Οι θαλάσσιες χελώνες μας προσφέρουν μια όμορφη ιστορία αντοχής και ελπίδας. Η καταγωγή τους χρονολογείται πάνω από 200 εκατομμύρια χρόνια, γεγονός που τις τοποθετεί μεταξύ των αρχαιότερων σπονδυλωτών στον πλανήτη. Παρά τις μετατοπίσεις των ηπείρων και τις αρκετές μαζικές εξαφανίσεις που συνέβησαν σε αυτό το διάστημα, οι θαλάσσιες χελώνες επιβίωσαν με ελάχιστες αλλαγές στη βιολογία τους. Τα τελευταία χρόνια, οι πληθυσμοί τους έχουν μειωθεί σημαντικά λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης στο περιβάλλον τους, αλλά χάρη στις ανθρώπινες πρωτοβουλίες βοηθιούνται να επιβιώσουν.

Οι Χελώνες στην Κεφαλονιά

Η Κεφαλονιά είναι τόσο περιοχή ωοτοκίας όσο και τροφοληψίας για τις θαλάσσιες χελώνες. Ένας τοπικός υποπληθυσμός χελωνών καρέτα-καρέτα μεταναστεύει στις νότιες ακτές του νησιού νωρίς την άνοιξη για να ζευγαρώσει. Μέχρι το τέλος Μαΐου, τα θηλυκά αρχίζουν να κολυμπούν κοντά στις αγαπημένες τους παραλίες. Σύρονται στην άμμο κατά τη διάρκεια της νύχτας και προσπαθούν να βρουν κατάλληλα σημεία για τα αυγά τους. Μπορεί να ξοδέψουν αρκετές ώρες και πολύτιμη ενέργεια για να βρουν ένα σημείο με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες. Αν δεν μπορέσουν να βρουν κάποιο, επιστρέφουν στη θάλασσα και προσπαθούν ξανά. Μόλις βρουν το κατάλληλο σημείο, σκάβουν έναν θάλαμο αυγών σε σχήμα βάζου, γεννούν κατά μέσο όρο 92 αυγά, τα σκεπάζουν και επιστρέφουν στη θάλασσα. Δεν θα έχουν καμία άλλη επαφή με τους απογόνους τους. Κάθε χελώνα μπορεί να γεννά αυγά κάθε δύο εβδομάδες, από τρεις έως πέντε φορές κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Μέχρι τα μέσα Αυγούστου, οι μητέρες έχουν γεννήσει όλα τα αυγά τους και αρχίζουν να μεταναστεύουν στις περιοχές αναζήτησης τροφής τους. Δεν θα επιστρέψουν για να αναπαραχθούν για δύο ή τρία χρόνια, μέχρι να καταφέρουν να συγκεντρώσουν και πάλι αρκετά αποθέματα ενέργειας, με τη μορφή σωματικού λίπους, για το πιο εξαντλητικό μέρος του κύκλου ζωής τους.

Επτά έως οκτώ εβδομάδες μετά την τοποθέτηση μιας φωλιάς, τα μικρά νεογνά θα αρχίσουν να σκίζουν τα αυγά, να σκάβουν ομαδικά στην επιφάνεια και να προσπαθούν να συρθούν από το συντομότερο μονοπάτι προς τη θάλασσα. Είναι δραστήρια τη νύχτα, γιατί η άμμος είναι δροσερή και τα περισσότερα αρπακτικά δεν μπορούν να τα δουν. Σε κάθε ένα από αυτά τα στάδια, η εξοικονόμηση πολύτιμης ενέργειας μπορεί να κάνει τη διαφορά στην ήδη μικρή πιθανότητα επιβίωσής τους. Αυτά που τα καταφέρνουν θα παραμείνουν στην ανοιχτή Μεσόγειο Θάλασσα, μακριά από οποιεσδήποτε ακτές, για πολλά χρόνια και θα επιστρέψουν στην Κεφαλονιά μόνο 15 έως 25 χρόνια αργότερα για να συνεχίσουν τον κύκλο ζωής.

