Ηλία Ζερβού 12 28100 Αργοστόλι/ τηλ. Κέντρο : 26710-22583

 Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.       f:Κοργιαλένειο Μουσείο

Το έκθεμα Ιανουαρίου 2022

Σπυρίδων Προσαλέντης, Προσωπογραφία Νικολάου Βαλσαμάκη, 1878, ελαιογραφία σε καμβά, 107χ86 εκ. , Αστική Συλλογή-Ζωγραφική, δωρεά Πουλχερίας Φακίρη, 1996, Α.Μ.

Η προσωπογραφία του Νικολάου Βαλσαμάκη(Κεφαλονιά 1812(;)-Αθήνα 1878) είναι έργο του Κερκυραίου ζωγράφου Σπυρίδωνος Προσαλέντη και μια από τις ωραιότερες προσωπογραφίες της Συλλογής του Κοργιαλενείου Μουσείου. Ο εικονιζόμενος ώριμος άντρας παριστάνεται καθιστός έως τα γόνατα με κατά τρία τέταρτα στροφή  του κορμού του προς τα δεξιά  ως προς τον θεατή. Ακουμπά το αριστερό του χέρι πάνω στα  γόνατα με κλειστή παλάμη και ευδιάκριτη τη χρυσή βέρα του, ενώ το δεξί του με έντονη γωνία στον αγκώνα κρύβεται μέσα στα ρούχα του. Φορεί αστική σκούρα φορεσιά και πουκάμισο με λευκό όρθιο γιακά. Το σχετικά λιπόσαρκο πρόσωπό του φέρει φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά: μεγάλη μύτη, παχύ μουστάκι, σκούρα μαλλιά που αρχίζουν να γκριζάρουν, βλέμμα βαθύ προσηλωμένο μακριά και ελαφρά συνοφρύωση.

            Ο ζωγράφος, όπως συνηθίζεται στις προσωπογραφίες,  φωτίζει το πρόσωπο, τον κύριο φορέα πνευματικότητας του ατόμου, και το χέρι, που εκτελεί τις εντολές του νου. Το ακινητοποιημένο βλέμμα στρέφεται προς το μέρος του θεατή, αλλά δεν τον κοιτάζει σαν να αδιαφορεί για την παρουσία του  και η μορφή να ζει στον δικό της κόσμο, στην αιωνιότητα. Η αστική ενδυμασία  και η πολυτελής πολυθρόνα τοποθετούν τον εικονιζόμενο σε αστικό περιβάλλον, αν και δεν δηλώνεται κανένα παραπληρωματικό στοιχείο που ν α παραπέμπει στην ιδιότητα του εικονιζομένου. Κατά τον δέκατο ένατο αιώνα που λατρεύεται η διάσημη προσωπικότητα , οι προσωπογραφίες χάνουν τα παραπληρωματικά στοιχεία που από τον δέκατο έκτο αιώνα ήταν δηλωτικά του επαγγέλματος των εικονιζομένων  και  η μορφή το- ποθετείται μέσα σε ουδέτερο βάθος. Έτσι δεν διασπάται η προσοχή του θεατή και συγκεντρώνεται αποκλειστικά στη μορφή. Στην παρούσα προσωπογραφία, καθώς ένα αδύνατο φως ξανοίγει το βάθος αριστερά , η σύνθεση προβάλλει ανάγλυφη και τονίζεται η πλαστικότητα του συνόλου. Πρόκειται για ένα έργο, το οποίο συναιρεί τα συστατικά μιας επιτυχημένης προσωπογραφίας: 1. Απόδοση φυσιογνωμικών χαρακτηριστικών και εξωτερική πιστότητα , ώστε ο εικονιζόμενος να είναι αναγνωρίσιμος. 2. Προσπάθεια εσωτερικής διερεύνησης, ώστε να εξωτερικευτεί κάτι από τον δυναμικό χαρακτήρα του και 3. Ένταξη στο κοινωνικό και πνευματικό περιβάλλον στο οποίο ανήκει.

