H ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ

(Σπαρτιά Κεφαλληνίας)

«εις μνημόσυνον αιώνιον)

ΑΝΤΩΝΗΣ Π ΑΡΓΥΡΟΣ

Από μικρό παιδί με την παρακίνηση τής γιαγιάς μου (που σύμφωνα με τη παράδοση ήθελε μπορώ να πω αξίωνε να την φωνάζω «νόνα» έπρεπε να σπεύσω στο καλανάρχο τής Παναγίας να λάβω μέρος ,σαν «αναγνώστης» αρχικά αλλά και σαν ασκούμενος ψάλτης στις Ιερές Ακολουθίες τής Μεγάλης Εβδομάδος. Η παρουσία μου στο ναό ήταν συνεχής σ’ όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα και γίνονταν με δική μου επιθυμία και συμμετοχή.

Πανδαισία ψυχής θα μπορούσα να χαρακτηρίσω τη Μεγάλη εβδομάδα στο χωριό μου ,οι παιδικές μνήμες και η αγάπη στην Εκκλησία αλλά και η συμμετοχή στις ακολουθίες ,έγιναν βίωμα έτσι που μέχρι σήμερα ,μου είναι σχεδόν αδύνατον να μην συμμετάσχω ενεργά στη εκκλησιαστική ζωή ,όπου κι’ αν βρίσκομαι ,αν και προσπαθώ να παίζω τον όμορφο ρόλο τού «Πασχαλιάτικου ψάλτη» στη εκκλησία του χωριού μου « Η Παναγία μας» έτσι τη λέμε ακόμα την καινούργια εκκλησία του χωρίου μας , μετά τη λαίλαπα των σεισμών του 1952,ο τόπος που συνέβαιναν και συμβαίνουν τα πιο σημαντικά γεγονότα του χωριού μας.

Η εκκλησία του χωριού μας είναι αφιερωμένη στη Παναγία μας, «την Μητέρα του Θεού και των Ανθρώπων» Χαρά να την αντικρίσεις ,ευχαρίστηση να την επικαλείσαι Ευλογία να την επισκέπτεσαι. Είναι ο τόπος ,το σημείο αναφοράς του χωρίου μας, ένας περίλαμπρος ναός μ ’ένα θαυμάσιο αρχαίο τέμπλο με υπέροχες εικόνες ,που χτίσθηκε με τη γενναία συνεισφορά των χωριανών μας. Ο ναός αυτός υπήρξε πάντοτε τόπος μυσταγωγίας και άφθαστης χριστιανικής ορθόδοξης τελετουργίας, με πρωταγωνιστή -μύστη τον παπά Διονύση τον Γαρμπή , που διακόνησε σαν εφημέριος του χωριού μας πάνω από σαράντα χρόνια μέχρις ότου η Παναγία τον κάλεσε, πλήρη ημερών, σε άλλο περιβόλι να συνεχίσει τη διακονία Της.

Αν κάποιος είχε την τύχη να παρακολουθήσει ποτέ τις ακολουθίες της Μ. Εβδομάδας στο χωριό μας τότε θα πρέπει να του έχουν μείνει αξέχαστα ερμηνευμένα από τον παπά Διονύση τόσον ο ύμνος της Κασσιανής ,όσο και η ακολουθία των Παθών, όπου η καλλίφωνος συμμετοχή του στις Ακολουθίες της Μ. Εβδομάδος προσέδιδε ένα ιδιαίτερο χρώμα.

Η Μεγάλη Παρασκευή ,είναι μια Μεγάλη Μέρα για όλους τούς Χριστιανούς που επιμένουν να τηρούν τις παραδόσεις και τα ήθη και τα έθιμα τού τόπου. Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η μέρα που το κυρίαρχο σημείο της είναι προσδοκία της Αναστάσεως, είναι η μέρα που στο νου μας έρχονται έντονα οι μνήμες των κεκοιμημένων προσφιλών μας .

Σ’ όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν η Μεγάλη Παρασκευή στο χωριό μου είχε κάτι το ξεχωριστό ,αφού ήταν η μόνη μέρα που ακόμα και οι λεγόμενοι «αλιβάνιστοι» πήγαιναν στη εκκλησία ,φορώντας μάλιστα «τα καλά »τους ρούχα .

