ΕΚΘΕΜΑ ΜΑΡΤΙΟΥ 2022

Γιάννης Πεταλούδης, Προσωπογραφία Ευαγγέλου Τυπάλδου-Μπασιά, 1992/1993,  Σχέδιο με κραγιόνια σε χαρτί, 82χ67 εκ., Αργοστόλι, Συλλογή Κοργιαλενείου Βιβλιοθήκης.

Ο Ευάγγελος Τυπάλδος-Μπασιάς (1903-1992) παριστάνεται έως το στήθος σχεδόν μετωπικά (με ανεπαίσθητη στροφή προς τα αριστερά ως προς τον θεατή), με προσωπογραφικά χαρακτηριστικά, με προσηλωμένο μακριά βλέμμα, παχειά φρύδια, σφιχτά κλεισμένο στόμα και γαλήνια, σοβαρή έκφραση. Ο ζωγράφος, Γιάννης Πεταλούδης (1923-1993),  εστιάζει την προσοχή του στο κεφάλι , ενώ μελετημένα δηλώνει με λίγες γραμμές το κοστούμι του, ώστε το βλέμμα του θεατή να κατευθύνεται στο πρόσωπο.

            Στο έργο αυτό αξίζει να υπογραμμιστεί η σχεδιαστική επιδεξιότητα του Πεταλούδη, ο οποίος κατορθώνει με λίγες γραμμές και με λιτότητα να σκιαγραφήσει τη μορφή του ευεργέτη, αποφεύγοντας τη φωτογραφική αποτύπωση. Αρκείται  στην αδρή σχεδίαση του προσώπου και στην απόδοση των κύριων φυσιογνωμικών χαρακτηριστικών με ακρίβεια αλλά και με τρόπο που εξυπηρετούν τον στόχο του: να καταστήσει αναγνωρίσιμο τον εικονιζόμενο, να αισθητοποιήσει τον μειλίχιο χαρακτήρα του ευεργέτη και να υποδηλώσει τη μετάβασή του στην άλλη ζωή και την αποστασιοποίησή του από τον κόσμο τούτο. Κι αυτό το τελευταίο υποδηλώνεται από την ηρεμία του προσώπου, τη  μετωπικότητα που εξιδανικεύει τον εικονιζόμενο  και το προσηλωμένο κάπου μακριά στον ορίζοντα βλέμμα , το οποίο στρέφεται προς την πλευρά του θεατή, χωρίς  όμως να τον  κοιτάζει. Ζει ήδη στον δικό του κόσμο, ενοικεί τον κόσμο των ιδεών. Ο Ευάγγελος Τυπάλδος-Μπασιάς πέθανε το 1992. Και το έργο φαίνεται ότι παραγγέλθηκε μετά τον θάνατό του. Πρέπει να  είναι και το κύκνειο έργο του Πεταλούδη, αφού δεν είχε προλάβει να εισπράξει την αμοιβή του εν ζωή.

            Ο Ευάγγελος Τυπάλδος-Μπασιάς γεννήθηκε το 1903 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου ήταν εγκατεστημένη η οικογένεια Αχιλλοπούλου, της οποίας γόνος ήταν η μητέρα του, Μαρία  Σοφοκλή Αχιλλοπούλου. Ήταν γιος του Θάνου Τυπάλδου Μπασιά (1868-1924), με καταγωγή από τα Χαυδάτα της Επαρχίας Πάλλης, ο οποίος διέπρεψε σε διάφορους τομείς, στη νομική επιστήμη, σε διάφορες κρατικές επιτροπές και στην πολιτική. Από την πολυσχιδή δραστηριότητα του Θάνου Τυπάλδου-Μπασιά αναφέρω την πρόταση που ως Βουλευτής Κεφαλληνίας  υπέβαλε στη Βουλή το 1919 για την παροχή ψήφου στις γυναίκες. Η πρωτοποριακή για την εποχή πρότασή του  αποδοκιμάστηκε  από τους άλλους βουλευτές και απορρίφθηκε, αλλά δεν άργησε να βρει μιμητές.

            Ο Ευάγγελος φοίτησε σε σχολείο της Αθήνας, άρχισε σπουδές στη Νομική Αθηνών, αλλά, μετά την εκτέλεση στο Γουδί του θείου του και νονού του, Νικολάου Θεοτόκη, συνέχισε  στη Γαλλία. Ανέλαβε την πατρική περιουσία, την οποία με έξυπνες επενδύσεις πολλαπλασίασε. Ακολουθώντας το παράδειγμα του πατέρα του, ο οποίος το 1897 διέθεσε μέρος της περιουσίας του υπέρ του αγωνιζόμενου έθνους, διέθεσε και αυτός μεγάλο μέρος της περιουσίας του  σε αγαθοεργούς σκοπούς, στη Γαλλία υπέρ των εργαζομένων ομογενών και των Ελλήνων φοιτητών και στην Κεφαλονιά. Με προτεραιότητα στην ιδιαίτερη πατρίδα του , το Ληξούρι και τα χωριά της Επαρχίας Πάλλης, ευεργέτησε και το Αργοστόλι, τα Δηλινάτα και πολλά άλλα χωριά.

