1867,  το Αργοστόλι διασκέδαζε εν κραιπάλη το Δωδεκαήμερο… 

Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Η λαογραφία ως επιστήμη είναι φοβερά δύσκολη και επικίνδυνη, γιατί δεν υπάρχουν πολλά και παλιά τεκμήρια, ώστε να στερεώνεται ο λόγος της ακέραια και  η γραφή της να «χρωματίζεται» ως ιστορία. Είναι δε επιστήμη που θέλει ιδιαίτερη προσοχή και τεκμηρίωση, λόγω που πολλοί ερευνητές προτάσσουν το συναίσθημα, τις περισσότερες φορές, αθέλητα. 

          Τούτες τις μέρες, του Δωδεκαημέρου, αναμοχλεύοντας τους φακέλους μου για την  ταξινόμησή τους, εντόπισα ένα μικρό φυλλάδιο, του 1867,  με τον τίτλο «Οι Σύζυγοι των Σαλονιών» το οποίο και εκδόθηκε στο Αργοστόλι  το 1867 από το τυπογραφείο « Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝ» και μας παρέχει αρκετές πληροφορίες της διασκέδασης και για  τους εορταστικούς τρόπους που συνέβαιναν  στην πόλη αυτή. 

          Το φυλλάδιο κρίνεται σημαντικό, λόγω που μας παρέχει πληροφοριακό υλικό διασκέδασης κατά την περίοδο των εορτών, ιδίως τους τρόπους των σαλονιών στο Αργοστόλι, γιατί όπως γνωρίζουμε, λαογραφικά και  ηθογραφικά στοιχεία του νησιού, ικανά για μελέτη δεν  ανιχνεύονται στα επίσημα αρχεία του κράτους ( Γενικά Αρχεία Κεφαλληνίας).  Έτσι υπάρχει σοβαρό έλλειμμα λαογραφικού υλικού και τα ελάχιστα σπαράγματα που μπορούν να βρεθούν, δεν μπορούν να σκιαγραφήσουν μιαν ολότητα της  καθημερινής ζωής στους περασμένους αιώνες στο νησί μας.

          Πληροφορίες όμως μπορούμε να βρούμε από κείμενα συγγραφέων, περιηγητών, μεγάλων συμβάντων και από ειδικά νοταριακά έγγραφα και πράξεις, όπως προικοσύμφωνα και παρόμοια τέτοια, έστω να σχηματίσουμε μετά από πολλή μελέτη μιαν εικόνα της τότε ζωής των ανθρώπων. Το θέμα είναι αρκετά μεγάλο και δεν είναι εύκολο στις γραμμές αυτές να αναπτυχθεί…

          Δε θα αναλύσω  όλο τα μικρά κεφάλαια που αναπτύσσονται στο φυλλάδιο του 1867,  αλλά θα σταθώ στις δυο πρώτες σελίδες όπου και αφορούν τις εορτές του Δωδεκαημέρου στο Αργοστόλι. Βέβαια, το φυλλάδιο αφορά  περισσότερο την αριστοκρατία της πόλης και όχι του απλού λαού τα εθιμικά τελετουργικά των εορταστικών ημερών.

           Στο πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Ημέραι λατρείας και διασκεδάσεων» μας λέει πως, όπως απανταχού του χριστιανικού  κόσμου συμβαίνει,  έτσι και στην Κεφαλληνία, κατά τις εορτές του Δωδεκαημέρου (Χριστούγεννα, Αγίου Βασιλείου και Φώτων)  ωσάν να είναι Κυριακές ανάπαυσης,   «..παραιτούντες όλως και επιλανθανόμενοι της εργασίας, άπαντες αδιακρίτως, από γέροντος άχρι νηπίου, από πλουσίου  άχρι  πτωχού, από σοφού άχρις αμαθεστάτου, παραδίδονται εις διασκεδάσεις, συναστροφάς, επισκέψεις, παιχνίδια πάσης φύσεως, χορούς κτλ…».