Ο κόλπος του Αργοστολίου

Το λιμάνι του Αργοστολίου και η λιμνοθάλασσα του Κουτάβου αποτελούν σημαντική περιοχή τροφοληψίας για τις θαλάσσιες χελώνες της περιοχής. Η περιοχή αυτή, βαθιά μέσα στον κόλπο του Αργοστολίου, είναι ρηχή, προστατευμένη και πλούσια σε θρεπτική τροφή για τις θαλάσσιες χελώνες. Κατά τη διάρκεια της άνοιξης, του καλοκαιριού και του φθινοπώρου, αρκεί να περπατήσετε κατά μήκος της γέφυρας ή πίσω από τις αγορές φρούτων και ψαριών για να εντοπίσετε αρκετές χελώνες να κολυμπούν και να τρέφονται από τον τοίχο του λιμανιού και τον πυθμένα της θάλασσας. Ορισμένες χελώνες μάχονται μεταξύ τους για κάποια από τα αποφάγια που ένας μικρός αριθμός παραπληροφορημένων ντόπιων και επισκεπτών ρίχνει στο νερό. Ακόμη και κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αρκετές θαλάσσιες χελώνες επιλέγουν να παραμείνουν στον κόλπο αντί να μεταναστεύσουν σε θερμότερα νερά.

Πολλές χελώνες έρχονται εδώ την άνοιξη για να ζευγαρώσουν, ακόμη και αν αργότερα θα ταξιδέψουν εκτός Κεφαλονιάς για να γεννήσουν αυγά. Κατά τη διάρκεια του Απριλίου και του Μαΐου, δεν είναι ασυνήθιστο για τους ερευνητές του Wildlife Sense, χρησιμοποιώντας ειδικές μεθόδους έρευνας, να καταμετρήσουν περισσότερες από 100 θαλάσσιες χελώνες στον κόλπο την ίδια στιγμή. Μέσω της σήμανσης και της φωτογραφικής αναγνώρισης, περισσότερες από 360 μεμονωμένες θαλάσσιες χελώνες έχουν εντοπιστεί εδώ κατά τη διάρκεια ενός έτους, και πολύ περισσότερες κατά την τελευταία δεκαετία.

Η συντριπτική πλειονότητα είναι θαλάσσιες χελώνες καρέτα-καρέτα (Caretta caretta), αλλά ένας μικρός αριθμός από αυτές είναι νεαρές πράσινες θαλάσσιες χελώνες (Chelonia mydas). Αυτό το ξεχωριστό και ακόμη πιο σπάνιο είδος δεν αναπαράγεται στην Κεφαλονιά ή οπουδήποτε αλλού στην Ελλάδα. Οι περιοχές ωοτοκίας τους βρίσκονται ανατολικότερα στη λεκάνη της Μεσογείου. Περνούν και αυτές τα πρώτα χρόνια της ζωής τους στις ανοιχτές θάλασσες. Πιστεύεται ότι το Αργοστόλι, λόγω της προστατευμένης φύσης του κόλπου, είναι μια από τις πρώτες παράκτιες περιοχές που επισκέπτονται κάποιες από αυτές τις νεαρές χελώνες για να βρουν πλούσια σε θρεπτικά συστατικά τροφή και να αναπτυχθούν προς την ενηλικίωση.

Απειλές

Οι θαλάσσιες χελώνες κινδυνεύουν παγκοσμίως με εξαφάνιση και το μέλλον τους είναι αβέβαιο. Οι πληθυσμοί τους μειώνονται επειδή οι ενήλικες και οι νεαρές χελώνες πολύ συχνά παγιδεύονται σε αλιευτικά εργαλεία ή χτυπιούνται από ταχύπλοα σκάφη ή προπέλες. Δηλητηριάζονται επίσης από την κατάποση πλαστικών και από τη συσσώρευση ρύπων μέσω του νερού στο οποίο κολυμπούν και μέσω της τροφής τους. Οι περιοχές ωοτοκίας τους υποβαθμίζονται από την κακοδιαχειριζόμενη “ανάπτυξη” και γίνονται λιγότερο κατάλληλες λόγω της κλιματικής αλλαγής- γίνονται πολύ θερμές για επώαση και οι ίδιες οι παραλίες διαβρώνονται. Αυτές οι απειλές δεν είναι μακρινές ιστορίες- συμβαίνουν και εδώ στην Κεφαλονιά.

