Το τρίτο επεισόδιο με το ΤΕΙ –ΙΝ, με τον τρόπο που έγινε, τραυματίζοντας πάλι τη συνοχή της ΠΙΝ, αποδεικνύει τη δραματική έλλειψη επιτελικής σκέψης και στρατηγικού σχεδιασμού.

Δυστυχώς δεν έχουμε τώρα την πολυτέλεια για τα γνωστά αναθέματα και μοιρολόγια. Ακούστηκαν και γράφτηκαν πολλά. Ας κατατεθούν σύντομα οι όποιες προτάσεις υπάρχουν, ώστε οι έχοντες την εξουσία (βουλευτές, περιφερειάρχης αντιπεριφερειάρχες, δήμαρχοι) να αναπτύξουν μια συνεργική και στοχευμένη δράση η οποία θα φέρει αποτελέσματα (ας μην ξεχνάμε ότι στα σχέδια αυτά σχεδόν πάντα υποβόσκει μια γκεμπελική τακτική).

Από τη δική μου σκοπιά καταθέτω αμέσως παρακάτω μια πρώτη ιδέα και ας αξιολογηθεί από τους τοπικούς και κεντρικούς ιθύνοντες που έχουν και την ευθύνη των αποφάσεων και κυρίως από την ΠΙΝ.
1. Ο στόχος μας είναι πάντα η μεγίστη δυνατή ολοκλήρωση όλων των δομών μέσα στην περιφέρεια για την διασφάλιση της οντότητας και ανάπτυξης της.
2. Στην ανώτατη εκπαίδευση και έρευνα στην ΠΙΝ, βασική επιδίωξη μας, που τεκμηριώνεται στα σημερινά δεδομένα, πρέπει να είναι η δημιουργία ενός συστήματος Ενιαίου Ομόσπονδου (ο όρος είναι στη επικαιρότητα) Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (ΑΕΙ-ΤΕΙ) το οποίο θα έχει δύο κέντρα- πόλους.
Έναν πόλο ανθρωπιστικών σπουδών στην Κέρκυρα που έχει ήδη αναπτυχθεί και προχωρεί και