            Ο Νικόλαος Βαλσαμάκης σπούδασε Νομικά και Φιλολογία στη Γαλλία και άσκησε τη δικηγορία στην Αθήνα και στο Βουκουρέστι, όπου εργάστηκε και ως καθηγητής Γαλλικών. Από το 1865 και για μια επταετία έζησε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ίδρυσε πιστωτικό ίδρυμα και ασχολήθηκε με τραπεζικές εργασίες, τις οποίες συνέχισε στην Αθήνα έως τον θάνατό του.

            Ο Σπύρος Προσαλέντης(Κέρκυρα 1830-Αθήνα 1895) ήταν γιος του πρώτου σπουδασμένου Έλληνα γλύπτη,  του Κερκυραίου Παύλου  Προσαλέντη (1784-1837) και  ήταν πατέρας των ζωγράφων  Αιμίλιου,  Παύλου Προσαλέντη του Νεότερου , της Όλγας και της Ελένης Προσαλέντη.  Με σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βενετίας, δίδαξε στο Σχολείο των Τεχνών στην Αθήνα(1865-66, 1876-1895), αναγνωρίστηκε ως επίσημος προσωπογράφος της αστικής τάξης και συνέχισε το έργο του Διονυσίου Τσόκου στην προσωπογράφηση Αγωνιστών του Εικοσιένα. Τεχνοτροπικά κινείται μέσα στο πλαίσιο του πλαστικού ρεαλισμού και οι προσωπογραφίες του ακολουθούν την παράδοση της επίσημης  προσωπογραφίας, πριν αυτή ανανεωθεί από τους δύο Ληξουριώτες προικισμένους προσωπογράφους, Νικόλαο Τυπάλδο-Ξυδιά και Γεώργιο Γ. Άβλιχο.

            Η προσωπογραφία του Νικολάου Βαλσαμάκη ανήκει στην ενότητα «Ζωγραφική» της Αστικής Συλλογής του Κοργιαλενείου Μουσείου, στην οποία αντιπροσωπεύονται με σημαντικά έργα τους και άλλοι  σημαντικοί ζωγράφοι: Νικόλαος Καντούνης, Γεώργιος Μηνιάτης, Νικόλαος Τυπάλδος- Ξυδιάς, Γεώργιος Άβλιχος, Σπύρος Βικάτος, Σπύρος Βανδώρος, Κωνσταντίνος Παρθένης, Γιάννης Τσαρούχης, Γιώργος Βαρλάμος, Δημήτριος Γερανιώτης , Νικόλαος Κατραβάς, Σπυρίδων Παξινόπουλος και άλλοι, μερικοί ξένοι ζωγράφοι και άλλοι ανώνυμοι. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα συλλογή, η οποία απαρτίζει ολόκληρη πινακοθήκη. Δυστυχώς, η ανεπάρκεια και η ακαταλληλότητα του χώρου, όπου στεγάζεται το Μουσείο, δεν επιτρέπει την έκθεσή των αντικειμένων  σύμφωνα με τις σύγχρονες τάσεις της Μουσειολογίας, ενώ αρκετές  είναι διασκορπισμένες σε διάφορους άλλους χώρους,  κάτω από δυσμενέστατες για τη διατήρησή τους συνθήκες. Ας ευχηθούμε  να αντιληφθούν οι ιθύνοντες του τόπου το μέγεθος του προβλήματος πριν να είναι πολύ αργά και οι απλοί πολίτες να εντάξουν στο πρόγραμμα της ψυχαγωγίας τους  και μια επίσκεψη στο Κοργιαλένειο Μουσείο. Θα τους αποζημιώσει πλουσιοπάροχα και θα τονώσει την αυτογνωσία τους. .. Και προ παντός θα το βοηθήσουν να συνεχίσει την πορεία του μέσα στον χρόνο  για το καλό της κοινωνίας.

Η Έφορος

Δώρα Μαρκάτου

Πηγή-Βιβλιογραφία: Αρχείο Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου. Δώρα Φ. Μαρκάτου (επιμ.), Η Τέχνη της Επτανησιακής Σχολής (18^ος-19^ος αι.), κείμενα Δώρα Φ. Μαρκάτου-Σταλίνα Βουτσινά, ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, Αργοστόλι 2014,  σσ. 30, 80, 82, 123.