«Η μητέρα μου είναι από το Ληξούρι, έχουμε μεγαλώσει στο νησί και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού  ακούγαμε συνεχώς λέξεις διαφορετικές, τις οποίες μπορεί και εμείς να ενσωματώναμε στο λεξιλόγιο μας.

Στο πλαίσιο των σπουδών μου μέσα από το Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων του Πανεπιστημίου Πατρών , ήρθα πιο κοντά και με άλλες διαλέκτους , ωστόσο το ότι κατάγομαι από το νησί , με έκανε να ψάξω τα ιδιαίτερα στοιχεία της δικής μας διαλέκτου.  

Στο πλαίσιο του πτυχιακού και του μεταπτυχιακού μου, έκανα διάφορες εργασίες πάνω στην Κεφαλονίτικη διάλεκτο και είδαμε διάφορα στοιχεία.

Π.χ. όταν κάποιος κατάγεται από ένα μέρος το να αναφερθεί σε στοιχεία του παρελθόντος, τον κάνει αυτομάτως να αλλάζει την διάλεκτο του και να χρησιμοποιεί στοιχεία που πιθανόν στη ροή του λόγου να μην χρησιμοποιούσε.

Όλα αυτά είναι στοιχεία αρκετά ενδιαφέροντα , τα οποία κανείς μπορεί να μην τα ακούει ξεκάθαρα, αλλά τα λέει. Θέλοντας να συνεχίσω και τις σπουδές μου, αλλά και τη μελέτη της διαλέκτου, προχωρήσαμε με τον καθηγητή μου Παπαζαχαρίου  σ αυτό το εγχείρημα, να μελετήσουμε στο πλαίσιο της Διδακτορικής μου Διατριβής, την Κεφαλονίτικη διάλεκτο».

Τι περιλαμβάνει το Διαδικτυακό ερωτηματολόγιο για την Κεφαλονίτικη διάλεκτο :

«Είχαμε κάνει κάποια προηγούμενα πιλοτικά προγράμματα με απλά ερωτηματολόγια μέσω Google Forms, τα οποία είχανε απλά φράσεις, αλλά είδαμε ότι αυτό δεν διευκόλυνε τα χρήστη.

Ψάχνοντας πιο σύγχρονες μεθόδους,  αντί να δίνουμε μία φράση, δίνουμε μία φράση από τον ίδιο τον λόγο των πληροφορητών ,δηλαδή  ανοίγοντας κανείς  το ερωτηματολόγιο, θα ακούσει την φυσική ομιλία των πληροφορητών.

Αυτό δεν σημαίνει ότι όλη η φράση είναι αμιγώς στα Κεφαλονίτικα , γιατί έχοντας επηρεαστεί και από την κοινή Νεοελληνική, διαφοροποιούνται κάπως.

Χρησιμοποιούμε την φράση σαν ενθάρρυνση , για να δει αυτός που θα κάνει το ερωτηματολόγιο , αν χρησιμοποιεί τις λέξεις αυτές η όχι».

Στην συμμετοχή στα ερωτηματολόγια:

«Αντιμετωπίζουμε μια δυσκολία Προσπαθήσαμε γι αυτό μέσω των φωνητικών αρχείων που υπάρχουν μέσα στο ερωτηματολόγιο να ενθαρρύνουμε τον πληροφορητή . Δεν είναι ένα απλό ερωτηματολόγιο, είναι ένα ερωτηματολόγιο που είναι σαν παιχνίδι. Στο τέλος του ερωτηματολογίου υπάρχουν και κάποιες ανοιχτές ερωτήσεις , στις οποίες ζητάμε από τον πληροφορητή εφ όσον επιθυμεί, να μας πει κάποια ιστορία δικιά του, για να έχουμε αυτή τη ροή φυσικού λόγου , η να μας πει ακόμα και για την ίδια τη διάλεκτο.

Κατά πόσο π.χ.  θεωρεί ότι διαφοροποιείται από άλλες διαλέκτους, κατά πόσο χρησιμοποιείται μέσα στο νησί κλπ. Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο, το οποίο επαναλαμβάνεται σ αυτές τις ηχογραφήσεις στο ερωτηματολόγιο, είναι ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην περιοχή της Παλικής  και σε όλη τη υπόλοιπη Κεφαλονιά.

Είναι πολύ έντονο αυτό το στοιχείο της διαφοροποίησης και αυτό είναι ουσιαστικά που αναζητούμε κι εμείς, να δούμε αν όντως υπάρχει αυτό, η είναι απλά στην αίσθηση του ομιλητή. Συνήθως ο ομιλητής δεν κάνει ποτέ λάθος».