Ένα πόλο τεχνολογίας -καινοτομίας και ερευνητικής αριστείας (που έχει 'πέραση' διεθνώς) με έδρα την Κεφαλονιά και με τα ανάλογα τμήματα σε Ζάκυνθο και Λευκάδα.
(Η ομοσπονδοποίηση δεν γίνεται αναγκαστικά μόνο με πανεπιστήμια ή μόνο με ΤΕΙ μπορεί να γίνει και με τα δυο, είναι θέμα νομοθετικής πρόβλεψης)
3. Το προτεινόμενο ομόσπονδο σχήμα σημαίνει ενιαία διοίκηση αλλά και εκπαιδευτική αυτονομία για κάθε πόλο και κυρίως έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι εκπαιδευτικά και οικονομικά βιώσιμο από το σημερινό. Επομένως η παραπάνω πρόταση χωρίς να υποθηκεύει το μέλλον για ένα μελλοντικό παν-ιόνιο πανεπιστημιακό ίδρυμα συγκεντρώνει πολλά πλεονεκτήματα και είναι άμεσα εφαρμόσιμη για τους εξής λόγους:
α) Η επέκταση του Ιονίου πανεπιστημίου σήμερα στα άλλα νησιά, καίτοι ευκταία είναι δύσκολη και όχι άμεση υπόθεση γιατί εκτός από τις αναγκαίες ακαδημαϊκές προϋποθέσεις είναι πολιτικά η λιγότερο πιθανή, διότι είναι αυτή ακριβώς που ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου για το Υπουργείο (το οποίο όταν καταργεί πανεπιστήμια καθώς και διάσπαρτα τμήματα τους σε όλη τη χώρα, πως θα κάνει εξαίρεση δημιουργώντας νέα;)
β) Η ύπαρξη των υλικών εγκαταστάσεων που παραμένουν στα τρία νησιά μαζί με τα δύο τμήματα στην Κεφαλονιά και Ζάκυνθο, τα οποία παράλογα ή σκόπιμα υπήχθησαν σε Ίδρυμα ΕΚΤΟΣ περιφέρειας (παρά την αρχή που έθεσε το ίδιο το υπουργείο για ένα ΤΕΙ σε κάθε περιφέρεια!) είναι τα στοιχεία στα οποία πρέπει να στηριχθεί μια πειστική πρόταση στο υπουργείο: ένα ΤΕΙ όχι εντελώς ανεξάρτητο όπως μέχρι σήμερα, αλλά ως μέρος (αυτόνομος πόλος) του ενιαίου ομόσπονδου ιδρύματος Ιονίων Νήσων. Πράγμα που αργότερα αφήνει ευνοϊκές προοπτικές εξέλιξης όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν. (Πολλοί ξεχνούν ότι και το ΤΕΙ ξεκίνησε στην αρχή ως παράρτημα του ΤΕΙ Ηπείρου και στη συνέχεια με πολλούς κόπους και με Κεφαλλονίτες υπουργούς παιδείας έφθασε εκεί που είναι σήμερα). Σημειώνω με νόημα ότι για το υπουργείο, το κάθε ομόσπονδο ΑΕΙ ή ΤΕΙ, υπολογίζεται ως ένα... παρόλο που τα συστατικά του μέρη είναι περισσότερα και αυτόνομα με δικές τους συγκλήτους, πρυτάνεις κλπ.
γ) Η δημιουργία του πόλου τεχνολογίας -καινοτομίας προϋποθέτει μια νέα θεματική επικέντρωση των εκπαιδευτικών μονάδων (τμημάτων ) και άρα πρέπει να αλλάξει και να προσαρμοστεί δεόντως η πρόταση των καθηγητών της Διοικούσας επιτροπής (για τα 4 τμήματα) η οποία καταρτίστηκε φυσικά με άλλα δεδομένα και δεν έχει την κατάλληλη θεματική συνεκτικότητα που απαιτεί ο προτεινόμενος πόλος. Διότι κάνει ένα συμμάζεμα και μια λογική ομαδοποίηση των υπαρχόντων γνωστικών αντικειμένων ενώ χρειάζεται ένας πιο ριζικός επανασχεδιασμός των τμημάτων του πόλου Κεφαλονιάς και των άλλων δύο νησιών σε σχέση και με τα ΝΕΑ διαμορφούμενα πανελλαδικώς δεδομένα (ακαδημαϊκά και οικονομικά). Επίσης να εξεταστεί αν και πως μπορούν να ενταχθούν υφιστάμενες δομές όπως π.χ. ο «Εύδοξος» κ.α. Το ζήτημα είναι να έχουμε στο νέο κοινωνικό περιβάλλον ένα ίδρυμα που να διαθέτει υψηλές εκπαιδευτικές και ερευνητικές προδιαγραφές και να ανταποκρίνεται σε πραγματικές ανάγκες της περιοχής και της χώρας. Όχι κουτσουρεμένα και αντι-εκπαιδευτικά πράγματα. Αλλιώς καλύτερα να μην έχουμε τίποτα!

Συμπερασματικά, δεν θέλουμε απομονωμένα τμήματα ΤΕΙ που αποτελούν μέρος ενός άλλου Ιδρύματος που βρίσκεται σε ΑΛΛΗ περιφέρεια αλλά ένα Τεχνολογικό Ίδρυμα που είναι πόλος ενός βιώσιμου συστήματος ΑΕΙ-ΤΕΙ ΜΕΣΑ στην ΠΙΝ ! Θέλουμε έξυπνες και απλές -όχι απλουστευτικές- λύσεις. Υπάρχει λοιπόν σημαντική διαφορά από την πρόταση του υπουργείου αλλά και από τη σημερινή κατάσταση αφού υλοποιείται με ιδανικό τρόπο το ζητούμενο της προσφάτως επιδιωχθείσης συνεργασίας πού άργησε να ξεκινήσει... (υπενθυμίζω ότι στο Π. Συμβούλιο των Παξών πριν δύο περίπου χρόνια, με αφορμή την κρίση πάλι του ΤΕΙ, είχα προτείνει τη συνεργασία των δύο Ιδρυμάτων με πρωτοβουλία τηςΠεριφέρειας η οποία έφτιαξε μια επιτροπή που δεν λειτούργησε..)

