Η λύσσα ειναι λοίμωξη του κεντρικού νευρικού συστήματος που μεταδίδεται μέσω του σάλιου απο το δάγκωμα μολυσμένου ζώου.Ο ιός βρίσκεται στο σάλιο του μολυσμένου ζώου και έτσι μπορεί να μεταδοθεί και με την απλή επαφή μέσω αμυχών του δέρματος με το μολυσμένο σάλιοΕχει αναφερθεί μετάδοση του ιού με την εισπνοή του απο περιττώματα συνήθως νυχτερίδων.Ο ιός μπορεί να υπάρχει και να απεκκρίνεται με το σάλιο 8-10 μέρες πριν την εμφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων

Νοσούν όλα σχεδόν τα θερμόαιμα ζώα. 

Κατοικίδια σαρκοφαγα (σκύλοι,γάτες) παραγωγικά (άλογα,βοοειδή,πρόβατα,αίγες,χοίροι) άγρια ζώα (αλεπούδες τσακάλια...) και ο άνθρωπος

  

Με τι μορφή παρουσιάζεται (συμπτώματα) 

Στα κατοικίδια ζώα συντροφιάς εκδηλώνεται σε 10 μέρες ως και 2 μήνες ή και περισσότερο απο τη στιγμή της μόλυνσης με λήθαργο αρχικά, ανορεξία πυρετό και άλλα μη χαρακτηριστικά συμπτώματα και καταλήγει σε έντονη σιελλόροια ,μη φυσιολογική και επιθετική συμπεριφορά , αυτοακρωτηριασμό,αδυναμία,παραλυση.Ο θάνατος επέρχεται σε 3-7 μέρες απο την εκδήλωση των συμπτωμάτων

Η γάτα παρουσιάζει τις περισσότερες φορές τη μανιακή μορφή με επιθετικότητα απέναντι σε ανθρώπους και ζώα

Στα παραγωγικά ζώα εκδηλώνεται με υπερδιέγερση,ξύνουν το έδαφος, βελασμούς,ξαφνικό πέσιμο στο έδαφος ,σιελόρροια,δυσκολία κατάποσης φαρυγγική παράλυση.

Το άλογο μπορεί να γίνει ιδαίτερα επιθετικό και μετά παραλύει , οι χοίροι επιτίθενται και θανατώνουν τους απογόνους τους.

Στα άγρια ζώα (π.χ.αλεπούδες) μπορεί να βλέπουμε απλά μια αλλαγή της συμπεριφοράς π.χ.Οι αλεπούδες περιφέρονται την ημέρα ενώ είναι νυκτόβια ζώα.Καθε ζώο της αγριας πανίδας που θα επιτεθεί και θα δαγκώσει ζώο ή άνθρωπο πρέπει να θεωρείται εν δυνάμει μολυσμένο

Οι νυχτερίδες παρουσιάζουν επιθετικότητα 

Τρωκτικά και κόνκλοι αν και ανήκουν στα ευαίσθητα είδη είναι ασυνήθιστο να εκδηλώσουν λύσσα

Τα πτηνά πειραματικά μπορούν να προσβληθούν θεωρείται όμως στη πράξη οτι δεν μπορούν να μεταδώσουν λύσσα και μόνο τα 

Αμφίβια κα τα ψάρια δεν μπορούν να μολυνθούν ή να μεταδώσουν λύσσα

Όλα τα συμπτώματα πού περιγράφονται στη βιβλιογραφία είναι δυνατό να μην παρουσιαστούν και είναι δυνατό ένα ζώο να πεθάνει ξαφνικά ή μετά απο την εμφάνιση ενός μικρού αριθμού συμπτωμάτων

Γενικά η λύσσα παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία κλινικών συμπτωμάτων ενδεχόμενα και πεπτικών (έμετος,διάρροια στο σκύλο) και αυτό κανει δύσκολη τη διαγνωσή της

Στον άνθρωπο η νόσος αργεί περισσότερο να εκδηλωθεί από ότι στα κατοίκιδια ζώα.Εκδηλώνεται από ένα χρόνο λίγων ημερών ως και μετά απο χρόνια, συνήθως όμως σε 3-8 βδομάδες (χρόνος επώασης)Αρχικά τα συμπτώματα μπορεί να είναι παρόμοια με αυτά της γρίπης.