Η Μεγάλη Παρασκευή, άρχιζε στο χωριό μας και συνεχίζονταν όλη τη μέρα με την «πένθιμη κωδωνοκρουσία» Η προσέλευση στη εκκλησία του χωρίου ήταν καθολική τα καταστήματα καθ’ όλη τη διάρκεια της Ακολουθίας παρέμεναν κλειστά .Ολόκληρη η οικογένεια προσήρχετο στο ναό και με ευλάβεια παρακολουθούσε τη Ακολουθία των Μ.Ωρών ,τη Αποκαθήλωση και στη συνέχεια την περιγραφομένη τελετή.

Το πρωινό της Μεγάλης Παρασκευής και καθ’ όλη τη διάρκεια της Ακολουθίας των «Μεγάλων Ωρών» ,έβλεπες σιγά-σιγά να συγκεντρώνεται μέγα πλήθος στην Εκκλησία που με κατάνυξη παρακολουθούσε την Ακολουθία ευλαβικά και με μεγάλη συμμετοχή, από τα Προσευχητάρια που κρατούσαν κυρίως οι γυναίκες και τα μικρά παιδιά. .Μεγάλη στιγμή της Ακολουθίας ήταν πάντοτε και μέχρι σήμερα η κατά την «ενάτη ώρα» η ενώπιον του Εσταυρωμένου προσέλευση του ψάλτου, ο οποίος γονυκλινής απήγγειλε σε ήχο πλάγιο του δευτέρου «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου κλπ. ολόκληρο το εκκλησίασμα με κατάνυξη παρακολουθούσε στη ίδια στάση τη τελετή.

Κατά την προσέλευση στην Εκκλησία ,οι περισσότεροι προσκυνούσαν το Εσταυρωμένο και έσπευδαν ,στη αριστερή θύρα τού Ιερού και παρέδιδαν στο Ιερέα μικρό σημείωμα με τα ονόματα των πεθαμένων προσφιλών τους προκειμένου να χρησιμοποιηθούν στη ακόλουθη ειδική τελετή .

Μετά το πέρας τής Ακολουθίας των Μεγάλων Ωρών και του Εσπερινού τής Μεγάλη Παρασκευής κατά τον οποίον γίνεται η «Αποκαθήλωση» επακολουθεί η ακόλουθη θαυμαστή κατ’ εμένα τελετή.

Μετά την απόλυση τού Εσπερινού τής Μ Παρασκευής ,ο ιερέας εισέρχεται μόνος στο Ιερό ,όπου κλείνει και τις τρεις Θύρες

Γίνεται σαφές ότι καθ’ όλη την διάρκεια της τελετής ουδείς εισέρχεται στο Ιερό του Ναού .

Ο ψάλτης ψέλνει αργά σε ήχο πλάγιο α’ το εκπληκτικό : «Δός μοι τούτον τον ξένον…»

Στο προ τού Ιερού τού Ναού χώρο συγκεντρώνονται και γονατίζουν με αναμμένα κεράκια στα χέρια τα παιδιά τού χωριού, πίσω τους στέκουν οι γονείς τους ,στη εκκλησία εκείνη την ώρα βρίσκεται το σύνολο σχεδόν τού πληθυσμού τού χωριού ,ακόμα προσέρχονται και άνθρωποι πολλής μεγάλης ηλικίας που λόγω ασθενειών αδυνατούν να λάβουν μέρος σε άλλες Ακολουθίες η Μυστήρια.

Ακολουθεί κατανυκτική σιωπή στο πλήθος καθ’ όλη την διάρκεια της ψαλτικής ,μετά το πέρας της ψαλτικής τού ανωτέρω εξέρχεται ο ιερεύς φέρων πλήρη ιερατική στολή κρατά στα χέρια του τα «τίμια δώρα» και κάμνει μικρή δέηση υπέρ υγείας και ακολουθεί αμέσως μετά ευχή «υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των κεκοιμημένων δούλων τού Θεού » και αρχίζει να μνημονεύει τούς κεκοιμημένους Αρχιερείς του νησιού, τους κεκοιμημένους προκατόχους του ιερείς τού χωριού ,τούς κεκοιμημένους μοναχούς και ακολουθεί η μνημόνευση κατά οικογένεια όλων εκείνων που από αιώνων έχουν αποδημήσει εις «αιωνίους μονάς» .

