Με το άρθρο 93 του Ν. 4685/2020 περί Εκσυγχρονισμού της Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας (ΦΕΚ Α’ 92/8-5-2020), ορίστηκε ότι για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων στις νησιωτικές περιφέρειες του Νοτίου Αιγαίου και των Ιονίων Νήσων, συστήνεται για κάθε μία από αυτές Ειδικός Περιφερειακός Διαβαθμιδικός Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, ως Ανώνυμη Εταιρεία ΟΤΑ, στον οποίον μετέχουν υποχρεωτικά η οικεία Περιφέρεια και όλοι οι Δήμοι της Περιφέρειας αυτής.

Κατά το προγενέστερο νομικό καθεστώς του Ν. 4071/2012 τα νησιά του Ιονίου καθώς και του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου, ορθώς είχαν εξαιρεθεί από τους περιφερειακούς συνδέσμους ΦΟΔΣΑ που συστάθηκαν στην ηπειρωτική Ελλάδα, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαιτεροτήτων των νήσων και διατηρήθηκαν τα νομικά πρόσωπα που ασκούσαν αρμοδιότητες ΦΟΔΣΑ υπό την προϋπόθεση μετατροπής τους σε Α.Ε. Μάλιστα στην Κεφαλονιά, ήδη από το 1983 είχε δημιουργηθεί η πρωτοποριακή «Διαδημοτική Επιχείρηση Καθαριότητας και Προστασίας Περιβάλλοντος Κεφαλονιάς», ενώ τα επόμενα έτη η Παλλοστή από χωματερή μετατρέπεται σε ΧΥΤΑ (από τους πρώτους που έγιναν στην Ελλάδα) και στη συνέχεια σε ΧΥΤΥ με την κατασκευή εργοστασίου επεξεργασίας απορριμμάτων.

Με την υπ’ αριθμ. 243/2012 Απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, ο Δήμος Κεφαλονιάς συμμορφούμενος στις διατάξεις του Ν. 4071/2012 μετατρέπει την Διαδημοτική στην «Εταιρεία Διαχείρισης Αποβλήτων Κεφαλονιάς και Ιθάκης Ανώνυμη Εταιρεία ΟΤΑ». Μάλιστα, στις 13/8/2020 μεταξύ της ΕΔΑΚΙ Α.Ε. και του Δήμου Αργοστολίου υπογράφεται προγραμματική σύμβαση  για το έργο «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Αποβλήτων Κεφαλονιάς» προϋπολογισμού 7.170.819,32€, με δέσμευση του ποσού αυτού από το πρόγραμμα ΕΣΠΑ για την αναβάθμιση και επέκταση του ΧΥΤΥ.

Το Σύνταγμα της Ελλάδας, υποχρεώνει να υπάρχει ιδιαίτερη μέριμνα για την ανάπτυξη των  νησιωτικών περιοχών της χώρας, ειδικότερα στο άρθρο 101 § 4 αναφέρεται «Ο κοινός νομοθέτης και η Διοίκηση, όταν δρουν κανονιστικά, υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών και ορεινών περιοχών, μεριμνώντας για την ανάπτυξη τους». Περαιτέρω, με το νόμο 4150/2013 θεσπίστηκε και επίσημα η «ρήτρα νησιωτικότητας», με την οποία αποτυπώνεται η πραγματική διάσταση του άρθρου 101 του Συντάγματος. Με τη ρήτρα αυτή, αναγνωρίζονται έμπρακτα οι ιδιαιτερότητες των νησιωτικών περιοχών και ενεργοποιείται, ένα πλαίσιο ιδιαίτερης αντιμετώπισης των νησιών. Το πλαίσιο αυτό δεν αποτελεί μια προνομιακή μεταχείριση των νησιωτικών περιοχών έναντι της ηπειρωτικής χώρας, αλλά επιβάλλεται από τη διαφορετικότητα του νησιωτικού χώρου, ώστε να καμφθούν οι γεωγραφικές, φυσικές και οικονομικές ανισότητες που αναπόφευκτα δημιουργούνται.

