Ευρυδίκη Λειβαδά: «… Θα ξαναγυρίσουν οι δικοί σου θεοί που γι’ αυτούς δάκρυα χύνεις πάντα. Ο χρόνος θα επαναφέρει την τάξη των παλαιών ημερών»

Ζω στον πυρετό της υπογραφής της Συνθήκης των Πρεσπών. Βλέπω βουλευτές να σέρνονται πίσω από κομματικές γραμμές –«εναρμονισμένοι» είναι η προσφιλής έκφραση για άβουλη κομματική πειθαρχία-  χωρίς να ελέγχουν τι στηρίζουν, χωρίς να έχουν μελετήσει τι ψηφίζουν. Βλέπω άλλους να ισοπεδώνουν τον ίδιο τον εαυτό τους –δεν μιλώ για ‘πιστεύω’- , να καταπατούν τα λόγια τους-απαύγασμα των σκέψεών τους, και να «ανεξαρτητοποιούνται» έχοντας, προφανώς, αντιληφθεί «το λάθος τους». Κι όλοι μαζί να χρησιμοποιούν ανοίκειες εκφράσεις ο εις για τον έτερο, και να ευτελίζουν το Σύνταγμα: «Οι Βουλευτές αντιπροσωπεύουν το έθνος και ψηφίζουν κατά συνείδηση» (άρθρα 51 παρ. 2 και 60 Σ.). Και όχι ομαδόν, κοινή επιφοιτήσει πνεύματος!  Οι ευγενείς και τόσο αναγκαίες για τη δημοκρατία πολιτικές αντιπαραθέσεις, δίνουν τη θέση τους στην πολιτική αστάθεια, στις απύθμενες ύβρεις, στην καλλιέργεια μίσους. Τα μικροκόμματα εκτροχιάζουν τη Βουλή, αυτά, τα οποία γεννήθηκαν ως αποτέλεσμα τού αποπροσανατολισμού της κάποτε λιτής κοινωνίας των Ελλήνων που μιμήθηκαν τον καταναλωτικό δυτικό τρόπο ζωής, και μετασχηματίστηκαν σε κοινωνία μνημονίων, οδύνης και φθαρμένων αξιών. Στοιχίζονται όλοι πίσω από δυο αντίθετες δυνάμεις. Γιγαντώνει ο δικομματισμός. Και μαζί με αυτόν ο διχασμός. Τρομάζω. Κλείνω την τηλεόραση. Διαβάζω. Σκέφτομαι. Τι φταίει;

Νομίζω πως πρέπει να πάω πίσω, βαθειά, σε έννοιες που μαθαίναμε στα θρανία. Ναι. Κάπου εδώ θα πρέπει κρύβεται η αρχή.

Πατρίδα: η γενέθλιος γη, η προγονική χώρα. Οι άνθρωποι που ζουν στην πατρίδα έχουν ως κοινά γλώσσα, ήθη, έθιμα ιστορία. Ομηρικά: πάτρη, το πατρικό γένος. (Μέγα Λεξικόν Δ. Δημητράκου. Ομηρικόν Ε. Κοφινιώτου).

Έθνος: σύνολο ανθρώπων ομογενών με ισχυρούς συνεκτικούς δεσμούς, κοινά γνωρίσματα όπως φυλή, γλώσσα, θρήσκευμα, κοινή ιστορία - πολιτισμό, γεωγραφική καταγωγή, που έχουν εθνική συνείδηση, επιδιώκουν εθνικά δίκαια και εθνική αυτοτέλεια.  Και ομηρικά: Πλήθος, όμιλος «ετάρων, λαών, νεκρών».

Λαός: ένα έθνος με την ξεχωριστή πολιτιστική του φυσιογνωμία και ταυτότητα. Τμήμα πληθυσμού χώρας. Σύνολο ανθρώπων ιδίας εθνολογικής ή φυλετικής υποστάσεως, έθνος, φυλή. Ομηρικά: πλήθος, όμιλος.

Στα νεώτερα χρόνια στο λήμμα «πατρίδα», οι λεξικογράφοι πρόσθεσαν ως «κοινά και τα συμφέροντα, που στις σύγχρονες κοινωνίες καθορίζονται από κοινό νόμισμα και κοινή πολιτική για σχεδόν όλα τα θέματα (π.χ. κοινό σύνταγμα και νόμους), κώδικες επικοινωνίας και κοινά συμφέροντα». (Βικιλεξικό).