          Το φυλλάδιο μας πληροφορεί πως, κατά τις εορταστικές ημέρες του Δωδεκαημέρου και στις πόλεις και στα χωριά μεθούσαν από τη χαρά της  διασκέδασης, της  ευφροσύνης και της  ηδονής και ηλεκτρίζονταν από σκηνές ηδονικότερων  θεαμάτων. Πολλοί έφταναν  σε ακρότητες χαράς και θυμηδίας και έμοιαζαν  ωσάν να βλέπουν στον ύπνο τους χρυσά όνειρα.

          Η συμμετοχή πολλών σ’ αυτές τις εορτές τούς έκαναν να παρεκκλίνουν από τις αρχές τους και την οικονομική κατάσταση  όπου και ευρίσκονταν, γιατί είχαν το στόχο της καλής  διασκέδασης.

Το φυλλάδιο μας ενημερώνει πως, «… Και ο άπορος κατ’ αυτάς πωλήσει το ύστατον κόσμημα, το τελευταίον αγγείον, ίν’ αγοράση γλυκύσματα, ίνα παίξη, και η χήρα εις ταύτα καταναλώσει το μικρόν αυτής βαλάντιον, και τ’ ορφανόν ρακένδυτον  και πειναλέον, συν τω άρτω γλυκύσματα και αθύρματα θα απαιτήσει. Πάντες, ως επί το πλείστον θα φέρωσι νέας ενδυμασίας, τα καλύτερα αυτών κοσμήματα και πολυτίμους λίθους, και αν τοιούτων στερούνται θα φέρωσι τουλάχιστον ό,τι  ωραιότερον έχουσιν.  Όποίαι τωόντι ημέραι δια το πάσχον και καταδεδικασμένον ανθρώπινον γένος!...».

          Ο συντάχτης του κειμένου μας λέει πως, τούτη η νοοτροπία  της διασκέδασης είναι έθιμον  πανάρχαιον και ότι ήταν απλωμένο  σ’ όλα τα έθνη. Στην κατάληξη του μικρού πρώτου κεφαλαίου  της διασκέδασης των ημερών του Δωδεκαημέρου, ο συντάκτης μας λέει ακόμη πως,  με αυτόν τον τρόπο διατηρούνται  και εμπεδώνονται οι θρησκείες και ότι οι εθιμικές αυτές πράξεις γίνονται  για να ανακουφιστεί το ανθρώπινο γένος από το φόβο του θανάτου. Επιπλέον, ο συγγραφέας σφραγίζει τα λεγόμενά του, «… Αι ημέραι των Χριστουγέννων και οι επόμεναι αυταίς δια τους χριστιανούς δέον να ώσιν ημέραι λατρείας , ημέραι καθ’ ας οφείλομεν να λατρεύσωμεν και να διασκεδάσωμεν.».

Το κεφάλαιο Β΄ έχει τον τίτλο «Η Συναναστροφή». Περιγράφει  τη διασκέδαση σ’ ένα σαλόνι του Αργοστολίου, που έγινε  στις 2 Ιανουαρίου 1867.  Η πιανίστα έπαιξε κομμάτια μελωδικά του Βέρντι και τα κοράσια και οι εραστές της καλής κοινωνίας το χάρηκαν, αφού συναναστράφηκαν σε μικρές ομηγύρεις.

          Εν κατακλείδι, τούτο το φυλλάδιο ενημέρωνε και συγχρόνως συμβούλευε, για το πως πρέπει να γίνονται οι γιορτές. Από όλα τα κεφάλαια, το Γ΄ με την επικεφαλίδα «Μη δίδης ευκόλως την χείρα», επίκαιρο στο σήμερα, λόγω της πανδημίας του Κορωνοϊού!

 Καλά, μην φωνάζετε…, το έφερα έτσι για να σας φτιάξω λίγο και εγώ το κέφι.. «μη δίδετε ευκόλως το χέρι σας και ότι άλλο…»! 

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ  ΜΕ ΥΓΕΙΑ ΧΑΡΆ ΚΑΙ  ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