Η σκηνή είναι ιδιαιτέρως συγκινητική και εξαιρετικά συμβολική .Νομίζω ότι Ορθόδοξη Θεολογία δεν θα μπορούσε ν’αποδόσει με καλύτερο και παραστατικότερο τρόπο την έννοια της «Εκκλησίας» δηλαδή του συνόλου των πιστών ζώντων και των ψυχών των κεκοιμημένων .

Εκείνη την στιγμή μέσα στο Ναό βρίσκεται ολόκληρος ο πληθυσμός τού χωριού μας ,μπροστά στη Αγία Πύλη βρίσκονται τα παιδιά .η ελπίδα τού χωριού το αύριο του τόπου ,πίσω τους οι γονείς τους και ο ιερέας μνημονεύει όλους τούς πεθαμένους χωριανούς .Εκείνη την στιγμή ,είναι η μοναδική σ’ ολόκληρη την εκκλησιαστική ζωή τού χωριού μας ,η αληθινή «ζώσα εκκλησία» είναι πραγματικότητα. Διότι μέσα στη εκκλησιά τού χωριού μας την ώρα τού παράδοξου αυτού ομαδικού μνημόσυνου , βρίσκεται ολόκληρο το χωριό ,τα παιδιά ,το μέλλον τού τόπου ,οι γονείς, οι γέροντες και «οι ψυχές των από αιώνων κεκοιμημένων »

Η παράδοση αυτή τηρείται απαρέγκλιτα όσα χρόνια θυμούμαι τον εαυτό μου και όπως μου έλεγαν και οι προγενέστεροι ετηρείτο σχεδόν αποκλειστικά στο χωριό μας. Ελπίζω να συνεχισθεί εις αιώνα αιώνος.

Μετά το πέρας του μνημόσυνου και μόνον τα τελευταία χρόνια ο ιερέας με επιθυμία των χωριανών και μίμηση συμβαινόντων αλλού ,μεταβαίνει στο νεκροταφείο και προβαίνει σε «τρισάγιο» επί των τάφων .

Το βράδυ τής Μεγάλης Παρασκευής κατά τη περιφορά τού Επιταφίου τα βήματα μας οδηγούνται στο νεκροταφείο τού χωρίου μας ,όπου πέραν από τα προβλεπόμενα «εγκώμια» με μεγάλη συγκίνηση ψάλλουμε :

«Και των κεκοιμημένων ανάστησον Θεέ μου εν δόξει όταν έλθεις»

«Αί γενεαί πάσαι ύμνον τη ταφή σου προσφέρουσι Χριστέ μου»

Η πομπή απομακρύνθηκε ….και βρέθηκα μόνος στο κοιμητήρι βουρκωμένος απ τη συγκίνηση για την ανάμνηση αυτών που λείπουν μακριά μας, βουρκωμένος γιατί πέραν απ΄ τους ανθρώπους που έφυγαν ,έχει φύγει και ένα κομμάτι απ ΄τη μαγεία των Ημερών γιατί ο τόπος μας όχι μόνο μιλάει σ’ αυτούς που θέλουν ν’ ακούσουν τη φωνή του, αλλά ρυθμίζει και τη ζωή των κατοίκων του.

Πολύς ο κόσμος στη ακολουθία του Επιταφίου ,λιγόστεψαν όμως οι αυτοσχέδιοι ψάλτες των εγκωμίων, η φωνή μας κρύφτηκε από τη μουσική που Τον συνόδεψε.

«Πώς σε κηδεύσω Θέε μου…»

Αν θέλει ο Θεός ας διατηρήσουμε τη παράδοση του τόπου μας ,είναι ένα καλό μνημόσυνο σ αυτούς που τόσο πολύ μας αγάπησαν.

«Αιωνία η μνήμη αυτών »