ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΤΟΠΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΙΘΑΚΗΣ»

Μετά από αρκετό καιρό ανυπομονησίας, αφού όλοι γνωρίζαμε ότι κάτι ωραίο ετοιμάζεται από τον Πρόεδρο του Χορευτικού και Πολιτιστικού Συλλόγου «ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΤΣΙΓΩΝΙΑΣ» κ. Χρυσόστομο Μανιά και τους συνεργάτες του, το Σάββατο 4/11 είχαμε τη χαρά να παρευρεθούμε στην εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου «ΤΟΠΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΙΘΑΚΗΣ», Εκδόσεις Δ.Κ.Ε.Ι. «Ο ΦΗΜΙΟΣ» (2023), στο Μορφωτικό Κέντρο στο Βαθύ. Παρά την αρκετή βροχή, η προσέλευση του κόσμου μεγάλη και το κλίμα εξ αρχής διακριτικά και νοσταλγικά γιορτινό! Η στολισμένη σκηνή με έπιπλα εποχής, ασπροκέντια και λουλούδια, το λικεράκι της υποδοχής και η απαλή μουσική από καντρίλιες στην αίθουσα έδωσαν το στίγμα της ιδιαίτερης βραδιάς που ακολούθησε.  Η εκδήλωσε ξεκίνησε με τον χαιρετισμό του Δημάρχου και Προέδρου της Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης Ιθάκης  κ. Διονύση Στανίτσα, ο οποίος επαίνεσε το Σωματείο και την προσφορά του, καθώς και την μεγάλη αξία της παραγωγής σύγχρονου Πολιτισμού στο νησί μας. Η φιλόλογος Παντοφίλη Βαρβαρήγου, επιμελήτρια των κειμένων του βιβλίου και γνωστή βιβλιοκριτικός, έκανε εκτενή αναφορά στην ερευνητική εργασία του κ. Μανιά, αλλά και την απίστευτη προσήλωση και επιμονή του να ολοκληρώσει το αντικείμενο της ανασύστασης του τρόπου ένδυσης των Ιθακησίων από την Ένωση της Επτανήσου μέχρι και τις αρχές του 20^ου αιώνα, όχι απλώς φτιάχνοντας μια φορεσιά, αλλά συνδέοντάς την με όλες τις πτυχές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής εκείνης της εποχής. «Όλοι εδώ γνωρίζουμε ότι ο Μανιάς υπήρξε ασυρματιστής, που σημαίνει άνθρωπος εκτεθειμένος στην αλμύρα και τον κίνδυνο, στοιχεία τα οποία καλλιεργούν την ευαισθησία και το πάθος αλλά και την εμμονή του προορισμού, διότι χωρίς αυτόν η έννοια του ταξιδιού υποσκάπτεται και ο ναυτικός έχει ανάγκη την προσμονή της άφιξης, του τέλους του ταξιδιού», τόνισε η κ. Βαρβαρήγου. 

Σημαντικό στοιχείο στην φιλολογική παρουσίαση του βιβλίου θεωρήθηκε ο τίτλος του βιβλίου. «Σχολιάζοντας φιλολογικά, θα παρατηρήσω ότι ο τίτλος στερείται άρθρου, κάτι που δεν είναι τυχαίο, ούτε παράληψη, αλλά αιτιολογείται με λεπτομέρειες. Στην σελίδα 54 του βιβλίου αναφέρεται: «Καμιά αυθεντική, παραδοσιακή, τοπική ενδυμασία της εποχής εκείνης δεν έχει διασωθεί στην Ιθάκη, τουλάχιστον εξ όσων γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, εκτός από ελάχιστα τμήματα υφασμάτων, τα οποία μας επιβεβαιώνουν την ύπαρξή των υλικών στο νησί, εφόσον αυτά αναφέρονται σε προικοσύμφωνα. Επικρατεί η άποψη ότι το γεγονός αυτό οφείλεται στη συνεχή χρήση των ίδιων ρούχων για μεγάλα χρονικά διαστήματα. […]».  Η παραδοχή λοιπόν αυτή είναι το στοιχείο το οποίο στερεί από τον τίτλο το άρθρο του. Δεν μιλούμε για την τοπική φορεσιά Ιθάκης, αφού δεν έχουμε τη μία και ακριβή εικόνα της, αλλά για τοπική φορεσιά Ιθάκης, της οποίας η εικόνα συντίθεται μέσα από στοιχεία που μας προσφέρει η έρευνα».  Πέραν της πρωτογενούς πληροφορίας από τις συνεντεύξεις με παλιές κυρίες της Ιθάκης, σημαντική πηγή για τις τοπικές φορεσιές Ιθάκης αποτελεί το ζωγραφικό έργο του Κεφαλλονίτη ζωγράφου και αρχιτέκτονα Γεράσιμου Πιτζαμάνου, ο οποίος, περιοδεύοντας στα Επτάνησα ως ακολουθία του ανώτερου Διοικητή του Στρατού των Επτανήσων Adam, είχε την ευκαιρία και προφανώς το προσωπικό ενδιαφέρον, να δημιουργήσει υδατογραφίες και σκίτσα ανδρών και γυναικών των νησιών μας κατά τα προεπαναπαστατικά χρόνια. Το έργο αυτό βρίσκεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών και ο αείμνηστος  Μαζαράκης-Αινιάν, με την ιδιότητά του, τότε, ως Γενικού Γραμματέα της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρίας Ελλάδος, το επιβεβαιώνει ως αυθεντικό και κατάλληλο για τη δημιουργία πιστών αντιγράφων, σε επιστολή του το 2007 προς την κ. Θάλεια Κανδηλιώτη, που πρώτη ξεκίνησε την προσπάθεια μια ανασύστασης τοπικής φορεσιάς Ιθάκης στο μακρινό 1985, ενώ την εγκυρότητα των απεικονίσεων Πιτζαμάνου προσυπογράφει επίσης η ενδυματολόγος-σκηνογράφος και υπεύθυνη του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος Ναυπλίου κ. Ιωάννα Παπαντωνίου.

