Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ και Κεφαλονιά

Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Γράφοντας για ιστορικές πτυχές του 1821 σε σχέση με την Κεφαλονιά, συνεχίζω με το τέταρτο κείμενο, το οποίο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄.

          Ωστόσο, η προσωπικότητα του Γρηγορίου του Ε΄, πέρα από την αίγλη που της έδωσε το μαρτυρικό τέλος της από τους Οθωμανούς και τους Εβραίους, υπήρξε μια πνευματική οντότητα κύρους και  μεγάλου ύψους, ιδιότητες που τεκμηριώνονται μέσα από τα συναχθέντα κατά καιρούς  έγγραφα της αλληλογραφία του, με  την οποία επικοινωνούσε με τις άλλες επισκοπές και εκκλησίες του  τότε  σκλαβωμένου Ελλαδικού χώρου.

          Η διάσωση της σορού του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄ από τον  Κεφαλονίτη θαλασσομάχο καραβοκύρη Μαρή - Νικόλαο Σκλάβο- Παπαδόπουλο, είναι ιστορική και δεν τεκμηριώνεται μόνο από τα κειμήλια που μας άφησε στο ναό της Παναγίας στα Ντομάτα, αλλά και από επίσημες ιστορικές αναφορές, που την εποχή εκείνη μνημονεύτηκαν από τους παρατηρητές ιστορικούς των γεγονότων του 1821.

          Η  δράση του Γρηγόριου με τα  Ιόνια Νησιά εκδηλώνεται με την επιστολή του  προς τους Ιόνιους… παροτρύνοντάς τους να σταθούν κατά των Γάλλων. Συγκεκριμένα, με « το υπ’ αριθ. 29 έγγραφον είναι προτρεπτική του Πατριάρχου προς τους κατοίκους των Ιονίων Νήσων κατά των Γάλλων, στρατευομένων επί την Αίγυπτον και καταλαβόντων ήδη τας Ιονίους νήσους, ότε η Τουρκία έμελλε να συμμαχήσει μετά των Άγγλων και των Ρώσων και να κηρύξει τον πόλεμον κατά των Γάλλων (1Σεπτ. 1798)….».

          Αν και η επιστολή προς Ιονίους θέλει αρκετή ανάλυση και κριτική σκέψη μέσα στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής που γράφτηκε, φαίνεται καθαρά πως ο πατριάρχης εκβιάστηκε από τον σουλτάνο Σελίμη (1789-1807), ώστε να εξεγείρει τους Έλληνες ενάντια στους Γάλλους. Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει και η αληθινή στάση του πατριάρχη Γρηγορίου, που η «δικαιολογία του» δεν ήταν και δεν είναι αμελητέα ακόμη και στον σύγχρονο μελετητή, πώς, η Γαλλική Επανάσταση, παρέκλινε των βασικών σκοπών της με ανήθικες πολιτικές πράξεις.

« ..Διότι η μεν γαλλική επανάστασις είχεν υπερακοντίσει τον σκοπόν και παρεκτραπεί εις μεγάλας υπερβολάς, εκτραχηλιζομένη εκτός του χριστιανισμού, η δε εκκλησία, εν μέσω της γενικής αναστατώσεως, ώφειλε να στηριχθή επί των καθεστώτων…».

          Από την  επικοινωνία και τη συνεργασία του Γρηγόριου του E΄ με Κεφαλλήνες, κορυφαία φαίνεται να είναι η σχέση του με τον  μητροπολίτη Αγαθάγγελο Τυπάλδο Κοζάκη, προς τον οποίον ανατέθηκε από τον αοίδιμο Πατριάρχη η εκ βάθρων οικοδόμηση της εκκλησίας του Σταυροδρομίου και που ο  Αγαθάγγελος πραγματοποίησε με πλήρη επιτυχία.

          Ο Γρηγόριος εκτιμούσε πολύ τον Αγαθάγγελο, τον κράτησε στην Κωνσταντινούπολη, αλλά οι Οθωμανοί γνωρίζοντας τον φλογερό πατριωτικό του χαραχτήρα και τη συμμετοχή του στον αγώνα των Ελλήνων, τον κυνήγησαν και τον ανάγκασαν να φύγει για τη Ρωσία. Σύμφωνα με τους βιογράφους του  μητροπολίτη Αγαθάγγελου  Τυπάλδου, η όλη του δράση θεολογική και εθνική, ανήκε στο πνεύμα και στη σχολή του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, εκφράζοντας έως στο τέλος του βίου του, τις θρησκευτικές, εθνικές  και πνευματικές  αξίες που του είχε εμφυσήσει ο αδικοχαμένος μεγαλομάρτυρας  οικουμενικός πατριάρχης.

          Επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επιστολές από Κεφαλλήνες, που γράφτηκαν είτε μετά το μαρτύριο του Γρηγορίου είτε συνέδραμαν στην όλη  οικονομική  διαδικασία για να φτιαχτεί ο ανδριάντας του

 (Δ. Π. Τυπάλδος Φορέστης, Θεόδωρος Βαλλιάνος, Θεόδωρος Καρούσος, Κ. Καρούσος…).

          Κλείνοντας τη σύντομη αναφορά του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄   και η σχέση του γενικά με τους Ιόνιους, διανθίζω τη δημοσίευσή  μου  τούτη με  «Καρτέλες Εορταστικές», ώστε να λειτουργούν  «ως συνοπτικά ιστορικά εικάσματα», λόγω που ο νέος διαδικτυακός τρόπος ενημέρωσης και προβολής εξυπηρετείται καλύτερα.