Στην προστασία προσωπικών δεδομένων:

«Το ερωτηματολόγιο είναι ανώνυμο, τα μόνα στοιχεία που κρατάμε είναι το φύλο, η ηλικία , ο τόπος καταγωγής και ο τόπος μόνιμης κατοικίας. Η μόνιμη κατοικία  έχει σημασία, γιατί υπήρξαν αρκετοί πληροφορητές, οι οποίοι  να μεν έχουν καταγωγή από την Κεφαλονιά, αλλά για το όποιο λόγο κατοικούν σε άλλο μέρος. Το θέλουμε κι αυτό ως στοιχείο, για να δούμε κατά πόσο έχει διαφοροποιηθεί και επηρεαστεί η διάλεκτος  και από  άλλα στοιχεία. Ο πληροφορητής επίσης τελειώνοντας το ερωτηματολόγιο, κλικάρει αν θέλει να συμμετέχουν τα στοιχεία που έχει δώσει στην έρευνα». (Εξήγησε σ αυτό το σημείο τον τρόπο εισαγωγής στο ερωτηματολόγιο , ο οποίος έχει αναρτηθεί στο Inkefalonia.gr για την διευκόλυνση όσων θέλουν να συμμετέχουν).

Στις συμμετοχές σε σχέση με τα δύο φύλα:

«Περισσότερες είναι οι γυναίκες. Ο μέσος όρος ηλικίας είναι χαμηλός και αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι το ερωτηματολόγιο δημοσιεύτηκε μέσω FB, σε διάφορες ομάδες της Κεφαλονιάς, μέσω των Site, οπότε αναγκαστικά ο πληροφορητής θα πρέπει να γνωρίζει να χρησιμοποιεί αυτά τα μέσα».

Στο ότι η Κεφαλονίτικη διάλεκτος έχει δεχθεί πολλές Λατινικές και Ιταλικές επιρροές:

«Αυτό είναι ένα στοιχείο το οποίο έχει εντοπιστεί και  μελετηθεί αρκετά στο πλαίσιο της ιστορίας και της διαχρονίας της διαλέκτου, όχι μόνο στην Κεφαλονιά, αλλά σε όλα τα Επτάνησα. Πέρα από τις λέξεις, υπάρχουν και άλλα στοιχεία τα οποία έχουν ενσωματωθεί, όπως ο χαρακτηριστικός επιτονισμός ο οποίος είναι ένα φωνολογικό στοιχείο με όρους της Γλωσσολογίας, το οποίο έχει μεταφερθεί εξαιτίας της μακρόχρονης κυριαρχίας των Ενετών και  των Ιταλών στο νησί.

Άλλα στοιχεία είναι όταν δημιουργούνται νέα ρήματα με πρώτο στοιχείο λέξεις από την Ιταλική , παίρνουν σαν τελικό στοιχείο το “άρω”. Αυτό το επίθημα έχει προέλθει από τα Ιταλικά και τα Βενετσιάνικα. Υπάρχουν και τέτοιου είδους μορφολογικά στοιχεία, δεν είναι μόνο λέξεις, αλλά και «δάνεια» τα οποία ενσωματώθηκαν».

 Στο ότι με το διαδικτυακό ερωτηματολόγιο αποκλείονται κάποιας μεγαλύτερης ηλικίας πληροφορητές:

«Είναι κάτι που το έχουμε σκεφτεί, το είδαμε και σε προηγούμενες έρευνες που είχαν γίνει σε Αγγλία και Ελβετία με πολύ χαμηλό όρο ηλικίας και προφανώς δεν είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα. Λόγω covid  το καθυστερήσαμε λίγο , αλλά θα πραγματοποιηθούν και από κοντά συνεντεύξεις. Θα κατέβω στο νησί και θα βρω άτομα, τα οποία πέρα από την τυπική συνέντευξη που θα μου δώσουν, θα συμπληρώσουν στο τέλος και το ερωτηματολόγιο. Σίγουρα αυτό είναι κάτι διαφορετικό  από το να διαφημιστεί το ερωτηματολόγιο  και να το συμπληρώσει ο οποιοσδήποτε, αλλά τουλάχιστον με αυτό τον τρόπο, θα μπορέσουμε να πάρουμε και τις πληροφορίες από μεγαλύτερης ηλικίας άτομα, τα οποία δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο».