Ο ίδιος ο κ. Μανιάς αναφέρθηκε εκτενώς στα κίνητρα αλλά και τα ορόσημα αυτής της μεγάλης προσωπικής του προσπάθειας, που αφορμή είχε την δημιουργία μιας νέας φορεσιάς για το Σωματείο, αλλά με το ζήλο και την επιμονή του εξελίχθηκε σε ένα πρώτο σκαλοπάτι τεκμηριωμένης λαογραφικής γνώσης πάνω στον παραδοσιακό τρόπο ένδυσης και υπόδησης στο Νησί της Ιθάκης κατά την περίοδο που καλύπτει το βιβλίο.  Γράφει ο ίδιος: «Με την παρούσα εργασία επιθυμώ να εκφράσω την αγάπη μου για την ιδιαίτερη πατρίδα μου, την όμορφη Ομηρική Ιθάκη καθώς και τον σεβασμό μου στη λαϊκή μας παράδοση. Θέλω επίσης να μοιραστώ τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας με όλη την κοινωνία της Ιθάκης, ντόπιους και ομογενείς του εξωτερικού, θεωρώντας ότι ο τόπος που μεγαλώσαμε είναι η ψυχή μας, γι’ αυτό τα μονοπάτια της λαϊκής μας παράδοσης πρέπει να τα κρατάμε ανοιχτά».

Μετά την παρουσίαση του βιβλίου, τα φώτα της σκηνής μεγάλωσαν και με συνοδεία ένα ωραίο παραδοσιακό τραγούδι υποδεχθήκαμε μέλη του Χορευτικού Συλλόγου με τις καινούργιες φορεσιές και αυθεντικά κοσμήματα εποχής, που πραγματικά μας κατέπληξαν, μας συγκίνησαν, μας κινητοποίησαν συναισθηματικά και μας ένωσαν με εποχές παλιότερες, με ανθρώπους που γνωρίζαμε, με οικογενειακά μας κειμήλια και φωτογραφίες που κρατάμε στα άλμπουμ μας. Μετά την πρώτη έκπληξη και την συγκίνηση που ακολούθησε στην αίθουσα, η οποία κυριολεκτικά ήρθε αντιμέτωπη με κάτι πέρα και πάνω από τις προσδοκίες της σε σχέση με τις φορεσιές, είχαμε την τεράστια τιμή και χαρά να ακούσουμε την ίδια την κατασκευάστρια των ενδυμάτων, την σπουδαία ενδυματολόγο κυρία Αρετή Παστελή, που μας παρουσίασε τις λεπτομέρειες και τον συμβολισμό τους, μας εξήγησε τις ιδιαίτερες ιδιότητες που φέρει κάθε μια σε επίπεδο υλικών και κατασκευής, αλλά και εκμυστηρεύτηκε ότι ο πλούτος των υλικών και των φωτογραφιών που της διέθεσε ο κ. Μανιάς για να σχεδιάσει ήταν τόσος και τέτοιος που θα ήταν πάρα πολύ πρόθυμη να γίνει και ακόμα τολμηρότερη στην κατασκευή τους, εάν δεν επρόκειτο για φορεσιάς που θα χρησιμοποιηθούν για συγκεκριμένο σκοπό. Τις αστικές φορεσιές παρουσίασαν οι κυρίες Στάμω Μανιά, Ουρανία Μαυρομάτη, Αναστασία Δενδρινού και Αναστασία Χαλικιοπούλου.  Τις φορεσιές χωρικής στη γιορτινή τους μορφή παρουσίασαν οι κυρίες Μαρία Μανιά, Βασιλική Γλυκιώτη, Σπυριδούλα Βιττωράτου και Μαρία Κλαουδάτου, ενώ την ανδρική ο κύριος Αλέξανδρος Τόφαλος.

Στην εκδήλωση παρευρέθησαν και τίμησαν η οικογένεια της κ. Νίκης Τσιγώνια, συζύγου του ιδρυτή του Συλλόγου «ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΤΣΙΓΩΝΙΑΣ», η κυρία Ρίτα Βλησμά-Τσιντήλη και οι δυο αδελφές της κυρίες Αλίκη και Πιπίτσα, καθώς και η αξιολογότατη κυρία Ελένη Κουβαρά από τον Σταυρό της Ιθάκης, οι οποίες συνέβαλαν καθοριστικά στην έρευνα και την όλη προσπάθεια. Παρευρέθησαν επίσης το ζεύγος κκ. Ανδρέα και Αθηνά Αρκουζή, καθώς και ο χοροδιδάσκαλος κ. Δημήτρης Καραβασίλης, που ήρθαν στην Ιθάκη ειδικά για αυτό τον σκοπό.  Η βραδιά έκλεισε με παραδοσιακό κέρασμα, τυλιχτά αμυγδαλωτά, από τις κυρίες του Συλλόγου και την μοναδική αίσθηση ότι όλοι φεύγουμε λίγο πλουσιότεροι σε γνώση και λίγο ψηλότεροι σε μπόϊ!

Εκ του Δ.Σ. του Χορευτικού και Πολιτιστικού Συλλόγου «ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΤΣΙΓΩΝΙΑΣ»