Ως μηδέν έχων και τα πάντα κατέχων. Ο Αναστάσιος Γιαννουλάτος με την εκδημία του σφραγίζει το τέλος μιας εποχής που θα φέρει εσαεί την υπογραφή του. Διακρίθηκε όχι από μεγάλα λόγια και περίλαμπρες τελετές, αλλά από μια μακρά και σεμνή πορεία διακονίας και προσφοράς, αλληλεγγύης και αγώνα.

Συμπατριώτης μου από την Κεφαλονιά, με δεσμούς και τακτική επικοινωνία με τον ιερέα παππού μου, τον οποίον επισκεπτόταν νεαρός συχνά ως λαϊκός. «Ο νόνος σου [παππούς] ψιθυρίζει και δικές του ευχές κατά στη Θεία Λειτουργία», μου είχε πει κάποτε με συγκίνηση.

Οι νεότεροι τον γνωρίσαμε ως συγγραφέα, καθηγητή πανεπιστημίου και κατόπιν ως Αρχιεπίσκοπο. Αλλά κυρίως ως θεράποντα των αναξιοπαθούντων, των ευάλωτων, των αποκλεισμένων, των πεινώντων και διψώντων. Όσο πιο σκληρές οι συνθήκες, τόσο μεγαλύτερη η αγάπη και η οικουμενική προσφορά.

Η προσφορά του έγινε αρχικά γνωστή μέσα από το ιεραποστολικό έργο του στην Αφρική, όπου έφτασε όχι ως σύγχρονος σταυροφόρος ή προσηλυτιστής προς εκχριστιανισμό των ντόπιων, αλλά ως υπηρέτης τους, με έργο και λόγο ανθρωπιστικό και παρηγορητικό.

Προσεβλήθη από ελονοσία, επέζησε και αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Ελλάδα, πρόλαβε ωστόσο να αφήσει πίσω του σχολεία και μονάδες ιατρικής φροντίδας, με όσα μέσα διέθετε.

Στη συνέχεια, εξελίχθηκε σε μια ισχυρή φωνή σεβασμού και κατανόησης άλλων θρησκειών αλλά και ενότητας για τους Χριστιανούς κάθε δόγματος.

Το πολυετές έργο του στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και ο πρωταγωνιστικός του ρόλος στον διαθρησκειακό διάλογο προώθησε την ειρήνη και την αλληλοκατανόηση, σε μια εποχή που άρχισαν να ξαναφουντώνουν τα στερεότυπα και ο εθνικισμός.

Οι ιδέες του έγιναν νωρίς γνωστές μέσα από το επιστημονικό του έργο, με το οποίο δίδαξε την κατανόηση για τις θρησκείες του κόσμου, με πνεύμα αγάπης και καταλλαγής. Άλλωστε, όπως ο ίδιος είχε πει, «η αγάπη είναι το αντίδοτο κατά του εγωκεντρισμού, εθνικού, φυλετικού, θρησκευτικού που δηλητηριάζει την ειρηνική συνύπαρξη ανθρώπων και λαών».

Το πιο αξιοθαυμαστό έργο, όμως, το άφησε στην Αλβανία, σ’ έναν τόπο άνιδρο τότε πνευματικά, με εχθρικές προκαταλήψεις, εχθρικά διακείμενες Αρχές και απόλυτη καχυποψία προς ό,τι εκπροσωπούσε ο Αναστάσιος.

Από τη πρώτη στιγμή που εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας, το 1992, αντιμετώπιζε τα ιλιγγιώδη πολιτικά και διοικητικά εμπόδια με υπομονή και αγάπη. Ανασύστησε εκατοντάδες ενορίες, έχτισε κι αναστύλωσε ναούς, ίδρυσε τη Θεολογική Ακαδημία στο Δυρράχιο και το Πανεπιστήμιο «Λόγος» στα Τίρανα, άνοιξε σχολεία, κέντρα υγείας και γηροκομεία, έχτισε υποδομές σε δύσβατες περιοχές, τις οποίες η επίσημη πολιτεία είτε αγνοούσε ή αποστρεφόταν.

Όλα τούτα για τους πάντες. Όχι μόνο για τους Ορθοδόξους και όχι μόνο για τους Χριστιανούς. Φρόντισε έτσι να προικίσει την Εκκλησία αλλά και την κοινωνία – επέκεινα κι ανεξάρτητα θρησκεύματος – με πολύτιμους πόρους για την οργανική, οικονομική και πνευματική της ανασυγκρότηση. «Επείνασα γαρ και έδωκες μοι φαγείν». Συμπαραστάθηκε ενεργά στον αλβανικό λαό, στις μεγάλες οικονομικές ταραχές που αντιμετώπισε, ειδικά τη δεκαετία του 1990.

Ο Αναστάσιος αγάπησε τον άνθρωπο και τον υπηρέτησε με πατρική στοργή και αφοσίωση. Κι άφησε πίσω του μια κληρονομιά οικουμενική και ανοικτή σε καθεμιά και κάθενα μας που είχε την τύχη να τον συναντήσει στον διάβα του, ανεξαρτήτως θρησκείας, φυλής και γλώσσας.

«Ο θέλων πρώτος είναι, έστω πάντων διάκονος»: Ο κορυφαίος τούτος ανθρωπιστής, αγωνιστής, οικουμενικός και πνευματικός άνθρωπος κατάσσεται σήμερα πρώτος, διότι υπήρξε πρώτα πάντων διάκονος.

* Ο Νικόλαος Φαραντούρης είναι Ευρωβουλευτής, the Left, Καθηγητής του Ευρωπαϊκού Δικαίου του Πανεπιστημίου Πειραιώς.