραγματικής δημοκρατίας. Εξάλλου, ο «Καλλικράτης» δεν αποτελεί μεμονωμένο παράδειγμα, που εγγράφεται απλώς στο πλαίσιο του «Μνημονίου», αλλά αποτελεί εφαρμογή των κατευθύνσεων της Στρατηγικής της Λισαβόνας και της Λευκής Βίβλου για την Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση. Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν είναι ανάγκη να δούμε τον «Καλλικράτη» και, επομένως, να αντιληφθούμε την ανατροπή του ως μία ριζική αλλαγή κατεύθυνσης στο χώρο της Αυτοδιοίκησης, η οποία σχετίζεται με τη γενικότερη μάχη που δίνει η Αριστερά σε όλη την Ευρώπη κατά του νεοφιλελευθερισμού και των επιπτώσεών του στο πεδίο των δημοκρατικών θεσμών.
Β. Βασική κριτική στο πλαίσιο του «Καλλικράτη για την αιρετή Περιφέρεια

Η βασική κριτική μας στον «Καλλικράτη» σε σχέση με την αιρετή Περιφέρεια εστιάζεται σε επτά σημεία :

(α) την αντιδημοκρατική λειτουργία της (πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα, περιφερειαρχοκεντρικός χαρακτήρας, ασφυκτικός κανονισμός λειτουργίας του Περιφερειακού Συμβουλίου κ.ά.),

(β) την αναποτελεσματικότητά της (γραφειοκρατία, σύγχυση αρμοδιοτήτων μεταξύ Δήμου, Περιφέρειας, Αποκεντρωμένης Διοίκησης και Υπουργείων, αδιέξοδες ρυθμίσεις για τον Περιφερειακό Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης και την Περιφερειακή Επιτροπή Διαβούλευσης),

(γ) την αδιαφανή λειτουργία της και την ελλιπή δημόσια λογοδοσία,

(δ) τη μη καλλιέργεια περιφερειακής συνείδησης και τη διαιώνιση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων (διατήρηση των Νομών ως δομικών μονάδων των Περιφερειών)

(ε) την απουσία κοινωνικής συμμετοχής (απουσία ρυθμίσεων για κοινωνική εκπροσώπηση, συμμετοχή φορέων, τοπικά δημοψηφίσματα, συμμετοχικό προϋπολογισμό κ.λπ.)

(στ) τον μη κατ' ουσίαν αυτοδιοικητικό χαρακτήρα της (κυρίως τεχνικές, διαχειριστικές και απλώς διεκπεραιωτικές των κεντρικών κατευθύνσεων λειτουργίες) και

(ζ) την αντιαναπτυξιακή προσέγγισή της (απουσία δημοκρατικού αναπτυξιακού σχεδιασμού ανά Περιφέρεια, τεχνοκρατική προσέγγιση της διαχείρισης του ΕΣΠΑ, Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας ΟΤΑ κ.λπ.).
Γ. Εναλλακτική πρόταση

Στη βάση των ανωτέρω, διαμορφώνεται η εναλλακτική πρότασή μας, η οποία στηρίζεται στο τετράπτυχο : (1) Ενίσχυση της αυτονομίας και του ουσιαστικού αυτοδιοικητικού χαρακτήρα, (2) Δημοκρατία – Διαφάνεια – Συμμετοχή, (3) Ανάπτυξη – Κοινωνική Δικαιοσύνη και (4) Καλλιέργεια ενιαίας περιφερειακής συνείδησης – Άρση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων.

Αναλυτικότερα, οι προτάσεις μας εστιάζουν στις εξής αλλαγές :
1. Γενικές επιλογές

i. Κατάργηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων.

ii. Κωδικοποίηση του συνόλου της νομοθεσίας που αφορά την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση.

iii. Διατήρηση της γεωγραφικής διαίρεσης των Περιφερειών ως έχουν σήμερα. Στο σημείο αυτό, η επιτροπή πρότεινε την κατ' εξαίρεση κατάργηση της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και την ένταξη του νότιου τμήματός της (Αχαϊα – Ηλεία) στην Περιφέρεια Πελοποννήσου και του Βόρειου Τμήματός της (Αιτωλοακαρνανία) στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.

