Η εμπορία ανθρώπων είναι ένα αποτρόπαιο έγκλημα που έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές ευρωπαϊκές αξίες και αρχές: Το δικαίωμα στην ισότητα, στην αξιοπρέπεια, στη διαβίωση χωρίς φόβο. Παραμένει μια πολύ κερδοφόρα μορφή οργανωμένης εγκληματικότητας, η οποία απαγορεύεται ρητά από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Είναι επίσης, μία δραστηριότητα που προκαλεί μη αναστρέψιμη βλάβη στα θύματά του, στις κοινωνίες και στις οικονομίες της ΕΕ.

Όπως αναφέρεται στη δεύτερη έκθεση προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2018, υπήρχαν 20.532 καταχωρημένα θύματα εμπορίας ανθρώπων στην ΕΕ το 2015 και το 2016. Ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων πιθανότατα είναι σημαντικά υψηλότερος, καθώς πολλά από αυτά παραμένουν άγνωστα.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια εξακολουθούν να είναι πιο ευάλωτα στην εμπορία ανθρώπων (68%), ενώ τα παιδιά αποτελούν σχεδόν το ένα τέταρτο των καταγεγραμμένων θυμάτων (23%). Επίσης, σχεδόν μισά από τα καταγεγραμμένα θύματα (44%) είναι πολίτες της ΕΕ, με χώρες καταγωγής κυρίως τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, τις Κάτω Χώρες, την Πολωνία και τη Βουλγαρία. Τα υπόλοιπα θύματα (56%) προέρχονται κυρίως από Νιγηρία, Αλβανία, Βιετνάμ, Κίνα και Ερυθραία.

Η εμπορία για σεξουαλική εκμετάλλευση παραμένει η πιο διαδεδομένη μορφή (56%) και πλήττει κυρίως τις γυναίκες, σε ποσοστό 95%. Δεύτερη πιο διαδεδομένη μορφή εμπορίας ανθρώπων είναι αυτή με σκοπό την εργασιακή εκμετάλλευση (26%), που πλήττει κυρίως τους άνδρες (80%). Τέλος, σε ποσοστό 18% έχουν καταγραφεί άλλες μορφές εμπορίας όπως ο καταναγκαστικός γάμος, η αναγκαστική επαιτεία και η καταναγκαστική εγκληματικότητα.

Ποιοι είναι όμως οι διακινητές; Σύμφωνα με τη δεύτερη έκθεση προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε ποσοστό 25% είναι γυναίκες και 75% άνδρες, ενώ 13% από αυτούς είναι πολίτες της ΕΕ και 87% από χώρες εκτός της ΕΕ.

Οι έμποροι συνεχίζουν να προσαρμόζουν τον τρόπο λειτουργίας τους: Τόσο το προφίλ των θυμάτων όσο και το πλαίσιο εντός του οποίου διακινούνται, μεταβάλλονται. Οι αναδυόμενες τάσεις περιλαμβάνουν:

- Εμπορία και μετανάστευση: Τα ποινικά δίκτυα επωφελούνται από τις προκλήσεις της μετανάστευσης, στοχεύοντας δυσανάλογα τις γυναίκες και τα κορίτσια που διακινούνται μέσω της οδού της Κεντρικής Μεσογείου για σεξουαλική εκμετάλλευση.

- Ο ρόλος του Διαδικτύου: Η εμπορία για σεξουαλική εκμετάλλευση χαρακτηρίζεται όλο και περισσότερο από τη χρήση ζωντανών δικτυακών καμερών και τη μαζική εξ αποστάσεως σεξουαλική κακοποίηση παιδιών. Οι διακινητές χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να εκμεταλλευτούν τα θύματα.

- Εσωτερική εμπορία: Η παράνομη διακίνηση στην επικράτεια ενός κράτους- μέλους αναφέρεται επίσης ότι αυξάνεται, καθώς 22% των θυμάτων είναι πολίτες της ΕΕ που έχουν καταγραφεί ως θύματα στη χώρα τους.

- Εμπορία παιδιών: Τα νεότερα θύματα γίνονται όλο και περισσότερο στόχος.

- Εμπορία ανθρώπων με αναπηρίες: Οι διακινητές στοχεύουν όλο και περισσότερο τους ανθρώπους με αναπτυξιακές και σωματικές αναπηρίες, που συχνά τους χρησιμοποιούν για καταναγκαστική επαιτεία ή σεξουαλική εκμετάλλευση.

Παρά την πρόοδο που σημειώνεται, το επίπεδο των διώξεων (5.979) και των καταδικαστικών αποφάσεων (1.927) παραμένει χαμηλό, γεγονός που δείχνει ότι η εμπορία ανθρώπων εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από ατιμωρησία για τους δράστες και για όσους εκμεταλλεύονται τα θύματα.

Σύμφωνα με την ΕΕ, τα κράτη μέλη πρέπει να:

- Ποινικοποιήσουν τη δράση όσων χρησιμοποιούν εν γνώσει τους υπηρεσίες που παρέχονται από θύματα εμπορίας ανθρώπων, προκειμένου να καταπολεμηθεί η ατιμωρησία, εξασφαλίζοντας ότι όσοι εκμεταλλεύονται και καταχρώνται τα θύματα προσάγονται στη δικαιοσύνη.

- Λάβουν μέτρα που να αντιμετωπίζουν όλες τις πτυχές της αλυσίδας εμπορίας ανθρώπων.

- Αντιμετωπίσουν όλες τις μορφές εκμετάλλευσης και να εξασφαλίσουν ότι όλες οι κατηγορίες θυμάτων βρίσκονται στην πρώτη γραμμή δράσης και λαμβάνουν την ίδια προσοχή.

- Διασφαλίσουν ότι τα μέτρα ευαισθητοποίησης και κατάρτισης στοχεύουν και επιτυγχάνουν συγκεκριμένα αποτελέσματα, ιδίως όσον αφορά την πρόληψη.

- Ενισχύσουν τη διασυνοριακή επιβολή του νόμου και της δικαστικής συνεργασίας, εντός και εκτός της ΕΕ.

- Ενισχύσουν την ικανότητα αναγνώρισης των θυμάτων.

- Παράσχουν στα θύματα ειδική βοήθεια και προστασία κατά φύλο και ηλικία.

- Βεβαιωθούν ότι υπάρχουν εργαλεία για τη διεκδίκηση αποζημίωσης από τα θύματα.

- Αντιμετωπίσουν την εμπορία ανθρώπων στο πλαίσιο της μετανάστευσης, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης των ειδικών αναγκών των γυναικών και των κοριτσιών που διακινούνται για σεξουαλική εκμετάλλευση στην ΕΕ.

- Διαθέσουν επαρκείς πόρους, χρησιμοποιώντας στον μέγιστο βαθμό τη διαθέσιμη χρηματοδότηση σε επίπεδο ΕΕ.

- Βελτιώσουν τη συλλογή δεδομένων για καλύτερη παρακολούθηση και χάραξη πολιτικής.