Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή στις 14/8/2018

Ηλίας Μπεριάτος

Ομ. Καθηγητής χωροταξικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού παν. Θεσσαλίας

Ο ανεφάρμοστος (επί 35 χρόνια) νόμος του Τρίτση για την ‘απελευθέρωση’ των ελληνικών ακτών

Είναι τραγικό ότι ζούμε σε μια χώρα που χρειάζεται να θρηνήσουμε θύματα από κάθε είδους καταστροφές ή δυστυχήματα  προκειμένου να εφαρμόσουμε υπάρχοντες για δεκαετίες νόμους και να υλοποιήσουμε σχετικές δράσεις και προγράμματα.

Ο νόμος  Τρίτση (1337 /83) που περιλαμβάνει  διατάξεις για την προστασία και απελευθέρωση των ακτών, πρωταρχικός σκοπός του οποίου ήταν η δυνατότητα απόλαυσης του κοινόχρηστου- κοινωνικού αγαθού του αιγιαλού και της παραλίας, αποδεικνύεται σήμερα (μετά από 35 χρόνια)  χρήσιμος αν όχι και σωτήριος για την ασφάλεια των κατοίκων σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.  Όπως ακριβώς συνέβη στο Μάτι με τον επικίνδυνο συνδυασμό  πυρκαγιάς και κατοικημένων ακτών, όπου η διέξοδος προς τη θάλασσα κατέστη η έσχατη λύση για την απομάκρυνση και διάσωση των κατοίκων.    

Είναι προφανές ότι σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, με τα 16000  χιλιόμετρα ακτογραμμής, η πρόσβαση στις ακτές έχει πολλαπλή χρησιμότητα. Επομένως, το γεγονός ότι στην εκτεταμένη αυτή παράκτια ζώνη, δεν έχουν γίνει τα εντελώς στοιχειώδη, όπως π.χ. η χάραξη αιγιαλού και παραλίας, που από το 1940 έχει υλοποιηθεί μόνο στο 10-12% (!)  δείχνει την σοβαρή ανεπάρκεια (διοικητική, πολιτική, κοινωνική) της ελληνικής πραγματικότητας.  Ας σημειωθεί ότι και το περίφημο πρωτόκολλο της Σύμβασης της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου με στόχο την Ολοκληρωμένη Διαχείριση της Παράκτιας Ζώνης (ΟΔΠΖ),  δεν έχει ακόμα επικυρωθεί από τη Ελληνική Βουλή, παρόλο που έχει περάσει μια δεκαετία από την υπογραφή του (2008) και παρόλο που το έχουν επικυρώσει πολλές άλλες μεσογειακές αλλά και βαλκανικές χώρες!..

Οι πρωτοποριακοί κανόνες για τις ακτές, θεσπίστηκαν  με τα άρθρα 23 και 24 του νόμου 1337/83 και το ΠΔ 236/84 κατ’ εξουσιοδότησή του και κωδικοποιήθηκαν με το άρθρο 187 του Κώδικα Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας επί υπουργίας Κώστα Λαλιώτη (ΦΕΚ 580/Δ 1999). Βασική αρχή είναι ο καθορισμός -σε εκτός σχεδίου περιοχές- μιας ευρύτερης ζώνης πλάτους 500 μέτρων από την γραμμή αιγιαλού( ή την ακτογραμμή), η οποία  έχει μια σημαντική χωρική υπόσταση γιατί περιέχει χρήσεις με έντονο παράκτιο τροπισμό.

Σύμφωνα με τη ρύθμιση η ζώνη αυτή οργανώνεται με σκοπό  την προστασία του περιβάλλοντος και την απρόσκοπτη κυκλοφορία των ανθρώπων (και ειδών της πανίδας) για την προσπέλαση στον αιγιαλό. Επίσης δίνεται η δυνατότητα απαλλοτριώσεων για δρόμους κάθετους προς στην ακτή (κυρίως πεζόδρομους) και χώρους στάθμευσης η οποία έμεινε δυστυχώς ανεφάρμοστη ακόμα και  σε  εποχές ‘παχέων αγελάδων’ λόγω του φοβικού συνδρόμου  για το πολιτικό κόστος αλλά και των γνωστών κοινωνικών ‘αντιστάσεων’.

Πιο συγκεκριμένα, σε όλα τα  γήπεδα της ζώνης των 500 μέτρων και κυρίως σε αυτά  με χρήση κατοικίας δεν επιτρέπονται  οι περιφράξεις.  Εξαιρούνται  ορισμένες ειδικές χρήσεις και καλλιέργειες οι οποίες ορίζονται σαφώς με το ΠΔ 236/84  (π.χ. νοσοκομεία, εγκαταστάσεις ΟΤΕ και ΔΕΗ, στρατόπεδα, φυτώρια, νεκροταφεία, κλπ.). Ωστόσο, ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις,  όσα   γήπεδα  έχουν  πρόσωπο στην  ακτή  η περίφραξη θα πρέπει να τοποθετείται, κατά κανόνα,  50 μέτρα από τη γραμμή του αιγιαλού, όσο δηλαδή και το μέγιστο πλάτος της παραλίας που  καθορίζει ο νόμος.  Επίσης σε  μία τουλάχιστον πλευρά κάθε γηπέδου πρέπει να αφήνεται απερίφρακτη μια λωρίδα  πλάτους  3 μέτρων.  Σε περίπτωση που μια ιδιοκτησία έχει πρόσωπο στην ακτή μεγαλύτερο από 300 μέτρα η περίφραξη πρέπει να διακόπτεται και να αφήνεται δίοδος 3 μέτρων. Έτσι η εκτός σχεδίου παράκτια ζώνη οργανώνεται στοιχειωδώς και ‘απελευθερώνεται’ χωρίς κόστος, μέχρις ότου γίνει ένας  λεπτομερέστερος σχεδιασμός κατά περιοχές, από τις πολεοδομικές αρχές . 

Πληροφορούμαστε ότι με αφορμή το Μάτι η κυβέρνηση αποφάσισε να κινήσει τις διαδικασίες για κατεδαφίσεις μαντρωμάτων και αυθαίρετων, δυστυχώς ‘κατόπιν εορτής’… Κάλιο αργά παρά ποτέ..  Όπως όμως έχει αποδειχτεί ιστορικά η δυσκολία του εγχειρήματος έγκειται  στις αντιδράσεις από τα μικρά και μεγάλα συμφέροντα που είναι πάντα ισχυρές. Γι’ αυτό και χρειάζεται συνέπεια και συνέχεια. Επιπλέον, ισχυρός ανασχετικός  παράγοντας είναι και το δαιδαλώδες   νομικό- διοικητικό πλέγμα των διαδικασιών (ενστάσεις, ένδικα  μέσα  κλπ.) που πρέπει βέβαια να υπάρχουν σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου  αρκεί να μη  φθάνουν στο σημείο να ..ακυρώνουν αυτό ακριβώς το  κράτος  δικαίου που υπερασπίζουν.