Ανάμεσα στα κατοπινά συμπτώματα μπορούμε να συμπεριλάβουμε τη σωματική κατάπτωση, τις διαταραχές του ύπνου ,τον πυρετό, σε πιό προχωρημένα στάδια σπασμούς με σιελόρροια και δίψα, φωτοφοβία και υδροφοβία (φόβος για το νερό) και στο τέλος παράλυση και θάνατο

Δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για τη λύσσα αν εκδηλωθούν συμπτώματα.Μετα την εκδήλωση των συμπτωμάτων στον άνθρωπο ή τα ζώα σχεδόν το 100% πεθαίνουν.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΛΥΣΣΑΣ. ΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΥΠΑΑΤ

Από όλα αυτά συμπεραίνεται εύκολα η ανάγκη για ΠΡΟΛΗΨΗ δηλαδή το πάρσιμο μέτρων για να αποφύγουμε να νοσήσουν και τα ζώα και ο άνθρωπος και μέσα σε αυτά τα πλαίσια εφαρμόζεται απο το ΥΠΑΑΤ πρόγραμμα επιτήρησης και καταπολέμησης.

Απο το ΥΠΠΑΤ τονίζεται ιδιαίτερα ότι η ενημέρωση του κοινού και η συνεργασία του έχουν τεράστια σημασία για την επιτυχία του προγράμματος. Στα πλαίσια των ενημερωτικών κινήσεων το ΥΠΑΑΤ έχει κυκλοφορήσει,εκτός απο το σποτ στην τηλεόραση και τη γενική ενημερωτική αφίσα και αφίσες που απευθύνονται ειδικά στα παιδιά και τους κυνηγούς

Επιγραμματικά τα μέτρα πρόληψης είναι:

1.οι εμβολιασμοί δεσποζόμενων και αδέσποτων ζώων κατοικιδίων ζώων

2.δυνατότητα για κατα περίπτωση εμβολιασμό των παραγωγικών 

3.εμβολιασμοί αγρίων ζώων απο αέρος απο το στόμα

4,.όροι για τις μετακινήσεις των ζώων συντροφιάς και των παραγωγικών

5.όροι για τις εισαγωγές των κατοικιδίων 

6.δήλωση όλων των νεκρών ζώων

7.Άμεση κοινοποίηση καθε ύποπτου κρούσματος σε κατοικίδιο ή ζώο άγριας πανίδας στις κτηνιατρικές υπηρεσίες είτε διαπιστώνεται απο ιδιώτη είτε απο νομικό πρόσωπο για διερεύνηση. Άμεση προσκόμιση άγριων ζώων που θα βρεθούν νεκρά

Το σημαντικότερο μέτρο πρόληψης είναι ο εμβολιασμός των ζώων 

Τα ζώα συντροφιάς (σκύλοι και γάτες) εμβολιάζονται με ενέσιμο νεκρό εμβόλιο που έχει ελάχιστες παρενέργειες.Το εμβόλιο πρέπει απαραίτητα να γίνεται απο ΚΤΗΝΙΑΤΡΟ που στη συνέχεια καταγράφει σε βιβλίο διαθέσιμο στις κτηνιατρικές υπηρεσίες του ΥΠΑΑΤ τα αντιλυσσικά εμβόλια και τα στοιχεία των ζώων στα οποία τα διενήργησε, καθώς και τα στοιχεία των ιδιοκτητών τους.O εμβολιασμος για τα κατοικίδια (σκύλος γάτα) γίνεται σε ηλικία 11-12 βδομάδων όταν προέρχονται απο εμβολιασμένες μητέρες και ειναι δυνατό να ξεκινήσει απο τις 4 βδομάδες οταν πρέρχονται απο μητέρες ανεμβολίαστες.Στη δεύτερη περίπτωση επαναλαμβάνεται στην ηλικία των 3μηνών Η ανοσία (προστασία για τη νόσο) αποκτάται σε 20 μέρες μετά τον εμβολιασμό