Το να λέμε ότι πρέπει να σταματήσει η αλιεία ή ο τουρισμός για να σωθούν οι χελώνες είναι λανθασμένο. Οι ίδιες οι δραστηριότητες δεν εξαρτώνται από τη μείωση των θαλάσσιων χελωνών.  Οι τουριστικοί βιομηχανία ευημερεί από την αναψυχή και τα προϊόντα των υγιών οικοσυστημάτων. Ένω δεν θα έπρεπε η έννοια της σύγκρουσης μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και διατήρησης, δυστυχώς πολύ συχνά βάζει φρένο στον εποικοδομητικό διάλογο.

Με την επιστημονικά τεκμηριωμένη διατήρηση, μελετάμε κάθε απειλή, εξετάζουμε την υπάρχουσα και σχεδιάζουμε νέα έρευνα και προτείνουμε διαχειριστικές δράσεις και κανονισμούς με βάση τα αποτελέσματα. Με βάση επιστημονικές έρευνες δεκαετιών από όλο τον κόσμο και από την Κεφαλονιά, γνωρίζουμε συγκεκριμένα μέτρα που θα βοηθήσουν στην προστασία των θαλάσσιων χελωνών και στη διατήρηση των οικοσυστημάτων τους. Αλλά αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές δεν αποτελούν πολυτέλεια. Αν δεν εφαρμοστούν και δεν επιβληθούν με συνέπεια, οι θαλάσσιες χελώνες θα μειωθούν σίγουρα. Τα τρέχοντα μέτρα προστασίας μας απλώς κερδίζουν χρόνο μέχρι τα οικοσυστήματα τους να γίνουν και πάλι ασφαλή. Το μέγεθος της απαιτούμενης παρέμβασης για την προστασία τους θα μπορούσε να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες μέσω αλλαγών στη φυσική επιλογή που μπορεί να μην καταλαβαίνουμε καν.

Πολλές από αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης αποτελούν μέρος μιας πρόσφατα συνταχθείσας και υπό δημόσια διαβούλευση Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης που περιγράφει τους διαθέσιμους κανονισμούς και τις δράσεις διαχείρισης για την προστασία των θαλάσσιων χελωνών και μεγάλου μέρους των οικοσυστημάτων τους στα Ιόνια Νησιά. Αν και άργησε 20 χρόνια, αποτελεί ένα σημάδι ελπίδας για το μέλλον των θαλάσσιων χελωνών στην Κεφαλονιά. Η αλιεία και ο τουρισμός θα πρέπει να ακολουθούν διαχειριστικές πρακτικές, υπό την εποπτεία της Υπηρεσίας Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, οι οποίες αποσκοπούν στην προστασία των θαλάσσιων χελωνών και των οικοσυστημάτων τους, μεταξύ άλλων άγριων ζώων, αλλά και στη διατήρηση των βιομηχανιών αυτών σε μια βιώσιμη πορεία προς όφελός τους.

Το έργο της Wildlife Sense

Ενώ οι κρατικοί κανονισμοί διαμορφώνονται σιγά σιγά, η Wildlife Sense μελετά και προστατεύει τις θαλάσσιες χελώνες στην Κεφαλονιά για πάνω από μια δεκαετία. Οι εθελοντές περπατούν κατά μήκος των παραλιών κάθε πρωί κατά τη διάρκεια της περιόδου ωοτοκίας (Μάιος-Αύγουστος) για να εντοπίζουν νέες φωλιές και να τις προστατεύουν, καθώς και για να παρακολουθούν ήδη σημαδεμένες φωλιές κατά τη διάρκεια της επώασης. Όταν αρχίζουν να βγαίνουν τα νεογέννητα (Ιούλιος-Οκτώβριος), οι ίδιες ομάδες ελέγχουν κάθε φωλιά και αναζητούν τα ίχνη των μικρών νεοσσών. Ας ελπίσουμε ότι αυτά κατευθύνονται προς τη θάλασσα. Σε πολλές περιοχές, η φωτορύπανση αποπροσανατολίζει τα νεοσσούς. Οι ομάδες μας περνούν πολλές νύχτες στην παραλία για να διασφαλίσουν ότι όλα τα νεογέννητα που εκκολάπτονται κατευθύνονται προς τη θάλασσα.