Θεωρώ που ετούτοι οι παραπάνω ορισμοί λένε τα πάντα και δίνουν την απάντηση που ψάχνω.

Έχω στο μυαλό μου και κρατώ βαθειά στην ψυχή μου έννοιες, μεγέθη, οντότητες, αξίες αυτονόητες, διανθρώπινες, τετριμμένες. Όμως «Τα πάντα ρει και ουδέν μένει». Φυσικά μέσα στα «πάντα» συμπεριλαμβάνονται οι έννοιες, τα κράτη, τα σύνορα που χαράζονται και ξαναχαράζονται, η πρόοδος και η ανάπτυξη που επιδιώκεται, οι αξίες που προσθαφαιρούνται και πολλαπλασιάζονται χωρίς φυσικά να περιμένουν …τη δική μου αποδοχή.  

Ταυτόσημοι όροι είναι ο εθνισμός (με ρίζα από το: Έθνος) και ο εθνικισμός (από το: εθνικό).  Ο δεύτερος όμως από αυτούς έχει χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά και ταυτισθεί με υπερβολές που οδηγούν σε στενόμυαλη αντίληψη,  πίστη όχι σε ισότιμα έθνη, αλλά σε υπεροχή έναντι άλλων και καθυπόταξη των «κατώτερων», σε φανατισμένη προσκόλληση σε κάθε τι εθνικό. Έτσι, η παραχάραξη του όρου εδραιώθηκε. Στο διάβα της ιστορίας ο άμετρος εθνικισμός οδήγησε στους πλέον αιματηρούς πολέμους. Κι επειδή η ιστορία διδάσκει, αυτό δεν πρέπει να ξεχνιέται ποτέ.

Οι εθνικιστικές ακραίες κι επικίνδυνες προκαταλήψεις ξεπερνιούνται από την υγιή αντίληψη του διεθνισμού. Εφόσον μπορεί να θεωρηθεί ως δεδομένη η ισότητα των εθνών, των λαών, των ανθρώπων και ο σεβασμός προς αυτούς, μόνο αμοιβαίο όφελος μπορεί να αποφέρει η συνεργασία μεταξύ τους. Τοιουτοτρόπως, ο διεθνισμός μπορεί να εκληφθεί ως προέκταση του εθνισμού και να αναπτύσσει υγιώς διεθνείς σχέσεις σε κάθε επίπεδο –κοινωνικό, επιστημονικό, οικονομικό-. «Ανδρί σοφώ πάσα γη βατή. Ψυχής γαρ αγαθής πατρίς ο σύμπας κόσμος» είπε ο Δημόκριτος.

Στην πραγματικότητα και στην πορεία των αιώνων, οι κυριαρχικές βλέψεις των εκάστοτε ισχυρών φόρεσαν τον μανδύα του διεθνισμού. Οι κατά καιρούς συνενώσεις που επιχειρήθηκαν βάφτηκαν με αίμα. Σταυροφορίες. Φεουδαρχία. Αποικιοκρατία. «Προνομιούχες» ράτσες άσκησαν ανεξέλεγκτη εξουσία. Οι «κατώτεροι» υποχρεούνταν να πειθαρχούν χωρίς αντιρρήσεις. Οι «ισχυροί» είχαν αυτόματα το τεκμήριο της σοφίας και «φρόντιζαν για το καλό» των «ταπεινών υπηκόων». Μικροεξεγέρσεις στην αρχή, μακροχρόνιοι πόλεμοι μετά. 16ος και 17ος, αιώνες ταραγμένοι σε θάλασσα και σε στεριά. Τον 18ο και τον 19ο  αι. όταν οι «ταπεινοί» «ξύπνησαν» εξεγέρθηκαν ενάντια στο άδικο κι οδηγήθηκαν σε επαναστάσεις: αμερικανική, γαλλική, ελληνική, επαναστάσεις-τομείς για σχηματισμό κρατών.   