Ωστόσο : Στο σημείο της χωροταξικής διάρθρωσης των περιφερειών διατυπώθηκαν εκ των υστέρων, τόσο από σχετικούς με το θέμα επιστήμονες, όσο και από τη σύσκεψη των περιφερειακών συμβούλων που πραγματοποιήθηκε στο περιθώριο της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ (1/12/2012) οι εξής βάσιμες παρατηρήσεις/προτάσεις :

(α) Ως προς την προτεινόμενη διάσπαση της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, υπάρχουν ενστάσεις οι οποίες ανακύπτουν πρώτον από τη μακρόχρονη ιστορικά σχέση της Αχαΐας με την Αιτωλοακαρνανία, δεύτερον από την ανυπαρξία οδικής σύνδεσης Πάτρας – Τρίπολης και την αντίστοιχη δυσκολία πρόσβασης από την Αιτωλοακαρνανία στη Φθιώτιδα και τρίτον από την παραδοσιακή αντιπαλότητα μεταξύ των δύο πελοποννησιακών πρωτευουσών (Πάτρα-Τρίπολη).

(β) Ως προς την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, προτείνεται η διάσπασή της – κυρίως για λόγους συγκοινωνιακούς και όχι μόνο – σε Περιφέρεια Κυκλάδων και Περιφέρεια Δωδεκανήσου, γεγονός που μάλλον αποτελεί κοινό αίτημα των κατοίκων και των δύο περιοχών.

(γ) Ως προς την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, επισημαίνεται ότι η κατασκευή της είναι τεχνητή, καθώς τα νησιά του Ιονίου δεν διαθέτουν ούτε συγκοινωνιακή σύνδεση ούτε αξιόλογες βιοτικές και οικονομικές σχέσεις μεταξύ τους. Θα ήταν λοιπόν δυνατή η διάσπαση της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων και η προσάρτηση των βόρειων νησιών (Κέρκυρα κ.λπ.) στην Περιφέρεια Ηπείρου και των νότιων νησιών (Κεφαλονιά κ.λπ.) στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας.

(δ) Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημάνθηκε και στις συνεδριάσεις της της επιτροπής θεσμικών, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη – σε συνεργασία με την επιτροπή για τα οικονομικά της Τ.Α. – οι συνέπειες που θα είχε μία ενδεχόμενη αλλαγή στα γεωγραφικά όρια των περιφερειών στο σχεδιασμό, τη διαχείριση και την υλοποίηση του ΕΣΠΑ.

iv. Ως προς την εσωτερική γεωγραφική διαίρεση κάθε Περιφέρειας, διατηρούνται ως έχουν οι Περιφερειακές Ενότητες (πρώην Νομοί), για ένα μεταβατικό στάδιο. Στόχος, η τελική κατάργησή τους.

v. Πραγματική εφαρμογή του τεκμηρίου της αρμοδιότητας των αιρετών Περιφερειών για τις περιφερειακές υποθέσεις της οικείας περιοχής.

vi. Μεταβίβαση στις Περιφέρειες συνόλου των σχετικών με περιφερειακά ζητήματα αρμοδιοτήτων (των κρατικών συμπεριλαμβανομένων) που αυτές μπορούν να ασκήσουν.

vii. Υποχρεωτική γνωμοδότηση των Περιφερειών για κάθε σημαντικό κρατικό μέτρο/απόφαση που αφορά την περιοχή ευθύνης τους.

viii. Διεύρυνση της προβλεπόμενης συνεργασίας των περιφερειακών αρχών με τους προϊσταμένους των αποκεντρωμένων στην αντίστοιχη περιφέρεια υπηρεσιών κάθε υπουργείου (λ.χ. με τους Περιφερειακούς Διευθυντές Εκπαίδευσης, τους Διευθυντές των Υγειονομικών Περιφερειών κ.λπ.).

ix. Αλλαγή του εκλογικού συστήματος της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, ως εξής :

1. Οι περιφερειακές εκλογές γίνονται κάθε 4 ή 5 χρόνια (υπάρχουν ισοδύναμα επιχειρήματα υπέρ και των δύο εκδοχών), τη δεύτερη Κυριακή του Νοεμβρίου, ταυτόχρονα και στους δύο βαθμούς της Τ.Α., και η εγκατάσταση των νέων αρχών γίνεται την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους.