Παρακολουθούμε επίσης τον πληθυσμό των ενήλικων και νεαρών χελωνών με στόχο να προτείνουμε πρόσθετες μεθόδους διαχείρισης για την προστασία τους, καθώς βρίσκονται κυρίως σε μη προστατευόμενες περιοχές, εκτός του δικτύου Natura 2000. Δυστυχώς βρίσκουμε πολλές θαλάσσιες χελώνες με τραυματισμούς κάθε χρόνο. Το προσωπικό μας και ο συνεργαζόμενος κτηνίατρος έχουν αποκτήσει πολυετή εμπειρία στη θεραπεία και αποκατάσταση των θαλάσσιων χελωνών. Πολλές χελώνες θεραπεύονται τοπικά και απελευθερώνονται, αλλά κάποιες αποστέλλονται στο Κέντρο Διάσωσης Θαλάσσιων Χελωνών στην Αθήνα για μακροχρόνια αποκατάσταση. Καθώς αυτό το ταξίδι είναι πολύ στρεσογόνο για τα ζώα, ένας από τους μακροπρόθεσμους στόχους μας είναι η δημιουργία ενός πολυπόθητου Κέντρου Πρώτων Βοηθειών και Αποκατάστασης Θαλασσίων Χελωνών εδώ στην Κεφαλονιά. 

Δυστυχώς, πολλές θαλάσσιες χελώνες δεν επιβιώνουν λόγο της ανθρώπινης παρέμβασης. Τα τελευταία δέκα χρόνια, έχουμε καταγράψει περισσότερες από 200 θαλάσσιες χελώνες στις ακτές και να επιπλέουν στο νερό μετά από πνιγμό λόγω εμπλοκής σε παραγάδια ή δίχτυα αλιείας, συγκρούσεις με ταχύπλοα σκάφη και προπέλες, και από άλλα μη φυσικά αίτια.

Ευαισθητοποίηση του κοινού

Με την πολυετή εμπειρία μας, μάθαμε ότι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να βοηθήσουμε τις θαλάσσιες χελώνες και να προωθήσουμε τη διατήρησή τους είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού. Μέσω της μάθησης και της κατανόησης, οι νέοι, συμπεριλαμβανομένων των μαθητών, μπορούν να αναπτύξουν κατανόηση του αντίκτυπου των επιλογών των ίδιων και της οικογένειάς τους στον κόσμο στον οποίο ζουν. Ακόμη και για ανθρώπους που μπορεί να βρίσκουν τα συμφέροντά τους σε σύγκρουση με την προστασία των θαλάσσιων χελωνών, έχουμε δει συχνά τους θυμωμένους αντιπάλους να μετατρέπονται σε υποστηρικτές και συνεργάτες αφού κατανοήσουν καλύτερα όχι μόνο τις βαριές επιπτώσεις στις χελώνες αλλά και την απλότητα των μεθόδων που μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία τόσο των συμφερόντων τους όσο και των χελωνών.

Τι μπορείτε να κάνετε

Αν σκοπεύετε να επισκεφθείτε την Κεφαλονιά, μπορείτε να ακολουθήσετε τις παρακάτω οδηγίες για να περιορίσετε τις πιθανές επιπτώσεις της επίσκεψής σας στις θαλάσσιες χελώνες:

• Μπορείτε να επισκεφθείτε το λιμάνι του Αργοστολίου και να περπατήσετε κατά μήκος της γέφυρας DeBosset το πρωί ή το βράδυ για να παρατηρήσετε τις θαλάσσιες χελώνες καθώς κολυμπούν. Παρακαλείστε να μην τις ταΐσετε ή να προσπαθήσετε να τις αγγίξετε. Τόσο στο λιμάνι όσο και κατά μήκος των ακτών του νησιού, μην πλησιάζετε τις χελώνες μέσα στο νερό, είτε κάνοντας ψαροντούφεκο είτε με σκάφος.

• Απολαύστε όλες τις παραλίες του νησιού κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αφήστε ανενόχλητες τυχόν σημαδεμένες φωλιές θαλάσσιων χελωνών και περπατήστε κατά μήκος της παραλίας κοντά στο νερό αντί στο πίσω μέρος της παραλίας ή στους αμμόλοφους. 