Αυτή η πρόταση, αν υιοθετηθεί από τους φορείς, κυρίως από την ΠΙΝ και διεκδικηθεί σοβαρά μπορεί να γίνει αποδεκτή ευκολότερα από το υπουργείο γιατί είναι μια υποχώρηση που μπορεί να κάνει αφού δεν απέχει από τα δικά του πλαίσια ενώ από την πλευρά της ΠΙΝ ενισχύεται η συνοχή και η αναβάθμιση και ολοκλήρωση του συστήματος της ανώτατης εκπαίδευσης μέσα στα Ιόνια Νησιά με ελπιδοφόρες μελλοντικές προοπτικές κάτι που σημαίνει σαφώς θετική εξέλιξη και μια ευκαιρία στην κρίση.

Τέλος και το υπουργείο από τη δική του πλευρά πρέπει να καταλάβει ότι δεν λύνει τα προβλήματα με συνεχή υποβάθμιση της περιφέρειας που οδηγούν στην συγκεντροποίηση. Διότι όπως διεθνώς αναγνωρίζεται, στη σημερινή λεγόμενη 'κοινωνία της γνώσης' η παιδεία και η επιστήμη είναι βασικά στοιχεία της περιφερειακής ανάπτυξης. Θα πρέπει επομένως να υπάρξει μια μακρόπνοη και οραματική πολιτική οικοδόμησης -όχι θνησιγενών μονάδων- αλλά ισχυρών περιφερειακών πόλων εκπαίδευσης και έρευνας που θα στηρίξουν τον παραγωγικό και πολιτιστικό ιστό κάθε περιοχής.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Σχετικά με την αναφερθείσα «ομοσπονδοποίηση», μια άυλη υποδομή χωρίς κόστος, υπενθυμίζω ότι από την προεκλογική περίοδο αποτελούσε για όλους ένα ζητούμενο για την βελτίωση της συνοχής της ΠΙΝ. Αυτή η υπόθεση παρά την θεωρητική αποδοχή της δεν εφαρμόστηκε ενώ υπάρχουν τόσοι ομοειδείς επιστημονικοί και παραγωγικοί φορείς!. Μόνο οι σύλλογοι των οδοντογιατρών των νησιών έκαναν πανιόνια ομοσπονδία... Άρα η ενίσχυση της ΠΙΝ περνά ΚΑΙ από τα δικά μας χέρια (αυτοδιοίκησης και κοινωνίας των πολιτών) και δυστυχώς δεν έχουμε κάνει αυτά που μπορούμε. Δεν είναι δυνατόν να περιμένουμε τα πάντα από ένα κράτος –πατερούλη. Το κράτος θα δώσει αυτά που πρέπει και μπορεί, όχι όλα. Είναι ευκαιρία λοιπόν να ενισχύσουμε την συνοχή με δεσμούς και θεσμούς όπως το ομόσπονδο σχήμα της ανώτατης εκπαίδευσης. Επίσης να εκμεταλλευτούμε και να αναπτύξουμε και άλλες δομές σε κάθε τομέα, που θα καταστήσουν την ΠΙΝ πόλο έλξης και για τους επιστήμονες της ομογένειας η οποία πρέπει να βοηθήσει ουσιαστικά. Αυτή η 'εκ των έσω' και 'εκ των κάτω' διαδικασία είναι η πραγματική ανάπτυξη που έφτιαξε τις ιστορικές περιφέρειες από τις οποίες δημιουργήθηκαν όλα τα ευρωπαϊκά κράτη -και η Ελλάδα.

Ηλίας Μπεριάτος
Καθηγητής χωροταξίας
Επικεφαλής του συνδυασμού ΙΟΝΙΟ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