Η Ευρώπη βιώνει μερικές από τις πιο καυτές θερμοκρασίες του καλοκαιριού του 2023 μέχρι στιγμής, καθώς ένας «θερμικός θόλος» απλώνεται στο νότιο μισό της ηπείρου. Αυτό το μοτίβο καιρικών συνθηκών επιτρέπει τη δημιουργία θερμής αέριας μάζας κάτω από ένα σύστημα υψηλής πίεσης, δημιουργώντας σταθερές και ξηρές συνθήκες.

Όπως αναφέρεται στον ιστότοπο του ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου Copernicus, η τρέχουσα ακραία ζέστη οφείλεται σε έναν αντικυκλώνα, ένα σύστημα υψηλής πίεσης, που κυριαρχεί στην ανώτερη ατμόσφαιρα πάνω από τη νότια Ευρώπη. Εκτός από τη συμπίεση και τη θέρμανση του αέρα, τα συστήματα υψηλής πίεσης συνδυάζονται με μειωμένη νεφοκάλυψη, επιτρέποντας περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία να φτάσει στο έδαφος και να θερμάνει την επιφάνεια της Γης. Αυτή η θερμότητα στη συνέχεια κινείται προς τα πάνω στην ατμόσφαιρα. Οι μεγάλες σε διάρκεια μέρες και οι μικρές νύχτες του καλοκαιριού μεγιστοποιούν αυτή τη θερμική επίδραση.

Οι άνεμοι μεγάλης κλίμακας και ο ζεστός αέρας, για παράδειγμα, από τη βόρεια Αφρική στην Ευρώπη, μπορούν επίσης να συμβάλουν σε καύσωνες. Για τον τρέχοντα καύσωνα όμως αυτός ο παράγοντας φαίνεται να είναι λιγότερο σημαντικός.

Καύσωνας του Ατλαντικού Ωκεανού

Μια άλλη πιθανή επίδραση στον τρέχοντα καιρό της Ευρώπης έχει ο καύσωνας του Ατλαντικού Ωκεανού που αναφέρθηκε από την Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής Copernicus (Copernicus Climate Change Service, C3S) στις αρχές Ιουλίου. Τον Ιούνιο και μέχρι τις αρχές Ιουλίου, ο Ατλαντικός Ωκεανός ήταν θερμότερος από τον μέσο όρο στις περισσότερες λεκάνες του, ειδικά κοντά στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Ενώ η ατμοσφαιρική κυκλοφορία μπορεί να επηρεάσει τον ωκεανό, ισχύει και το αντίθετο, δηλαδή, οι καύσωνες των ωκεανών μπορούν να επηρεάσουν τα μοτίβα της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας και να ζεστάνουν επίσης τις αέριες μάζες από πάνω τους. Οι ανωμαλίες στη θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας στα ανατολικά του Βόρειου Ατλαντικού έχουν υποχωρήσει από τον Ιούνιο, αλλά οι θαλάσσιοι καύσωνες συνεχίζονται σε αρκετά μέρη της περιοχής.

Θερμικό στρες

Εάν δεν διαταραχθεί ο θερμικός θόλος είναι πιθανό η Ευρώπη να αντιμετωπίσει περισσότερα φαινόμενα ακραίας ζέστης αυτό το καλοκαίρι, εκτός εάν συμβεί μια σημαντική αλλαγή στη γενική ατμοσφαιρική κυκλοφορία.

Το θερμικό στρες είναι η επίδραση που έχει το περιβάλλον στο ανθρώπινο σώμα, λαμβάνοντας υπόψη τη θερμοκρασία, την υγρασία, την ταχύτητα του ανέμου και άλλους παράγοντες. Τα δεδομένα για το καλοκαίρι του 2023 είχαν δείξει «πολύ ισχυρό θερμικό στρες» για αρκετές μέρες σε περιοχές, όπως για παράδειγμα, της νότιας Ισπανίας. Πέρυσι, η νότια Ισπανία βίωσε 50-60 ημέρες πολύ ισχυρής θερμικής καταπόνησης, και σε ορισμένες μικρές περιοχές, έως και 70 ημέρες, όλο το καλοκαίρι. Αυτή η περιοχή έχει ήδη βιώσει αρκετές μέρες με «ακραίο θερμικό στρες» μέχρι στιγμής αυτό το καλοκαίρι, ειδικά κατά τον πιο πρόσφατο καύσωνα.

Σε όλη την Ευρώπη, παρατηρείται ανοδική τάση στον αριθμό των καλοκαιρινών ημερών κατά τις οποίες η μέγιστη θερμική καταπόνηση εμπίπτει στις κατηγορίες «ισχυρή» και «πολύ δυνατή». Στη Νότια Ευρώπη, παρατηρείται επίσης αύξηση στον αριθμό των ημερών με «ακραίο θερμικό στρες». Το καλοκαίρι του 2022 καταγράφηκαν οι περισσότερες μέρες με «πολύ ισχυρό θερμικό στρες» σε ένα ρεκόρ που χρονολογείται από το 1950.

«Μακροπρόθεσμα, καθώς το κλίμα θερμαίνεται, η Ευρώπη θα βιώνει έναν αυξανόμενο αριθμό καλοκαιρινών ημερών με “πολύ ισχυρό θερμικό στρες” και η Νότια Ευρώπη έναν αυξανόμενο αριθμό ημερών με “ακραίο θερμικό στρες”. Μια πρόσφατη μελέτη στο Nature Medicine έδειξε ότι περισσότεροι από 60.000 άνθρωποι στην Ευρώπη έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας ακραίου καύσωνα το περασμένο καλοκαίρι», λέει ο Carlo Buontempo, διευθυντή του C3S.

