Οι γενικές κατηγορίες των πιο συνηθισμένων και γνωστών στους περισσότερους, αστικών στερεών αποβλήτων (Α.Σ.Α.) που περιλαμβάνουν τα απόβλητα καθημερινών οικιακών και εμπορικών χρήσεων, είναι οι εξής: 

 

1. Οργανικά ή βιοαποδομήσιμα απορρίμματα (ξύλο, προϊόντα κουζίνας και κήπου κλπ.), τα οποία είναι κομποστοποιήσιμα και κατάλληλα για παραγωγή λιπάσματος για γεωργικές καλλιέργειες. Αποτελούν περίπου το 45-50% των απορριμμάτων μας. 

 

2. Ανακυκλώσιμα υλικά και συσκευασίες (χαρτί, χαρτόνι, γυαλί, μέταλλα -αλουμίνιο, λευκοσίδηρος, πλαστικό), τα οποία υπό προϋποθέσεις μπορούν να επανεισαχθούν στην παραγωγική και καταναλωτική αλυσίδα. Αποτελούν περίπου το 35% των αστικών απορριμμάτων. 

 

3. Ειδικά μεικτά απόβλητα που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες (απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού ΑΗΗΕ, αυτοκίνητα, μπαταρίες, φωτιστικά σώματα - λαμπτήρες, έλαια, κλπ.), τα οποία μπορούν να ανακυκλωθούν αλλά απαιτούν ειδικές διαδικασίες διαχείρισης. 

 

4. Ακάθαρτα ή σύμμεικτα απορρίμματα είναι όλα τα υπόλοιπα που για διάφορους λόγους δεν μπορούν να ανακυκλωθούν και πρέπει να  οδηγηθούν αναγκαστικά σε χώρους διάθεσης απορριμμάτων (ιδανικά να μειωθεί ο όγκος και το οργανικό περιεχόμενο κατόπιν επεξεργασίας και έπειτα να οδηγηθούν σε υγειονομική ταφή ή αν αυτό δεν είναι δυνατό σε καύση - που όμως απελευθερώνει τοξικά αέρια στην ατμόσφαιρα). Αποτελούν περίπου το 10-15% των αστικών απορριμμάτων. 

 

Η ανακύκλωση απαιτεί διαχωρισμό των απορριμμάτων (ιδανικά στο σημείο παραγωγής τους, στο σπίτι ή στην επιχείρηση), και προσοχή ώστε να αποφευχθεί ανάμειξη με τα σύμμεικτα απορρίμματα στους ίδιους κάδους γιατί τότε δυσχεραίνεται η παραγωγή σχετικά καθαρών και εμπορικά χρήσιμων ανακυκλωμένων πρώτων  υλών. 

Είναι όμως πολύ σημαντική, γιατί με αυτή περιορίζονται κατά πολύ τα προβλήματα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Με την ανακύκλωση: 

 

1. Επιτυγχάνεται μείωση των απορριμμάτων. Μειώνοντας τα απορρίματα ή τα υπολείμματα τους (μετά από επεξεργασία για μείωση του όγκου των πρώτων) τα οποία δεν μπορούν να αξιοποιηθούν και πρέπει αναγκαστικά να οδηγηθούν σε χώρους υγειονομικής ταφής υπολειμάτων (Χ.Υ.Τ.Υ.), περιορίζουμε σημαντικά τις ανάγκες σε τέτοιους χώρους αλλά και το κόστος επεξεργασίας τους. Εκτιμάται ότι με πλήρη αξιοποίησης της ανακύκλωσης, τα υπολείμματα των ακάθαρτων υλικών καταλαμβάνουν περίπου το 10% του όγκου του συνόλου των απορριμμάτων. Επομένως θα χρειαζόμασταν το ένα δέκατο των χώρων διάθεσης που απαιτούνται σήμερα, ενώ συγκριτικά μια παρόμοια σε έκταση εγκατάσταση θα επαρκούσε για δέκα φορές μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, για παράδειγμα ο ίδιος ΧΥΤΥ αντί για 10 χρόνια θα μπορούσε να χρησιμοποιείται για 100 χρόνια! 

 

2. Ανακτούμε πρώτες ύλες όπως πλαστικό, γυαλί, χαρτί, μέταλλα, μειώνοντας την εξόρυξη νέων πρώτων υλών, εξοικονομούμε μεγάλες ποσότητες ενέργειας και νερού για την επεξεργασία τους και επομένως μειώνουμε το περιβαλλοντικό αποτύπωμα στον πλανήτη. Ενώ η εξόρυξη μεταλλεύματος γίνεται συνήθως σε απομακρυσμένες περιοχές και απαιτείται μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις των πρώτων υλών που επιπλέον περιέχουν τεράστιες ποσότητες προσμείξεων, η επεξεργασία των αποβλήτων γίνεται σε εγκαταστάσεις σε πολύ μικρότερες κατά κανόνα αποστάσεις από βιομηχανικές ή αστικές περιοχές και δεν απαιτεί τα πρώτα στάδια διαχωρισμού της χρήσιμης πρώτης ύλης από τις προσμίξεις. Επομένως πέραν του περιβαλλοντικού κόστους εξόρυξης, η εξοικονόμηση σε ενέργεια για τη μεταφορά και αρχική επεξεργασία πρώτων υλών είναι τεράστια. 