Στην διατήρηση της Διαλέκτου από τους νεώτερους:

«Ουσιαστικά αυτό το στοιχείο θέλουμε να δούμε, θέλουμε να δούμε την καμπύλη διαφοροποίησης και πως έχει επιδράσει η κοινή νέα Ελληνική, έτσι ώστε να χαθούν αρκετά διαλεκτικά στοιχεία, αν υπάρχει μια ποικιλία μεταξύ των τοπικών φαινομένων και της κοινής νέας Ελληνικής και να δούμε αυτή τη διαφοροποίηση. Όπως όταν υπήρχε η Ενετοκρατία στην Κεφαλονιά, η γλώσσα στράφηκε προς την Ιταλική ,γιατί ήταν η καθημερινότητα των ανθρώπων και η γλώσσα είναι άμεσα επηρεασμένη από την κοινωνική συμπεριφορά, έτσι και μετά την απομάκρυνση των Ενετών αυτό άρχισε να χάνεται γιατί ως κυρίαρχη γλώσσα ήταν τα Ελληνικά. Οπότε αναγκαστικά η διάλεκτος και ο χρήστης –ομιλητής θα αρχίσει να στρέφεται προς τη γλώσσα της εκπαίδευσης,  της ενημέρωσης, είναι κάτι αναπόφευκτο, γι αυτό δεν μιλάμε για γλωσσικό θάνατο, αλλά για γλωσσική αλλαγή. Ένα χαρακτηριστικό των γλωσσών είναι το ότι αλλάζουν , δεν χάνονται, χάνονται όταν χάνονται οι ομιλητές, ομιλητές υπάρχουν , οπότε μιλάμε για αλλαγή και είναι αυτό το στοιχείο που θέλουμε να δούμε μέσα απ αυτήν την έρευνα».

 Στο αν κάποιες διάλεκτοι χαρακτηρίζονται ως πιο δυνατές :

«Γενικά στην γλωσσολογία και στο πλαίσιο των γλωσσών ,δεν χρησιμοποιούμε τον όρο κατώτερη η ανώτερη γλώσσα. Οι ομιλητές είναι αυτοί που κάνουν την γλώσσα να συνεχίζει να υπάρχει η όχι, που καθορίζουν την ύπαρξη γλωσσών η όχι. Για παράδειγμα τα Τσακώνικα , είναι μία διάλεκτος η οποία προέρχεται και έχει αποδειχθεί μέσα από έρευνες, από την Δωρική διάλεκτο και την οποία θεωρητικά κάποιος δεν την καταλαβαίνει αν δεν είναι από την περιοχή αυτή. Για να μη χαθεί τελείως, είναι οι ομιλητές αυτοί που προσπαθούν να τη διασώσουν. Από ότι γνωρίζω και στην Κεφαλονιά γίνονται διάφορες δράσεις με θεατρικά, που διατηρούν την τοπική διάλεκτο και αυτό είναι καλό, γιατί η γλώσσα γενικά, εντάσσεται και  στο πλαίσιο της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Όσο της διατηρούν οι ομιλητές, αυτή θα διατηρείται».

Στην εκπαίδευση των διαλέκτων στα Σχολεία:

«Σίγουρα υπάρχει ένα πρόγραμμα από το Υπουργείο Παιδείας , στην Πάτρα, στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος που κάνει το ΕΑΠ, υπάρχει μία ειδική ενότητα , «Η Εκπαίδευση των Διαλέκτων στο πλαίσιο του Σχολείου». Είναι αρκετά ενδιαφέρον και θα μπορούσε να γίνει είτε με αποσπάσματα, είτε με κείμενα. Στην Κρήτη γίνεται προσπάθειες για να γίνεται περισσότερο γνωστή η τοπική διάλεκτος  και να μην χαθεί».

ΥΓ .Το ερωτηματολόγιο θα παραμείνει ανοιχτό για αρκετά μεγάλο διάστημα και όποιος επιθυμεί,  μπορεί να το συμπληρώσει.

Ακολουθεί το ηχητικό της συνέντευξης και παρακάτω χρήσιμοι σύνδεσμοι :

Η ερευνητική εργασία υποστηρίζεται από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) στο πλαίσιο της Δράσης «Υποτροφίες ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. Υποψηφίων Διδακτόρων» .

Για οποιαδήποτε πληροφορία μπορείτε να επικοινωνήσετε με το email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..

Χρήσιμοι σύνδεσμοι:

• https://arcg.is/KvSG9 link ερωτηματολογίου
• https://youtu.be/jdSHeI6HqsE οδηγίες για να κατέβει η εφαρμογή και να συμπληρώσετε το ερωτηματολόγιο
• http://lmgd.philology.upatras.gr/ Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών