Η αγριοκρεμμύδα

Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΚΑΛΑ

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς έβγαιναν οι χωρικοί με τα γαϊδουράκια τους και πουλούσαν μυρσίνες, ελατόκλαρα και ασκυλοκάρες  ή αγριοκρεμμύδες. Ήταν απαραίτητος ο στολισμός των σπιτιών με αυτές τις πρασινάδες σ’ όλη την διάρκεια του Δωδεκαήμερου. Μάλιστα όταν αυτές οι πρασινάδες ήταν στολισμένες με βαμβάκι έδιναν μια χειμωνιάτικη χιονισμένη ατμόσφαιρα.

          Σήμερα διατηρείται το έθιμο της σκυλοκάρας  ή κουτσουνοκάρα ή αγιοβασιλίτσας, που δίνει πολλή χαρά στα παιδιά όταν κάνουν «γύρισμα» για να τις δώσουν.

Πρόκειται για την αγριοκρεμμύδα, φυτό με βολβό, που λέγεται σκυλοκάρα  καλείται δε σήμερα και αγιοβασιλίτσα, λόγω  του Αγίου Βασιλείου.  Επίσης,  ασκιλοκάρα, σκιλοκάρα, ασκουλοκάρα και σπάνια σκινοκάρα.  Είναι το γνωστό φυτό Scilla.  (Βλ. Ηλίας Τσιτσέλης, Κεφαλληνικά Σύμμικτα, 3^ος τόμ., Αθήνα 2003, σσ. 79-80, 140, ), Πρβλ  Heldreich, σ.70, και Dalloporta, 48, όστις και ιαματικάς ιδιοτήτας  επί ύδρωπος αποδίδει τω φυτώ.,  και Θεόκριτος,  5, 121.

          Θεωρείται σύμβολο και έμβλημα του χρόνου, επειδή χωρίς να ξαναφυτευτεί βγάζει μόνη της φύλλα Έτσι προοιωνίζει τη συνεχή πορεία του σπιτιού και την αναβίωση, ενάντια σε κάθε συμφορά. Η πρόληψη για τη δύναμή της αγριοκρεμμύδας  έρχεται από την αρχαιότητα. Οι πρόγονοί μας πίστευαν ότι τους προστάτευε από αρρώστιες , από κακό από καταστροφές και γενικά από βασκανίες.

          Είναι όπως είπαμε γνωστή από τα αρχαία χρόνια, με συνήθειες ίδιες και απαράλλακτες, καθώς υπάρχουν αναφορές ότι στην εξώπορτα του Πυθαγόρα υπήρχε πάντοτε  καρφωμένος ο φυλλακτήριος τούτος βολβός. Ο Διοσκουρίδης την περιγράφει (Περί ύλης Ιατρικής Β, 171) «Εστί δε και αλεξιφάρμακον όλη προ των θυρών κρεμασμένη».  Είχαν δε παρατηρηθεί και θεραπευτικές ιδιότητες και τη θεωρούσαν ωφέλιμη για το άσθμα, τη φυματίωση, τη δυσεντερία, το βήχα. Χρησιμοποιήθηκε σε μεγάλες δόσεις για την εξόντωση των τρωκτικών.

          Με όλα τα παραπάνω καταλαβαίνουμε γιατί η αγριοκρεμμύδα έγινε σύμβολο της αναγέννησης του χρόνου. Στις μέρες μας, όταν την παραλάβει ο σπιτονοικοκύρης από τα παιδιά που τις μοιράζουν, τη βάζει στα εικονίσματα ή την κρεμάει στην εξώπορτα ή στο ταβάνι όπως έκαναν παλιά. 

          Βέβαια, με το όνομα αυτό, δηλαδή αγιοβασιλίτσα, λέγουν και το εορταστικό δακτυλιοειδή άρτο της Πρωτοχρονιάς.