Γεράσιμος Θωμάς, Δρ Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ, Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc ΕΜΠ "Προστασία Μνημείων", Εικαστικός ΑΣΚΤ. & Ματίνα - Ελένη Νιάκαρου, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ (αρχιτεκτονικές μελέτες & επιβλέψεις).

      Ένα από τα πλέον αξιόλογα ιστορικά σύνολα της Κεφαλληνίας είναι το μοναστηριακό συγκρότημα του Φισκάρδου, το εκκλησιαστικώς υπαγόμενο στην Ιερά Μονή Θεμάτων Πυλάρου. Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον και ιδιάζον αρχιτεκτονικό και δομικό σύνολο, με πολλαπλή αξία, ιστορική, αρχαιολογική, καλλιτεχνική, επιστημονική, λαογραφική, σπανιότητας, μνήμης, τεκμηρίου, τοποσήμου κ.α. και με δυνατότητες να προσελκύσει ακόμη περισσότερο το ούτως ή άλλως αυξημένο τουριστικό ενδιαφέρον του οικισμού.

      Το συγκρότημα, εκτάσεως 1640 τετραγωνικών μέτρων, οριοθετείται από τις τρεις προσκείμενές του οδούς (Εθνικής Αντιστάσεως, Αθηνάς, Αναπαύσεως) και τον δημοτικό χώρο στάθμευσης. Η δεσπόζουσα και εξέχουσα υψομετρικώς θέση του συγκροτήματος στην καρδιά του παραδοσιακού οικισμού Φισκάρδου, η καλή προσβασιμότητα, ο προσανατολισμός (θέα προς τον οικισμό και προς το στενό Ιθάκης), η σπουδαιότητά του ως ιστορικού και αρχιτεκτονικού τεκμηρίου, καθώς και οι αξίες που αυτό πρεσβεύει, το αναγορεύουν σε ένα ιδιαιτέρως αξιόλογο σύνολο, από τα πλέον σημαντικά στο νησί και κατ' επέκταση στο Ιόνιο. Η αξία της συντήρησής του ενισχύεται και από το γεγονός ότι αποτελεί ζωντανό και σπάνιο τεκμήριο της πληγείσας - από τους σεισμούς και την αλόγιστη ανάπτυξη - επτανησιακής αρχιτεκτονικής παράδοσης. Το συγκρότημα περιλαμβάνει το ναό της Πλατυτέρας, το κωδωνοστάσιο, το κοιμητήριο, καθώς και τα διάφορα ιστορικά κελύφη (σπαράγματα παλαιών κτηρίων, κυρίως ναών ή κελιών), τα οποία είναι σήμερα είτε ημιερειπωμένα, είτε καλώς σωζόμενα και εν χρήσει (φέροντα χρήσεις, μη αποκλειστικώς θρησκευτικού χαρακτήρα). Τα παραπάνω ανήκουν σε διάφορες φάσεις, εκ των οποίων οι χαρακτηριστικότερες ανήκουν στους τελευταίους 3 αιώνες. Στη βόρεια γωνία δεσπόζει το χαρακτηριστικό επίμηκες λιθόκτιστο μεγάλο κτήριο (μέγαρο), που είναι μάλλον της ενετοκρατίας. Πρόκειται για μια εξεζητημένη συμμετρική και δυτικότροπη κατασκευή με μνημειακές προθέσεις.

      Η ερείπωση των κελυφών δημιουργεί προβληματισμούς για την τύχη και επιβίωση των μνημείων στο μέλλον. Οι καταρρεύσεις, εκτός από τα αυτονόητα στατικά προβλήματα, ευθύνονται για μια σειρά προβλημάτων παρανόησης και δυσερμηνείας των αρχιτεκτονικών μορφών. Τα διάφορα προβλήματα ευαισθητοποίησαν ορισμένους ανθρώπους του νησιού, οι οποίοι προέβησαν στις κατάλληλες ενέργειες για την εκπόνηση μιας μελέτης συντήρησης και αποκατάστασης των κτηρίων της μονής, ώστε αυτά να μην αποστερηθούν την ελπίδα για τη διάσωση και ανάδειξή τους.

      Προσφάτως εκπονήθηκαν και κατατέθηκαν (Δεκ. 2016) η Αρχιτεκτονική και η Στατική μελέτη του έργου "Συντήρηση, Αποκατάσταση και Επανάχρηση των υφιστάμενων κελυφών της Ι. Μ. Φισκάρδου", με φορέα ανάθεσής της την Ιερά Μητρόπολη Κεφαλληνίας (την εκπροσωπούμενη από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κεφαλληνίας, κ. Δημήτριο Αργυρό) και φορέα χρηματοδότησής της τον Πολιτιστικό Σύλλογο "Η Αστερίς". Οι μελέτες εκπονήθηκαν από τον κ. Γεράσιμο Θωμά, Πολιτικό μηχανικό Δρ ΕΜΠ, MSc ΕΜΠ "Προστασία Μνημείων", Εικαστικό ΕΜΠ και τη σύζυγό του κ. Ματίνα - Ελένη Νιάκαρου, Αρχιτέκτονα Μηχανικό ΕΜΠ. Στις μελέτες προβλέπεται η συντήρηση, αποκατάσταση, ανάδειξη και επανάχρηση των ιστορικών κελυφών, με γνώμονα το σεβασμό των αξιών και τη διατήρηση του χαρακτήρα του συνόλου. Στα υφιστάμενα κελύφη προτείνεται να ενταχθούν νέες χρήσεις, μεταξύ των οποίων και το Μουσείο Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς του νησιού. Η τοπική κοινωνία, οι φορείς, μα ίσως περισσότερο από όλους τα ίδια τα μνημεία, απευθυνόμενα στους ανθρώπους του νησιού μα και ευρύτερα, άρρητα εκφράζουν την ελπίδα πως θα υπάρξει η κατάλληλη ευκαιρία για ένταξή τους σε πρόγραμμα χρηματοδότησης, ώστε να υλοποιηθεί το έργο αποκατάστασής τους.

Αθήνα, Φεβρουάριος 2017.