Στον ιδιοκτήτη του ζώου δίνεται βιβλιάριο υγείας που φέρει την ετικέτα του εμβολίου τη σφραγίδα και την υπογραφή του κτηνιάτρου

Η επανάληψη του εμβολίου γίνεται σε χρόνο που συνιστα ο κάθε κατασκευαστής

Σε κάθε άλλη περίπτωση το ζώο δεν θεωρείται εμβολιασμένο

Οπως συνιστάται απο τις περισσότερες οδηγίες χρησης των αντιλυσσικών εμβολιων που κυκλοφορουν σημερα στην Ελλαδα για τα κατοικιδια σαρκοφάγα,τα περισσοτερα απο αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για τον εμβολιασμό των παραγωγικών ζώων

Για τα άγρια ζώα συμφωνα με πανευρωπαική πρακτική το ΥΠΑΑΤ άρχισε να εφαρμόζει τον εμβολιασμό απο το στόμα με τη ρίψη απο αεροπλάνα δολωμάτων που περιέχουν εμβόλιο αντιλυσσικό κατάλληλο για το συγκεκριμένο τρόπο εμβολιασμού ώστε τα ζώα που θα το φάνε να προστατευθούν απο τη λύσσα αναπτύσσοντας άμυνα(ανοσία), αλλά να μη διατρέχουν κίνδυνο να νοσήσουν ή να μεταδόσουν τον ιό της λύσσας στο περιβάλλον και σε όποιον έρθει σε επαφή μαζί τους.Το εμβόλιο ειναι ζωντανό ελαττωμένης λοιμογόνου δύναμης (δοκιμασμένο σε δεκαπλασιες δόσεις σε άγρια,κατοικίδια και παραγωγικά ζώα , σύμφωνα με την εταιρεία εισαγωγής, ώστε να μην προκαλεί συμπτώματα ή απεκκριση ή διασπορά του ιού ) και δίνει ανοσία μόνο για 6 μήνες.Επόμενα για ενα αποτελεσματικό πρόγραμμα με στόχο τον περιορισμό και την καταπολέμηση της λύσσας, η απο αέρος ρίψη δολωμάτων με εμβόλιο για τα άγρια ζώα, θα πρέπει να γίνεται 2 φορές το χρόνο και έτσι έχει προγραμματιστεί απο το ΥΠΑΑΤ.Θα ακολουθεί ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας με δειγματοληπτική εξέταση των άγριων ζώων στις περιοχές εφαρμογής του προγράμματος.

Ασφάλεια και μέτρα προστασίας κατα τη διάρκεια της ρίψης δολωμάτων-εμβολίων 

Το αντιλυσσικό εμβόλιο-δόλωμα περιέχει ζωντανό εξασθενημένο ιό κατά της λύσσας επεξεργασμένο έτσι που να είναι ασφαλές για τα αγρια ζώα και για τα κατοικίδια που τυχαία θα φάνε το δόλωμα.Είναι σύμφωνο με τις οδηγίες του Παγκόσμιου οργανισμού υγείας (WHO) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Ζώων (OIE) Σύμφωνα με την εταιρεία που το προμηθεύει ειναι δοκιμασμένο σε πάνω απο 39 είδη ζώων και σε ποσότητες 10πλασιες απο αυτή που περιέχεται σε ενα δόλωμα. 

Ανοσία δινει σε 15-20 μέρες.

Ωστόσο ο εξασθενημένος ιός του εμβολίου βρίσκεται στο σάλιο του ζώου που θα φάει το δόλωμα και επόμενα θα σπάσει την κάψουλα στο στόμα του, για διάστημα μιας ώρας απο τη στιγμή που θα σπάσει η κάψουλα .Αυτός ειναι ο λόγος που δεν πρέπει να προσπαθήσουμε να βγάλουμε το δόλωμα απο το στόμα του ζώου που θα το φάει και μάλιστα με γυμνά χέρια.Αν για τον οποιοδήποτε λόγο κάποιος έρθει σε επαφή με το σάλιο ζώου που έσπασε δόλωμα στο στόμα του με γυμνά χέρια ή με το δόλωμα θα πρέπει να επισκεφθεί το πλησιέστερο νοσοκομείο προσκομίζοντας και το δόλωμα μέσα σε πλαστική σακούλα.