Πυρκαγιές

Εκτός από την επίδραση στην υγεία, οι καιρικές συνθήκες έχουν αντίκτυπο και στην εκδήλωση πυρκαγιών. Κατά τη διάρκεια αυτού του καύσωνα, τέτοιες συνθήκες έχουν επηρεάσει κυρίως την Ιβηρική Χερσόνησο, το Βόρειο Μαρόκο και την Αλγερία. Σημειώθηκαν υψηλές θερμοκρασίες τη νύχτα σε αυτές τις περιοχές, που για πολλές νύχτες δεν έπεφταν κάτω από τους 22°C κατά τη διάρκεια αυτού του καύσωνα. Η χαμηλή σχετική υγρασία, με τιμές κάτω από 20-10% σε περιοχές της νοτιοδυτικής Ευρώπης, επέτρεψε την κακή ανάκτηση της υγρασίας κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Ο δείκτης καιρού πυρκαγιάς (FWI) είναι ένας δείκτης βασισμένος σε μετεωρολογικά στοιχεία που χρησιμοποιείται παγκοσμίως για την εκτίμηση του κινδύνου πυρκαγιάς. Οι τιμές που κατέγραψε φέτος, περίπου 80, ταξινομήθηκαν ως «πολύ ακραίες» από την Υπηρεσία Διαχείρισης Έκτακτης Ανάγκης Copernicus. Βιώνουμε ένα έτος όπου υπολογίζεται να καταγραφούν οι δεύτερες σε έκταση κατεστραμμένες περιοχές από πυρκαγιές. Το 2022 καταγράφηκαν πάνω από 900.000 εκτάρια καμένης γης σε όλες τις χώρες της ΕΕ.

Η παρατεταμένη ξηρασία και οι ακραίες θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών οδήγησαν σε σημαντική αύξηση του αριθμού των ημερών με «ακραίο» κίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιάς στις νοτιοδυτικές περιοχές

Η θερμοκρασία μακροπρόθεσμα

Οι θερμοκρασίες για ολόκληρη την Ευρώπη μακροπρόθεσμα δείχνουν αυξητικές τάσεις τόσο στους ετήσιους όσο και στους εποχιακούς μέσους όρους. Η ετήσια θερμοκρασία για το 2022 ήταν η δεύτερη θερμότερη που καταγράφηκε στην Ευρώπη, παρότι ήταν 0,3°C ψυχρότερη από το 2020. Τα δέκα θερμότερα χρόνια στην Ευρώπη έχουν σημειωθεί όλα από το 2000 και μετά, με τα πέντε θερμότερα μετά το 2014.Το καλοκαίρι του 2022 ήταν το θερμότερο που έχει καταγραφεί, με μεγάλη διαφορά-με 1,4°C πάνω από το μέσο όρο.

Η μέση θερμοκρασία στην ευρωπαϊκή γη ήταν λίγο υψηλότερη στις αρχές της δεκαετίας του 1980 από ό,τι ήταν εκατό χρόνια νωρίτερα, αλλά έχει αυξηθεί απότομα τα τελευταία 40 περίπου χρόνια. Η μέση τιμή για τα τελευταία 5 χρόνια είναι περίπου 2,2°C υψηλότερη από τις τυπικές τιμές για το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Αυτή η αύξηση της θερμοκρασίας στην Ευρώπη είναι περίπου 1°C μεγαλύτερη από την αντίστοιχη αύξηση στον κόσμο συνολικά. Η Ευρώπη θερμάνθηκε επίσης ταχύτερα συνολικά από οποιαδήποτε άλλη ήπειρο τις τελευταίες δεκαετίες.

Ενώ ο τωρινός καύσωνας αναμένεται να διαρκέσει περίπου μέχρι τις 26 Ιουλίου, μπορεί να ακολουθήσει άλλη μια περίοδος ακραίων θερμοκρασιών εάν ο θερμικός θόλος επιμείνει. Οι εποχικές προβλέψεις της C3S προβλέπουν επίσης ότι οι θερμοκρασίες πολύ πάνω από το μέσο όρο είναι πιθανό να συνεχιστούν σε όλη την Ευρώπη μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, με εξαίρεση τα νοτιοανατολικά τμήματα της ηπείρου όπου η μεγάλη αβεβαιότητα αφήνει την πιθανότητα για ακραίες συνθήκες κοντά στο μέσο όρο.

«Η C3S παρακολουθεί την εξέλιξη της σεζόν. Ο Ιούνιος ήταν ο θερμότερος που έχει καταγραφεί για ολόκληρο τον κόσμο, το ίδιο και οι πρώτες 15 ημέρες του Ιουλίου. Αυτό σημαίνει ότι η πιθανότητα να έχουμε ένα καλοκαίρι με υψηλές θερμοκρασίες ρεκόρ παγκοσμίως δεν είναι μακρινή», λέει ο Carlo Buontempo, προσθέτοντας πως: «Χωρίς μια ειδική μελέτη δεν μπορούμε να αποφανθούμε με βεβαιότητα για το αν ο τρέχων καύσωνας αποτελεί συνέπεια της κλιματικής αλλαγής ή θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μέρος ενός παγκόσμιου καιρικού προτύπου».