• Φροντίστε να κατεβάσετε τυχόν κάστρα άμμου και να απομακρύνετε τυχόν εμπόδια από την παραλία πριν φύγετε.

• Σε κάθε περίπτωση, μην ενοχλείτε καμία θαλάσσια χελώνα. 

• Εάν δείτε μια τραυματισμένη θαλάσσια χελώνα, μια κατεστραμμένη φωλιά ή οποιαδήποτε χελώνα να ενοχλείται, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας εδώ: https://wildlifesense.com/en/contact-us/ .

Όταν βρίσκεστε στην Κεφαλονιά, μπορείτε να επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο Facebook για τυχόν προγραμματισμένες ενημερωτικές εκδηλώσεις: https://www.facebook.com/WildlifeSense/

The sea turtles of Kefalonia: A natural treasure and a conservation challenge (by Wildlife Sense)

Sea turtles provide us with a beautiful story of endurance and hope. Their ancestry goes back more than 200 million years, placing them among the oldest vertebrates on the planet. Despite the continents shifting and several mass extinctions occurring in that time, sea turtles have survived with little change in their biology. In recent years, their populations have severely declined due to human interference in their environment, but it is also human conservation initiatives that are helping them survive.

Turtles in Kefalonia
Kefalonia is both a nesting and a foraging area for sea turtles. Α local sub-population of loggerhead turtles migrate to the southern shores of the island in early spring to mate. By the end of May, the females begin swimming near their favourite beaches. They crawl onto the sand during the night and try to find suitable spots for their eggs. They can spend several hours and valuable energy to find a spot with the best possible conditions. If they can’t find one, they return to the sea and try again. Once they find the right spot, they dig a vase-shaped egg chamber, lay an average of 92 eggs, cover them up, and return to the sea. They will have no other contact with their offspring. Each turtle can lay eggs every two weeks, from three to five times during the summer. By the middle of August, the mothers have laid all their eggs and begin to migrate to their foraging areas. They won’t return to reproduce for two or three years, until they’ve managed to again accumulate enough energy reserves, in the form of body fat, for this most exhaustive part of their life cycle.

Seven to eight weeks after a nest was laid, the small hatchlings will begin tearing through the eggs, digging up to the surface in groups, and try to crawl through the quickest path to the sea. They are active at night, when the sand is cool, and most predators can’t see them. In each of these stages, saving valuable energy can make the difference in their already small chance of survival. The ones that make it will stay in the open Mediterranean Sea, away from any shores, for many years and only return to Kefalonia 15 to 25 years later to continue this cycle of life.

The bay of Argostoli

The harbour of Argostoli and the Koutavos Lagoon are an important foraging area for the region’s sea turtles. This area, deep in the bay of Argostoli, is shallow, sheltered, and rich in nutritious food for sea turtles. During spring, summer, and autumn, one only needs to walk along the bridge or behind the fruit and fish markets to spot a number of turtles swimming along, feeding off the harbour wall and the sea floor. Some turtles fight between them for some of the scraps that a small number of misinformed locals and visitors throw in the water. Even during winter, a number of sea turtles choose to remain in the bay instead of migrating to warmer waters.

Many turtles come here in spring to mate, even if they will later travel outside Kefalonia to lay eggs. During April and May, it is not uncommon for Wildlife Sense researchers, using special survey methods, to count more than 100 sea turtles in the bay at the same time. Through tagging and photographic identification, more than 360 individual sea turtles have been identified here over the course of a year, and many more over the last decade.

The vast majority are loggerhead sea turtles (Caretta caretta), but a small number of them are juvenile green sea turtles (Chelonia mydas). This separate and even rarer species does not reproduce in Kefalonia or anywhere in Greece. Their nesting areas are further east in the Mediterranean basin. They too spend their first few years in life in the open seas. It is believed that Argostoli, due to the sheltered nature of the bay, is one of the first coastal areas some of these young turtles visit to find nutrient-rich food and grow towards adulthood.

The Koutavos Lagoon
Threats

Sea turtles are globally at risk of extinction, and their future is uncertain. Their populations are declining because adult and juvenile turtles very often get caught in fishing gear or are hit by high-speed boats or propellers. They are also being poisoned by ingesting plastics and by accumulating pollutants through the water they swim in and through their food. Their nesting areas are degraded by mismanaged “development” and become less suitable due to climate change; they are becoming too hot for incubation and the beaches themselves are eroding away. These threats are not distant stories; they are also happening here in Kefalonia.