2. Τα υπάρχοντα κωλύματα υποψηφιότητας για τους δημόσιους υπαλλήλους καταργούνται.

3. Προβλέπεται ρητά ότι ο αριθμός των περιφερειακών συμβούλων καθορίζεται με βάση τα επίσημα στοιχεία της τελευταίας απογραφής, σύμφωνα με τον μόνιμο πληθυσμό.

4. Καταργείται το άρθρο 129 του 3852/2010, που ορίζει ότι στις περιφερειακές εκλογές εκτυπώνονται χωριστά ψηφοδέλτια για κάθε εκλογική περιφέρεια (νομό). Οι εκλογές διενεργούνται με βάση ενιαίο ψηφοδέλτιο, όπου αναγράφονται ξεχωριστά οι υποψήφιοι περιφερειακοί σύμβουλοι ανά εκλογική περιφέρεια (νομό).

5. Ο εκλογέας κάθε εκλογικής περιφέρειας (νομού) δύναται να βάζει έως ένα σταυρό σε υποψήφιο/-α άλλης εκλογικής περιφέρειας (νομού), με στόχο τη σταδιακή κατάργηση της διάκρισης σε νομούς, την εκλογή των Περιφερειακών Συμβούλων στο σύνολο της Περιφέρειας και τη δημιουργία ενιαίας περιφερειακής συνείδησης (θα πρέπει να ακολουθήσει μία παράλληλη κίνηση στο επίπεδο των εθνικών εκλογών).

6. Καταργείται το άρθρο 138 του νόμου 3852/2010, που κατανέμει τις έδρες, δίνοντας τα 3/5 στον επιτυχόντα συνδυασμό και τα υπόλοιπα 2/5 στους επιλαχόντες.

7. Η εκλογή των περιφερειακών συμβούλων γίνεται με βάση το εκλογικό σύστημα της αναλογικής των υπολοίπων (χωρίς το +1 που έχει το υπάρχον εκλογικό σύστημα) και με βάση τα αποτελέσματα της πρώτης Κυριακής.

8. Γίνονται επαναληπτικές εκλογές (β' γύρος) την επόμενη Κυριακή, μόνο για την εκλογή του Περιφερειάρχη, ανάμεσα στους δύο πρώτους συνδυασμούς, εάν κανένας συνδυασμός δεν συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των εγκύρων ψηφοδελτίων.

9. Προβλέπεται για τους Περιφερειάρχες όριο δύο μόνο διαδοχικών θητειών, με τη δυνατότητα να πραγματοποιούν άλλη μία φορά θητεία, με την πάροδο μίας αυτοδιοικητικής περιόδου.
2. Όργανα της Περιφέρειας

i. Περιφερειακό Συμβούλιο. Είναι το ανώτατο όργανο, κατέχει το τεκμήριο της αρμοδιότητας και συγκροτείται από τους αναλογικά εκλεγόμενους περιφερειακούς συμβούλους.

ii. Περιφερειάρχης. Εκλέγεται άμεσα. Προτείνει τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής, στην οποία και προεδρεύει. Οι αρμοδιότητές του περιορίζονται προς όφελος της Εκτελεστικής Επιτροπής και του Περιφερειακού Συμβουλίου.

iii. Εκτελεστική Επιτροπή. Εκλέγεται από το Περιφερειακό Συμβούλιο, στη βάση σχετικής πρότασης του Περιφερειάρχη, στην οποία μπορεί να αντιτεθεί, προβάλλοντας ως προς συγκεκριμένο πρόσωπο βέτο, ένα ορισμένο ποσοστό Περιφερειακών Συμβούλων. Έχει την ευθύνη του συνόλου της τρέχουσας διαχείρισης της Περιφέρειας μεταξύ των συνεδριάσεων του Π.Σ. και αναλαμβάνει τις αρμοδιότητες της σημερινής Εκτελεστικής Επιτροπής, καθώς και ένα μέρος των σημερινών αρμοδιοτήτων του Περιφερειάρχη. Μπορεί να ανακληθεί εν όλω ή ως προς συγκεκριμένο μέλος της, κατόπιν πρότασης μομφής από το Περιφερειακό Συμβούλιο. Τα μέλη της αναλαμβάνουν το καθένα αρμοδιότητες ανά θεματικό πεδίο και όχι ανά χωρική ενότητα (κατά τα πρότυπα του Υπουργικού Συμβουλίου).