Αν τυχαία κάποιος βρεί ένα δόλωμα δεν το αγγίζει με γυμνά χερια, το βάζει μέσα σε πλαστική σακούλα και το προσκομίζει στις τοπικές κτηνιατρικές αρχές ή το ματαφέρει σε περιοχή λιγότερο πολυσύχναστη σύμφωνα με τις συστάσεις της προμηθεύτριας εταιρείας και του ΥΠΑΑΤ.

Αν βρεί νεκρό ζώο κατοικίδιο ή άγριο πρέπει να ειδοποιήσει τις τοπικές δασικές ή κτηνιατρικές αρχές για να το περισυλλέξουν και να μην το πλησιάσει.

Σε περίπτωση δαγκώματος ή γρατζουνιάς πρέπει να πλύνουμε τα χέρια με άφθονο νερό και σαπούνι (για 15 λεπτά αν δεν υπάρχει δυνατότητα άμεσης επισκεψης στο γιατρό)να βαλουμε στη συνέχεια αντισηπτικό αλκοολούχο («οινόπνευμα» η ιωδιούχο(«ιώδιο») και να επικοινωνήσουμε αμέσως με το γιατρό.
          
Τό αντιλυσσικό εμβόλιο για τον άνθρωπο

Ο προφυλακτικός εμβολιασμός πριν την έκθεση στον ιό της λύσσας αφορά άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου π.χ. επαγγελματίες υγείας Κτηνιάτρους ή άλλους που χειρίζονται υλικά απο ύποπτα ή νοσήσαντα ζώα ή άλλους επαγγελματίες που απασχολούνται στα προγράμματα επιτήρησης και καταπολέμησης. 

Το εμβόλιο διανέμεται απο το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ και γίνεται σε 3 δόσεις σε διάστημα 1 μήνα με ενέσεις στο δελτοειδή μυ(μπράτσο) Το ίδιο εμβόλιο μαζι με ορό (ανοσοσφαιρίνη) χρησιμοποιούνται και κατά τη προληπτική θεραπεία μετα τηνέκθεση κάποιου ατόμου στον ιό της λύσσας σε θεραπευτικό σχήμα που αποφασίζει για καθε περίπτωση ο ιατρός.

Οι ανεπιθύμητες ενέργειες του εμβολίου ειναι κύρια τοπικές αντιδράσεις όπως ερυθρότητα και πόνος, σκληρία,οίδημα και κνησμός στο σημείο της ένεσης.Σπανιότερα εμφανίζονται πιό γενικευμένες (συστηματικές) ανεπιθύμητες ενέργειες όπως μέτριος πυρετός, κεφαλαλγία,ζάλη, αδυναμία, μυαλγίες και γαστρεντερικά συμπτώματα (κοιλιακό άλγος, ναυτία , έμετος )

Το εμβόλιο ειναι σχεδον 100% αποτελεσματικό δινει δηλαδή ικανοποιητική προστασία (ανοσία) σε υγιή (ανοσοεπαρκή) άτομα που αναπτύσσεται σε 7-14 μέρες μετα την 3η δόση και διαρκεί 1-2 έτη.

Είναι όμως πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι αν υπάρξει έκθεση στον ιό της λύσσας προφυλακτική αγωγή θα γίνει και στο εμβολιασμένο άτομο

Αυτό που επιτυγχάνεται με τον εμβολιασμό πριν την έκθεση είναι να μειώνονται οι δόσεις του αντιλυσσικού εμβολίου μετά την έκθεση ,να δίνεται περισσότερος χρόνος για αναζήτηση ιατρικής βοήθειας και να καλύπτονται περιπτώσεις που η επαφή με τον ιό δεν έγινε αντιληπτή.

Το εμβολιασμένο άτομο άν δαγκωθεί ή έρθει με άλλο τρόπο σε επαφη με τον ιό της λυσσας πρεπει και αυτό να πλύνει καλά το τραύμα με νερό και σαπούνι και να βάλει στην πληγή οινόπνευμα ή ιώδιο που αδρανοποιούν τον ιό και να αναζητήσει ιατρική βοήθεια.