Η Προσβασιμότητα ως δικαίωμα και ως υποχρέωση  

Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Ατόμων με Αναπηρία, η οποία καθιερώθηκε το 1992 με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ και τιμάται κάθε χρόνο στις 3 Δεκεμβρίου.

Ανθρώπινη Πόλη.

..ή μήπως σχεδόν ανθρώπινη?

Αύγουστος: Στην διασταύρωση της παραλιακής λεωφόρου με την οδό του Δημοτικού Θεάτρου, ένας αλλοδαπός επισκέπτης σε αναπηρικό αμαξίδιο περιμένει να περάσει στην απέναντι πλευρά του δρόμου. Ακόμη περισσότερο, φαίνεται να προσπαθεί να κατανοήσει ποια επιτακτική ανάγκη οδήγησε στην στάθμευση οχημάτων μπροστά στις ράμπες των πεζοδρομίων. Η συνοδεία του, συγγενείς ή φίλοι, σαστισμένοι κι αυτοί μπροστά στην αντίφαση της συνύπαρξης των κατάλληλων υποδομών (τουλάχιστον σε αυτό το σημείο της πόλης) και της αδιαφορίας των οδηγών που μπλόκαραν τις ράμπες, αλλά και των οδηγών που δεν σταματούν για να παραχωρήσουν την προτεραιότητα στους πεζούς, προσπαθούν μάταια να εντοπίσουν ένα σημείο από το οποίο θα μπορέσουν να ανεβάσουν το αμαξίδιο στο πεζοδρόμιο. Και αυτό, μόνο όταν διακοπεί η κίνηση των οχημάτων για να διασχίσουν την οδό.

Αυτό είναι το γνώριμο βλέμμα αγωνίας του τρομαγμένου πεζού. Τρομαγμένου από την απειλητική ορμή των οχημάτων αλλά ταυτόχρονα απορημένου από την αδιαφορία των συμπολιτών του και ακόμη χειρότερα, συνηθισμένου στην δεδομένη πλέον κατάσταση, σύμφυτη της καθημερινότητας στην χώρα μας.

Είναι αυτό το βλέμμα που ζει στην πόλη μας όπως και στις περισσότερες της χώρας, και περιφέρεται στους δρόμους της καθ’όλη την διάρκεια του χρόνου. Την ώρα που παιδιά σχολάνε και προσπαθούν να επιστρέψουν σπίτι φορτωμένα με τις βαριές σχολικές τσάντες τους. Την ώρα που μεγαλύτεροι μαθητές κατευθύνονται στα απογευματινά φροντιστήρια με το μυαλό τους στις ασκήσεις και στο διάβασμα. Την ώρα που ηλικιωμένοι πηγαίνουν για ψώνια στην αγορά με την σκέψη των υψηλών τιμών που θα αντικρίσουν. Την ώρα που μητέρες με βρεφικά καροτσάκια κάνουν βόλτα με τα μωρά τους πηγαίνοντας ή επιστρέφοντας από τους ανοιχτούς χώρους-πάρκα της πόλης. Την ώρα που συνάνθρωποι μας με μόνιμα κινητικά προβλήματα σχολάνε από την δουλειά τους και κινούνται στον δρόμο, πάνω στο οδόστρωμα, επειδή δεν υπάρχει ελεύθερος χώρος –ούτε μια στενή λωρίδα- που να μην καταλαμβάνεται από αυτοκίνητα, προϊόντα εμπορικών καταστημάτων, τραπεζοκαθίσματα. Όπου δεν υπάρχουν εμπόδια δεν υπάρχουν και ράμπες. Και όπου υπάρχουν ράμπες, υπάρχουν και οχήματα που εμποδίζουν την προσπέλαση τους.