iv. Οικονομική Επιτροπή. Έχει αρμοδιότητες αντίστοιχες με τη σημερινή Οικονομική Επιτροπή (κατάρτιση και εκτέλεση προϋπολογισμού, ισολογισμού, απολογισμού, έγκριση τευχών δημοπράτησης και διαγωνισμών κ.λπ.). Συγκροτείται αναλογικά από μέλη του Περιφερειακού Συμβουλίου.

v. Μόνιμη Περιφερειακή Κοινωνική Επιτροπή. Συγκροτείται από εκπροσώπους όλων των κοινωνικών φορέων της Περιφέρειας, καθώς και της οικείας Περιφερειακής Ένωσης Δήμων και έχει γνωμοδοτικό χαρακτήρα. Γνωμοδοτεί υποχρεωτικά για κάθε θέμα που αφορά άμεσα ή έμμεσα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα της περιφέρειας, ιδίως για το επιχειρησιακό πρόγραμμα της Περιφέρειας, τον προϋπολογισμό κ.λπ., ενώ μπορεί να προτείνει και με δική της πρωτοβουλία θέματα που εμπίπτουν στο πεδίο της αρμοδιότητάς της, για συζήτηση στο Περιφερειακό Συμβούλιο.

vi. Λοιπές (Θεματικές) Επιτροπές του Π.Σ. Διακρίνονται σε : (α) αυτές που έχουν αποφασιστικό χαρακτήρα, οι οποίες συγκροτούνται αποκλειστικά από μέλη του Π.Σ., ανάλογα με το ποσοστό κάθε περιφερειακής παράταξης (αντίστοιχες με τις κοινοβουλευτικές επιτροπές) και (β) αυτές που έχουν γνωμοδοτικό/συμβουλευτικό χαρακτήρα (ομάδες εργασίας), στις οποίες οι παρατάξεις εκπροσωπούνται πάλι ανάλογα με το ποσοστό τους, όχι όμως υποχρεωτικά από εκλεγμένους περιφερειακούς συμβούλους, αλλά και από απλά μέλη τους, ενώ σε αυτές μπορούν να συμμετέχουν και υπηρεσιακοί παράγοντες, επιστήμονες, εμπειρογνώμονες κ.λπ.. Και τα δύο είδη επιτροπών συγκροτούνται ελεύθερα με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου.

vii. Περιφερειακός Συνήγορος του Πολίτη. Δεν είναι πλέον όργανο της Περιφέρειας, αλλά προβλέπεται ως αποκεντρωμένη υπηρεσία του Συνηγόρου του Πολίτη. Απαιτείται επομένως μεταρρύθμιση και του νομοθετικού πλαισίου που αφορά την οργάνωση και λειτουργία του Συνηγόρου του Πολίτη.
3. Μέτρα για την εμβάθυνση της δημοκρατικής λειτουργίας

i. Συγκρότηση όλων των περιφερειακών επιτροπών και λοιπών οργάνων (πλην της Εκτελεστικής Επιτροπής) στη βάση της αναλογικής εκπροσώπησης όλων των παρατάξεων ανάλογα με το ποσοστό τους.

ii. Εσωτερική ανακατανομή των αρμοδιοτήτων προς όφελος του Περιφερειακού Συμβουλίου και των επιμέρους συλλογικών οργάνων και εις βάρος του Περιφερειάρχη.

iii. Αλλαγή του κανονισμού του Περιφερειακού Συμβουλίου στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της συμμετοχής των περιφερειακών συμβούλων στις συζητήσεις, της ενίσχυσης του δικαιώματος πρωτοβουλίας ως προς την ημερήσια διάταξη κ.λπ. για τη μειοψηφία, της θέσπισης του δικαιώματος μομφής προς το προεδρείο κ.λπ.

iv. Υποχρεωτική ακρόαση των ενδιαφερόμενων πολιτών ή φορέων ή εκείνων που προτείνονται από τους περιφερειακούς συμβούλους στις συνεδριάσεις των επιτροπών.