Η επιταγή του Συντάγματος καταργείται όμως στην πράξη από τη κυβερνητική πολιτική, η οποία αφαιρεί από τους νησιωτικούς Δήμους τη δυνατότητα διαχείρισης των απορριμμάτων και δίδει την αρμοδιότητα αυτή στην Περιφέρεια ώστε να είναι ευκολότερη η ανάθεση συμβάσεων – έργων υψηλής κερδοφορίας για τους αναδόχους, δίχως οι τοπικές κοινωνίες να έχουν λόγο και δυνατότητα παρέμβασης.    

Παράδειγμα, η προκήρυξη από τον Περιφερειακό ΦΟΔΣΑ στις 22/1/2021 ηλεκτρονικού  διαγωνισμού για το έργο «Περιβαλλοντικής Αναβάθμισης και Επέκτασης ΧΥΤΥ – ΟΕΔΑ Κεφαλονιάς» συνολικής εκτιμώμενης αξίας (με το δικαίωμα προαίρεσης) 20.584.260,52€ (χωρίς ΦΠΑ 24%) με την ανάθεση της λειτουργίας του έργου με bonus για 12 έτη στον ανάδοχο και ετήσιο κόστος διαχείρισης  τριπλάσιο από το σημερινό, και κατά συνέπεια την υπέρογκη αύξηση των δημοτικών τελών. Έτερο παράδειγμα, ο αποκλεισμός εκπροσώπησης από το Δ.Σ. του νέου Φορέα, του Δήμου Λευκάδας, κατά παράβαση του άρθρου 236 του Ν. 4555/2018 που προβλέπει υποχρεωτική συμμετοχή ενός τουλάχιστον μέλους από κάθε Δήμο. Ζητήματα προκύπτουν επίσης με τα περιουσιακά στοιχεία των Δήμων που περιέρχονται στον ΦΟΔΣΑ, εφόσον αυτά δεν αποτιμώνται στη συμμετοχή κάθε Δήμου στο Φορέα προκειμένου να αποδοθεί πίσω σε χρήμα η αξία τους, όταν υπερβαίνει τη συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο του Φορέα. Ήδη η ΕΔΑΚΙ στις 17/12/2020 και ο Δήμος Αργοστολίου στις 30/12/2020, αρνήθηκαν την υπογραφή χρησιδανείου με την οποία θα περιέρχονταν στο νέο Φορέα δίχως αντάλλαγμα ακίνητη περιουσία για 30 έτη .

Δυστυχώς, η προχειρότητα με την οποία η Κυβέρνηση δια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας νομοθετεί και η Περιφερειακή Αρχή πράττει, θα επιφέρει περισσότερα προβλήματα στις τοπικές κοινωνίες από αυτά που θέλει να επιλύσει. Ιδιαίτερα για τα δύο νησιά μας όπου υπήρξε τα τελευταία 40 χρόνια αποτελεσματική μέριμνα για την αποκομιδή και διαχείριση των απορριμμάτων. Από το Δήμο Αργοστολίου έχει ήδη ασκηθεί Αίτηση Ακυρώσεως κατά του άρθρου 93 του Ν. 4685/2020, της οποίας εκκρεμεί η εκδίκαση ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ας μην θριαμβολογούν επομένως οι εκπρόσωποι της Περιφερειακής Αρχής για τη δήθεν εκ των προτέρων επιτυχία του εγχειρήματος, ούτε να μας προσγειώνουν στην πραγματικότητα… δοθέντος ότι κατά πρώτον δεν έχει κριθεί η Συνταγματικότητα του άρθρου 93 και κατά δεύτερον σε περιοχές όπως η Κεφαλονιά και η Ιθάκη το μεγάλο κόστος του νέου εγχειρήματος είναι δυσανάλογο σε σχέση με τη προσφορά του!

Αργοστόλι, 24-2-2021

Λευτέρης Κρητικός

Δικηγόρος – Γραμματέας Ν.Ε.

ΚΙΝΑΛ Κεφαλονιάς & Ιθάκης