Ανεμπόδιστη διακίνηση 

Μια πόλη οφείλει να εξασφαλίζει ανεμπόδιστη, αυτόνομη και ασφαλή διακίνηση στους κατοίκους της, είτε έχουν μόνιμες ή προσωρινές κινητικές δυσκολίες, είτε όχι. Εκτός από τις δύο κατηγορίες ατόμων με αναπηρίες που επηρεάζονται περισσότερο (άτομα με κινητικές δυσκολίες -ΑΜΚ- και με οπτικές αναπηρίες), εμποδιζόμενα άτομα μπορεί να είναι οι ηλικιωμένοι, οι εγκυμονούσες ή μητέρες με βρεφικά καρότσια, τα παιδιά. Ωστόσο ο κάθε πολίτης μπορεί να βιώσει προσωρινά κινητικές δυσκολίες λόγω ενός μικροατυχήματος.

Όμως Προσβασιμότητα δεν είναι μόνο αυτό.

Άτομο με αναπηρίες δεν είναι μόνο εκείνο που έχει κινητικές αναπηρίες αλλά και εκείνο που έχει τύφλωση/προβλήματα όρασης, κώφωση/προβλήματα ακοής, νοητική αναπηρία ή διανοητική ασθένεια. Επίσης εμποδιζόμενα άτομα μπορεί να είναι άτομα τρίτης ηλικίας, άτομα με προσωρινές αναπηρίες ή ασυνήθεις σωματικές διαστάσεις. Η Προσβασιμότητα αφορά ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού πληθυσμού, ενδεικτικά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) υπολογίζει ότι 15% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει κάποιας μορφής αναπηρία, ενώ τα άτομα αυτά δεν είναι απρόσωποι αριθμοί: Είναι συγγενείς, φίλοι, συνάδελφοι, συμπολίτες.

Η νέα οπτική που έχει σχηματιστεί σήμερα θεωρεί ως ανάπηρο το περιβάλλον εκείνο που είναι ανίκανο να δεχτεί και να προσφέρει τις βασικές διευκολύνσεις που απαιτούν τα εμποδιζόμενα άτομα, αλλά και κάθε πολίτης. Σύμφωνα με τη «Σύμβαση του Ο.Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία» (CRPD, UN 2008), τα άτομα αυτά έχουν δικαίωμα πλήρους και ίσης απόλαυσης όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών.

Ένα εμποδιζόμενο άτομο το οποίο μπορεί να έχει δυσκολίες όχι απαραίτητα κινητικές, πρέπει να έχει ίση πρόσβαση στις μεταφορές, στην πληροφόρηση, στην εξυπηρέτηση: Να έχει τη δυνατότητα να κινείται ανεμπόδιστα σε όλη την πόλη, στα πεζοδρόμια και στα κτίρια των δημόσιων υπηρεσιών, να μπορεί να πληροφορείται τις δράσεις των τοπικών αρχών και τα κοινωνικά δρώμενα, χωρίς να νιώθει ότι άμεσα ή έμμεσα δεν αναγνωρίζεται η ισότητα των δικαιωμάτων του, ενώ η συμπεριφορά των δημόσιων λειτουργών ή των συμπολιτών απέναντί του να μην διαφέρει σε σχέση με αυτή προς τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Μέτρο Πολιτισμού

Η προσβασιμότητα σε μια πόλη, ή σε κάθε άλλη οργανωμένη χωρική ενότητα, αποτελεί μέτρο πολιτισμού και μέτρο σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, το οποίο απευθύνεται σε όλα τα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας. Η ανάγκη της κατανόησης της Προσβασιμότητας εξαρτάται από την κουλτούρα των πολιτών, ενώ η αναβάθμισή της εξαρτάται από την πρωτοβουλία των αρχών. Εμποτίζει την κοινωνία με αρχές και υποδέχεται φιλόξενα τον επισκέπτη.

Μια προσβάσιμη πόλη, είναι μια πιο ολοκληρωμένη πόλη. Ανθρώπινη Πόλη.

Τηλέμαχος Μπεριάτος

MSc, Διπλ. Πολιτικός-Δομοστατικός μηχανικός, μέλος ΤΕΕ