To say that fishing or tourism must stop to save the turtles is misguided. The activities themselves do not depend on the decline of sea turtles. These industries thrive on the leisure and produce of healthy ecosystems. The notion of conflict between economic development and conservation can, and sadly often does, put a stop on constructive dialogue.

With science-based conservation, we study each threat, consider existing and design new research, and we propose management actions and regulations based on the results. Based on decades of scientific research from around the world and from Kefalonia, we know specific measures that will help protect sea turtles and preserve their ecosystems. But these guidelines are not a luxury. If they are not implemented and enforced consistently, sea turtles will certainly decline. Our current protection measures are merely buying time until their ecosystems become safe again. The amount of required interference to protect them could have long-term consequences through changes in natural selection that we may not even understand.

Many of these management guidelines are part of a recently drafted and currently under public consultation Special Environmental Study that outlines available regulations and management actions for the protection of sea turtles and much of their ecosystems in the Ionian Islands. While it is 20 years late, it is a sign of hope for the future of sea turtles in Kefalonia. Fishing and tourism will be required to follow management practices, under the supervision of the Natural Environment and Climate Change Agency, which are aimed at protecting sea turtles and their ecosystems, among other wildlife, but also to keep these industries on a sustainable path for their own benefit.

The work of Wildlife Sense

While state regulations are slowly taking shape, Wildlife Sense has been studying and protecting sea turtles in Kefalonia for over a decade. Volunteers walk along the beaches every morning during the nesting season (May-August) to locate new nests and protect them, and to monitor previously marked nests during their incubation. When the hatchlings begin emerging (July-October) the same teams check each nest and look for the tracks of little hatchlings. Hopefully those are heading towards the sea. In many areas, light pollution misorients hatchlings. Our teams spend many nights on the beach to ensure all emerging hatchlings head to the sea.

We also monitor the population of adult and juvenile turtles with the goal of proposing additional management methods to protect them, as they are mostly found in unprotected areas, outside the Natura 2000 network. We sadly find many sea turtles with injuries each year. Our staff and collaborating vet have acquired years of experience in sea turtle treatment and rehabilitation. Many turtles are treated locally and released, but some are sent to the Sea Turtle Rescue Centre in Athens for long-term rehabilitation. As this journey is very stressful for the animals, one of our long-term goals is the creation of a much-needed Sea Turtle First Aid and Rehabilitation Centre here in Kefalonia.

Unfortunately, many sea turtles do not survive their encounters with humans. In the last ten years, we have recorded more than 200 sea turtles on the shores and floating in the water after drowning due to longline or fishing net entanglement, speed boat and propeller collisions, and other non-natural causes.

Public awareness

In our years of experience, we have learned that one of the best ways to help sea turtles and promote their conservation is through public awareness. Through learning and understanding, young people including school children can develop an understanding of the impact of their and their family’s choices on the world they live in. Even for people who may find their interests in conflict with the protection of sea turtles, we have often seen angry opposers turn to supporters and collaborators after they gain a better understanding not only of the heavy impact on the turtles but also of the simplicity of the methods that can help protect both their interests and the turtles.

What you can do

If you plan on visiting Kefalonia, here are a few guidelines you can follow to limit any possible impact of your visit to sea turtles:

You can visit the harbour of Argostoli and walk along the DeBosset bridge in the morning or evening to observe sea turtles as they are swimming along. Please do not feed them or try to touch them. Both in the harbour and along the coast of the island, do not approach the turtles in the water, either while snorkeling or on a boat.

Enjoy all the island’s beaches during the day. Leave any marked sea turtle nests undisturbed and walk along the beach near the water instead of the back of the beach or the sand dunes. Make sure to take down any sand castles and remove any obstacles from the beach before leaving.
I

n any case, do not disturb a sea turtle.

If you see an injured sea turtle, a damaged nest, or any turtle being disturbed, please contact us here: https://wildlifesense.com/en/contact-us/ .

When in Kefalonia, you can check our Facebook page for any scheduled informational events: https://www.facebook.com/WildlifeSense/ .

https:visitkefaloniaisland.gr