Μετά τις μεταναστεύσεις του τέλους του 19ου αι. και τους οικονομικούς κλυδωνισμούς, ήρθε το αιματοκύλισμα της ανθρωπότητας του Α΄ΠΠ. Στη συνέχεια δημιουργήθηκε το 1919 η Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ) σαν μια πρώτη προσπάθεια διεθνισμού/ διεθνούς ειρήνης και συνένωσης όλων των κρατών. Έπειτα νέα οικονομικά σοκ, ανεργία, μεταναστεύσεις, θηριωδίες του Β΄ΠΠ. Η ανθρωπότητα τρόμαξε και πάλι από τα «κατορθώματα» των άπληστων εθνικιστών και εν συνεχεία «ειρηνιστών», κι αποφάσισε τη σύσταση το 1945 του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), ως δεύτερη προσπάθεια διεθνισμού/παγκόσμιου βεληνεκούς για ασφάλεια, οικονομική ανάπτυξη, πολιτική ισότητα. -Ο χρόνος είναι κυκλικός νομοτελειακά-.

Στο δεύτερο μισό του 20ου η ανθρωπιστική παιδεία εδραιωνόταν, διαπλάτυνε αντιλήψεις. Ξεπεράστηκαν εμπόδια, ανοίχτηκαν σύνορα, γέμισαν τα μάτια κόσμο άγνωστο. Η πρόοδος βοήθησε την επικοινωνία των λαών, αρχικά με τα ασφαλή και ταχύτατα μέσα μεταφοράς και αργότερα με την άμεση διάχυση της πληροφόρησης.  Ακολούθησαν και πάλι μεταναστεύσεις ειρηνικές κι άλλες αναγκαστικές ως αποτέλεσμα πολέμων. Στο τέλος ήρθε η πολυπολιτισμικότητα, η οποία ενίσχυσε τον ατομικισμό και την αλλοτρίωση, και μείωσε την κοινωνική συνοχή που, μαζί με την αλληλεγγύη και την ειρήνη, καλλιεργούνται από την ομοιογένεια. Όσο μεγαλώνουν οι ανισότητες, τόσο παύει η συνοχή στην κοινωνία, που επαναφέρεται μόνο όταν υπάρξει κοινός εχθρός. Αυτός έχει μια μοναδική ιδιότητα: να συσπειρώνει ομοεθνείς από τον φόβο της πολύμορφης άλωσης.

Ο καθηγητής Robert David Putnam μετά από μακροχρόνια μελέτη απέδειξε ότι η μεγάλη διαφορετικότητα επηρεάζει αρνητικά τη συνοχή της ομογενούς ομάδας την οποία δένουν  ισχυροί συνεκτικοί δεσμοί. Επειδή η μελέτη του αποκαθήλωσε την τόσο προβεβλημένη θέση ΗΠΑ και ΕΕ ότι το έθνος είναι κακό και η πολυπολιτισμικότητα είναι καλή, θάφτηκε από τα ΜΜΕ. Μερικά από τα αποτελέσματα της θεωρίας του είναι η χαμηλή εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στα ΜΜΕ, μείωση των εν δυνάμει πολιτικών, χαμηλή ελπίδα για επίλυση προβλημάτων, λιγότερη ευτυχία, υποβαθμισμένο επίπεδο ζωής, πολύς χρόνος αφιερωμένος στην τηλεόραση ως μέσο διασκέδασης (δείτε σχετικά: en.wikipedia.org/wiki/Robert_D._Putnam). Όλα αυτά είναι η εικόνα του σήμερα στην πατρίδα μου.

Ο γερμανικός ιμπεριαλισμός που πάντα μακροπρόθεσμα σχεδιάζει, καλύφθηκε πίσω από τον ένθερμο ευρωπαϊσμό. Οι στόχοι του πραγματώνονται σε βάρος «αδύναμων» λαών –το ζούμε άλλωστε-. Τα συμφέροντά του χειραγωγούνται για λογαριασμό των φιλελεύθερων παγκοσμιοποιητών. Η σύγχρονη δυτική ελίτ ξέρει πως η αμαλγαματοποίηση απέτυχε πλήρως. Όμως οι ευκατάστατοι δυτικοευρωπαίοι ηγέτες, ποτισμένοι με τη μανία της δύναμης της εξουσίας, δεν βάζουν τον εαυτό τους στις πολυφυλετικές χοάνες.  Υψώνουν τείχη πίσω από τα οποία περιχαρακώνονται οι ίδιοι. Οχυρώνονται μέσα σε κάστρα κατακτημένοι έως το μεδούλι από τη θρησκεία του χρυσού –άλλωστε το θρησκευτικό δόγμα τους πάει πρίμα με το χρήμα-. Υποκλίνονται μπροστά στους «σοφούς διδασκάλους»: στον Cohn-Bendit και στον Umberto Eco που τούς εξύμνησαν, τους έδωσαν «τεκμήρια» για να γιγαντώσουν. Κι η ελίτ αντάμειψε με τη σειρά της και τους δυο αυτούς, με δόξες και τιμές.