 

3. Μειώνουμε την μόλυνση του εδάφους και των υδάτων, περιορίζοντας την εξάπλωση δευτερογενών προϊόντων όπως υγρά υπολείμματα και αέρια που παράγονται στους χώρους διάθεσης από την αποσύνθεση των οργανικών απορριμμάτων, όπως και τοξικές ουσίες από τη σταδιακή διάλυση των συνθετικών υλικών, τα οποία απελευθερώνονται στο περιβάλλον. Πέρα από τον περιορισμό της μόλυνσης, σε μερικές περιπτώσεις μπορούμε να πετύχουμε και βελτίωση των εδαφών: η κομποστοποίηση είναι μια μορφή ανακύκλωσης που αφορά την ανάκτηση οργανικής ύλης η οποία αποτελεί εξαιρετικό εδαφοβελτιωτικό υλικό.  

 

 

Ακόμη και αν τα πλεονεκτήματα της ανακύκλωσης είναι πολλαπλά, δεν εξαλείφονται πλήρως οι επιπτώσεις της χρήσης ειδικά των πιο βλαβερών συνθετικών υλικών, τα οποία δεν μπορούν να ανακυκλώνονται στο διηνεκές (για παράδειγμα μόνο 6% των μπουκαλιών εμφιαλωμένου νερού μπορούν να ξαναγίνουν μπουκάλια, καθώς οι τοξίνες που αναπτύσσονται στο πλαστικό με κάθε ανακύκλωση το καθιστούν ακατάλληλο για χρήση σε συσκευασίες τροφίμων, οπότε σταδιακά υποβαθμίζεται η χρησιμότητα του). Ακόμη και αν ανακυκλώνουμε μεγάλο μέρος των απορριμμάτων, κάποια στιγμή αυτά απαιτούν την τελική απόθεση τους στο περιβάλλον, έστω σε καθορισμένους χώρους οι οποίοι όμως αχρηστεύονται όπως και ολόκληρες περιοχές περιμετρικά αυτών, για πάντα. 

 

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν ακόμη καλύτερες επιλογές που μεγεθύνουν τα οφέλη της καλής διαχείρισης των αποβλήτων και προσφέρουν ολοκληρωμένη λύση στο πρόβλημα της διαρκούς αύξησης των αποβλήτων στον πλανήτη μας: 

 

Το πρώτο βήμα αφορά την μείωση της χρήσης που μπορούμε να πετύχουμε με πολλά υλικά, με το καλύτερο παράδειγμα να είναι οι σακούλες και άλλα πλαστικά μίας χρήσης, και γενικότερα συσκευασίες αγαθών. Κάνοντας την επιλογή να χρησιμοποιούμε λιγότερες συσκευασίες ή προϊόντα μειώνουμε δραματικά τον όγκο των αποβλήτων που πρέπει να διαχειριστούμε καθημερινά. Οι οικονομικοί πόροι που απελευθερώνονται από τη συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία και διάθεση των απορριμμάτων αθροιστικά στο πέρασμα των ετών είναι τεράστιοι και μπορούν να αξιοποιηθούν για άλλες κοινωνικές ανάγκες.  

 

Το δεύτερο βήμα είναι η επανάχρηση υλικών στο μέτρο του δυνατού ώστε να "ζήσουν μια δεύτερη ζωή" ή και τρίτη αν είναι εφικτό, πριν οδηγηθούν στους χώρους τελικής απόθεσης αποβλήτων. Αν κάτι μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί αρκετές φορές έως ότου αχρηστευθεί, καλό είναι να χρησιμοποιηθεί. Η ανακύκλωση είναι καλή λύση αλλά πρέπει να εφαρμόζεται ως ύστατη επιλογή. 

 

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μια μικρή αλλαγή, όταν γίνεται από πολλούς, φέρνει μεγάλα αποτελέσματα! Αλλάζοντας μικρές καθημερινές συνήθειες μπορούμε να περιορίζουμε καθημερινά όλο και περισσότερο τα απόβλητα που καταλήγουν στο περιβάλλον, εκείνο το οποίο αποτελεί τον μεγάλο βιότοπο του ανθρώπου. 

 

 

MSc, Διπλ. Πολιτικός-Δομοστατικός μηχανικός, μέλος ΤΕΕ