v. Αναγνώριση και προαγωγή του ρόλου των περιφερειακών παρατάξεων και της συλλογικής λειτουργίας τους. Ενίσχυση του έργου των περιφερειακών παρατάξεων.
4. Μέτρα για τη διαφάνεια και τη δημόσια λογοδοσία

i. Διεύρυνση της δυνατότητας ελέγχου των Περιφερειακών Αρχών από τις Περιφερειακές Παρατάξεις.

ii. Αναμετάδοση των συνεδριάσεων του Π.Σ. και όλων των συλλογικών οργάνων της Περιφέρειας μέσω της ιστοσελίδας της Περιφέρειας.

iii. Θέσπιση έννομων συνεπειών για τη μη πραγματοποίηση της ετήσιας απολογιστικής συνεδρίασης και για τη μη ανάρτηση των αποφάσεων στο διαδίκτυο.
5. Μέτρα για την άρση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων και την καλλιέργεια ενιαίας περιφερειακής συνείδησης

i. Συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου εκτός της έδρας της Περιφέρειας σε τακτά προβλεπόμενα διαστήματα, υποχρεωτικά δε όταν συζητά κρίσιμα για μία Περιφερειακή Ενότητα (Νομό) θέματα.

ii. Αλλαγή των οργανισμών των Περιφερειών και συγκρότηση των Υπηρεσιών τους σε θεματική και όχι σε γεωγραφική βάση, με εγκατάσταση ανάλογα με την ειδικότερη θεματική τους (λ.χ. εγκατάσταση του Γραφείου Αλιείας ή του Γραφείου Τουρισμού στην παραθαλάσσια Περιφερειακή Ενότητα κ.ο.κ.). Δημιουργία περιφερειακών γραφείων εξυπηρέτησης των πολιτών σε όλες τις έδρες, αλλά και στις έδρες των Δήμων των Περιφερειακών Ενοτήτων. Της κάθε υπηρεσίας προΐσταται πολιτικά το αντίστοιχο θεματικά μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής. Αναδιάρθρωση των υπηρεσιών της Περιφέρειάς και κατανομή και εγκατάστασή τους με βάση γεωγραφικά, συγκοινωνιακά και άλλα κριτήρια.

iii. Δημιουργία ειδικής αυτοτελούς υπηρεσίας που θα παρακολουθεί και θα καταγράφει τη διαχρονική εξέλιξη των βασικών δημογραφικών, οικονομικών και κοινωνικών μεγεθών της Περιφέρειας.

6. Μέτρα για την ενίσχυση της κοινωνικής συμμετοχής
i. Κατάργηση της Επιτροπής Διαβούλευσης και αντικατάστασή της με τη Μόνιμη Κοινωνική Επιτροπή (βλ. ανωτέρω υπό 2.)
ii. Θέσπιση και ενίσχυση του θεσμού του τοπικού δημοψηφίσματος. Πρωτοβουλία για τη διεξαγωγή τοπικού δημοψηφίσματος με τρεις τρόπους : (α) κατόπιν πρότασης του Περιφερειάρχη και απόφασης (με απλή πλειοψηφία του συνόλου) του Περιφερειακού Συμβουλίου, (β) κατόπιν πρότασης ορισμένου αριθμού Περιφερειακών Συμβούλων και απόφασης (με αυξημένη πλειοψηφία) του Περιφερειακού Συμβουλίου και (γ) κατόπιν πρότασης (συλλογή υπογραφών) ορισμένου ποσοστού (λ.χ. ενδεικτικά του 1%) του εκλογικού σώματος της Περιφέρειας (ή της Περιφερειακής Ενότητας, αν πρόκειται για θέμα που αφορά αποκλειστικά έναν νομό και το δημοψήφισμα πρόκειται να διεξαχθεί μόνο εκεί). Πρόβλεψη υποχρεωτικής διεξαγωγής δημοψηφίσματος για ορισμένα σημαντικά για κάθε Περιφέρεια ζητήματα. Πρόβλεψη συγκεκριμένων περιπτώσεων όπου το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα είναι δεσμευτικό για την Περιφερειακή Αρχή.