Κι ενώ τα φώτα βρίσκονταν στη μέγιστη ένταση, η ελίτ της δύσης εφάρμοσε τον ήδη σχεδιασμένο από αυτήν «διεθνισμό» για τους «μικρούς» αυτού του πλανήτη. Επαναχάραξε τον κόσμο. Προϊόν αυτής της επαναχάραξης είναι και οι Περιφέρειες (Καποδίστριας, Καλλικράτης Ι, ΙΙ κ.ο.κ.) και η εκλογή από τη βάση του Περιφερειάρχη, ενός ηγέτη που σύντομα θα αποκτήσει απόλυτη αυτοδιαχείριση του μικρού/μεγάλου «φέουδου». Με τη σειρά του το «φέουδο» αυτό θα καταστρατηγήσει τα όρια που μέχρι σήμερα γνωρίζουμε όλοι ως σύνορα κρατών. Σε αυτήν την καταστρατήγηση συμβάλλουν και τα πλείστα προγράμματα «Συνεργασίας γειτόνων». Ο μακρόχρονος σχεδιασμός αποβλέπει στην αποδυνάμωση των λαών, σε διάλυση κάθε εθνικής ταυτότητας, θρησκείας και δόγματος, ηθών, εθίμων, ιστορίας-πολιτισμού, με δυο λόγια εθνικής συνείδησης και εθνικής αυτοτέλειας. (Ζούμε π.χ. την απαλοιφή των όρων «Εθνικό» ακόμη και από τις ονομασίες επίσημων φορέων / υπουργείων, ζούμε το ξαναγράψιμο της ιστορίας, την μείωση της εκμάθησης της κλασικής Παιδείας και την εντατικοποίηση της τεχνολογικής). Οι δε παραδοσιακές πολιτιστικές μας ταυτότητες και ιδιαιτερότητες γίνονται σιγά-σιγά για τους δυτικοευρωπαίους τουρίστες «εξωτικά αξιοθέατα», ενώ καλλιεργείται η υποκουλτούρα, ο επιδεικτικός κομφορμισμός, η μαζικότητα μέσα σε μια παγκόσμια χειραγωγούμενη αγορά νεοφιλελεύθερων συμφερόντων, η κακώς εννοούμενη «ένωση των λαών», μια ένωση που δεν σέβεται το έθνος μου, την ιστορία μου, τη γλώσσα μου, τη θρησκεία μου.      

Κι έτσι η Θράκη π.χ. θα βρεθεί να είναι Περιφέρεια–Κρατίδιο κλεισμένη μέσα στα παλιά γεωγραφικά της όρια (βόρεια θα περιλαμβάνει μεγάλο κομμάτι της Βουλγαρίας, ανατολικά της Τουρκίας και νοτιοδυτικά τη δική μας Θράκη). Έτσι σχεδιάστηκε και η Μακεδονία. Η Συνθήκη των Πρεσπών είναι ένα ακόμη βήμα που απλώς συνεχίζει αυτό που έγινε στην Αθήνα το 1977 με την Τρίτη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών, όταν εντάχθηκε στις επίσημες διεθνείς γλώσσες η Μακεδονική ως σλαβική γλώσσα.  

Όμως βαραίνει ο ορίζοντας. Αυξάνεται η λαϊκή δυσαρέσκεια. Σηκώνονται σύννεφα παντού καταδεικνύοντας τον κίνδυνο πανευρωπαϊκής και παγκόσμιας κρίσης. Άλλωστε, ο χρόνος διαγράφει πάντα κυκλική πορεία.

Για τίτλο επέλεξα και μετέφρασα δυο στίχους του αγαπημένου μου Gerard de Nerval από το σονέτο Delfica της συλλογής Les Chimeres: Ξέρετε πως συνεχίζει;

«… Η γη έχει σχιστεί με πνοή προφητική.

Στο μεταξύ, η Σίβυλλα με τη λατινική μορφή

κοιμάται ακόμη κάτω από την πύλη του Κωνσταντίνου.

Και τίποτα δεν διαταράσσει το αυστηρό περιστύλιο».

Ευρυδίκη Λειβαδά