 Στο παρόν σύντομο  σημείωμα περιορίζομαι να αναφέρω  μόνο ότι είναι Μέγας ευεργέτης του Κοργιαλενείου Μουσείου και γενικά του Κοργιαλενείου Ιδρύματος. Με έξοδά του διαμορφώθηκε το ισόγειο της Κοργιαλενείου Βιβλιοθήκης, ώστε να φιλοξενήσει το Μουσείο. Κάλυψε πολλά από τα έξοδα εξοπλισμού του, ενώ προσέφερε και αρκετά αντικείμενα. Μελετώντας κανείς τα Πρακτικά Συνεδριάσεων του Κοργιαλενείου Διοικητικού Συμβουλίου, θαυμάζει τη γενναιοδωρία του ανθρώπου και την προθυμία με την οποία ανταποκρινόταν σε κάθε αίτημα.  Η παραγγελία της προσωπογραφίας του μετά τον θάνατό του είναι το ελάχιστο δείγμα ευγνωμοσύνης από το Κοργιαλένειο Διοικητικό Συμβούλιο.

Ο ζωγράφος Γιάννης Πεταλούδης (Αργοστόλι 1923-1993), γνωστός δικηγόρος του Αργοστολίου, ήταν συγχρόνως, όπως έγραψε η Ντιάνα Αντωνακάτου, «αναγνωρισμένος ζωγράφος, θεωρητικός της τέχνης και μουσικός με ταλέντο[…]».  Σπούδασε Χαρακτική στην ΑΣΚΤ με καθηγητή τον Γιάννη Κεφαλληνό, συνέχισε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής στο Παρίσι (1963) και ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη ζωγραφική (ελαιογραφία-υδατογραφία). Πρωτοεμφανίστηκε το 1948 στην Αθήνα, αλλά ολοκληρωμένο έργο παρουσίασε το 1961 με την ατομική του έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης «Νέες Μορφές» και απέσπασε την προσοχή του κοινού και των τεχνοκριτών. Κύκνεια εμφάνισή του στάθηκε η συμμετοχή του στην ομαδική έκθεση «Κεφαλονιά-Χρόνος» τον Αύγουστο  1993 στην Αίθουσα Τέχνης ‘Άρια» στο Αργοστόλι.

Κατ’ εξοχήν τοπιογράφος ο Πεταλούδης, αρχικά παρουσίασε έργα στις προεκτάσεις του κυβισμού με έντονη γεωμετρική δομή, στη συνέχεια καλλιέργησε έναν  εξπρεσιονισμό με αφαιρετικά στοιχεία, θήτευσε στη λυρική αφαίρεση  και κατέληξε σε ένα εξπρεσιονιστικό ιδίωμα με κυβιστικές απηχήσεις, όπως αυτό διαμορφώθηκε με τη σειρά «Θέματα από την Οδύσσεια» (1986-87). Άγνωστη παραμένει μέχρι στιγμής η σκηνογραφική εργασία του, την οποία ελπίζουμε να παρουσιάσουμε εν καιρώ στο κοινό. Στις λιγοστές προσωπογραφίες που φιλοτέχνησε κινείται στο πλαίσιο της παραστατικής τέχνης με απηχήσεις από το εκάστοτε εικαστικό ρεύμα που ακολουθούσε και με φανερή την προσπάθεια αφ’ ενός απλοποίησης των μορφών και αφ΄ετέρου ψυχολογικής διερεύνησης των εικονιζομένων. Αν και ήταν ικανός σχεδιαστής, στα έργα του δίνει προτεραιότητα στο χρώμα, το ζυμωμένο με το φως του Ιονίου. Μολονότι έζησε στο αγαπημένο του Αργοστόλι, ενημερωνόταν διαρκώς για τις εξελίξεις στην τέχνη, στο πλαίσιο των οποίων  καλλιέργησε προσωπικούς εκφραστικούς τρόπους,  και άσκησε μια τέχνη διόλου επαρχιακή, μια τέχνη που συμπορευόταν με τις διεθνείς εξελίξεις  και που την  εξέθετε σε κεντρικές αθηναϊκές και άλλες αίθουσες τέχνης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Η Έφορος

Δώρα Μαρκάτου

Πηγές-Βιβλιογραφία:

-          Αρχείο Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Αργοστολίου.

-          Πληροφορίες Έφης Πεταλούδη

-          Κοργιαλένειο Διοικητικό Συμβούλιο Κεφαλληνίας, Χάρις αντί Χάριτος εις τον Ευάγγελον Μπασιάν, κείμενο Γεωργίου Δ. Ραβάνη, Αργοστόλι, 1991.

-          Κατάλογος έκθεσης, Γιάννης Πεταλούδης Ζωγραφική, Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου, Αύγουστος 1994, κείμενα Ντιάνα Αντωνακάτου, Δώρα Μαρκάτου

-          Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών, τόμος 4, Αθήνα, Εκδοτικός οίκος «Μέλισσα», 2000, σ. 27 (λήμμα «Πεταλούδης Γιάννης», Δώρα Μαρκάτου)