Το έκθεμα Οκτωβρίου 2021

Αναφορά  στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου

( 7 Οκτωβρίου 1571)

Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου, όπως έμεινε στην ιστορία η Ναυμαχία που έλαβε χώρα στο Ιόνιο, κοντά στις Νότιες Εχινάδες Νήσους, είναι ένα κοσμοϊστορικό γεγονός, που μας ενδιαφέρει άμεσα ως Επτανησίους και ως Κεφαλονίτες. Ο ενωμένος χριστιανικός στόλος της Ισπανίας, του Πάπα, της Βενετίας και άλλων μικρότερων πόλεων –κρατών της Ιταλίας, υπό την αρχηγία του ετεροθαλούς αδελφού του βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου Β΄, του Δον Ζουάν (Ιωάννη) του Αυστριακού (1547-1578), με την υπεροχή του στη ναυτική τακτική, κατετρόπωσε τους Οθωμανούς και σταμάτησε οριστικά την  προέλασή τους  προς Δυσμάς. Στη ναυμαχία έλαβαν μέρος και χιλιάδες Έλληνες  και από τις δύο πλευρές: ως Βενετοί πολίτες (Κρητικοί και Επτανήσιοι), με τους Χριστιανούς, και ως υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αναγκαστικά στρατολογημένοι,  με τον οθωμανικό στόλο.

          Η νίκη των χριστιανικών δυνάμεων εορτάστηκε σε όλη την Ευρώπη και στην Κεφαλονιά και πυροδότησε μια πρωτοφανή καλλιτεχνική δημιουργία που επί έναν σχεδόν αιώνα απασχολούσε τους καλλιτέχνες. Αγκαλιάζει όλα τα είδη των Ωραίων και των Εφαρμοσμένων Τεχνών, δείγματά τους απαντώνται σε όλη την Ευρώπη ακόμη και σε χωριά πάνω στις Άλπεις.

          Αν και ανάμεσα στους Επτανησίους ήταν πάρα πολλοί  Κεφαλονίτες και υπάρχουν στο νησί ακόμη και σήμερα  κειμήλια από τη ναυμαχία, στο Κοργιαλένειο Μουσείο δεν έχουν περιέλθει σχετικά αντικείμενα. Προφανώς, για να καλυφτεί αυτό το κενό στη Συλλογή Νεότερης Ιστορίας του Κοργιαλενείου Μουσείου, η αείμνηστη Ελένη Κοσμετάτου   φρόντισε να κατασκευαστούν δύο ομοιώματα , του Δον Ζουάν και ενός Ισπανού στρατιώτη  της εποχής, τα οποία και παρουσιάζουμε εδώ.

1. Helen Whately, Ομοίωμα του Δον Ζουάν του Αυστριακού, 1974, υφάσματα και μέταλλα, ύψος 20 εκ., Α.Μ. 1563.1974

Ο αρχηγός της αρμάδας του ενωμένου χριστιανικού στόλου, γιος του Αυτοκράτορα Καρόλου Ε΄ και της κοινής θνητής Μπάρμπαρα Μπλόμπερκ, παριστάνεται όρθιος με ευρύ διασκελισμό , σε μια στάση σκελών που συγγενεύει με τη στάση του στους γνωστούς ανδριάντες του, τον πρώτο όρθιο ανδριάντα της νεότερης Ευρώπης, στη Μεσσήνη της Σικελίας (1572), και στο ακριβές αντίγραφό του στη γενέτειρά του στο Ρέγκενσμπουργκ της Βαυαρίας (1978). Το νεανικό πρόσωπό με τα φωτεινά γαλάζια μάτια του φαιδρύνεται από  ένα  χαμόγελο ικανοποίησης, ενώ από τη μέση του  κρέμονται σπαθί  και κοντό  ξίφος στα θηκάρια τους. Η κατασκευάστρια του ομοιώματος προφανώς συνέλαβε τον θριαμβευτή σε στιγμή αγαλλίασης μετά την κοσμοϊστορική νίκη του, με την οποία καταρρίφθηκε δια παντός ο μύθος της παντοδυναμίας του Οθωμανικού στόλου στη Μεσόγειο.

2. Ηelen Whately, Ομοίωμα Ισπανού στρατιώτη 16^ου αι., 1980, υφάσματα, δέρμα και μέταλλα, ύψος 30 εκ. , δωρεά Helen Whately, Α.Μ. 2148.1980

H  Helen Whately από το Λονδίνο φιλοτέχνησε το ομοίωμα του Ισπανού πεζικάριου με βάση σχέδιο της φίλης της Ελένης Κοσμετάτου, το οποίο απέδιδε μορφή από βιβλίο του ζωγράφου και χαράκτη, Cesare Vecellio(c. 1521 ή  c. 1530-c. 1601). Το βιβλίο εντόπισε η αείμνηστη Ελένη Κοσμετάτου στη  βιβλιοθήκη του Victoria and Albert Museum στο Λονδίνο, με το οποίο συνεργαζόταν. Πρόκειται για το βιβλίο Costumes and Modernes Habiti Antichi et Moderni di tutto il Mondo di Cesare Vecellio, τόμοι ΙΙ, α΄έκδοση 1590,  επανεκδόσεις 1598, μέσα 17^ου αιώνα και  1859-60. Περιέχει 600 ξυλογραφίες που απεικονίζουν μορφές ανδρών και γυναικών από την Ευρώπη αλλά και από την Αφρική και την Ασία και  στηρίζονται σε έργα προγενεστέρων καλλιτεχνών. Πραγματικές ή φανταστικές οι μορφές, οι στολές τους  αποτελούν σήμερα πολύτιμο βοήθημα για τους ερευνητές της ιστορίας της ενδυμασίας.

          Ο οπλισμός του στρατιώτη, πανοπλία θώρακος, κράνος και πιστόλι, είναι έργα του S. G. Ruscoe και κόστισαν 159 λίρες.

Πηγή: 1. Αρχείο Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Αργοστολίου.

2. El.travelogues.gr/collection.php?view=144 (Iόλη Βιγκοπούλου, προσπέλαση 6.10.2021).

Η έφορος

Δώρα Μαρκάτου

τ. αναπληρώτρια καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων