Ο κ Γαλανός ανέφερε αρχικά, ότι στο Ληξούρι, αλλά και στο Αργοστόλι  φέτος έγινε μια μεγάλη προσπάθεια για να γίνουν τα έθιμα του 12ημέρου κτήμα των παιδιών και σημείωσε: « Στο Ληξούρι στην  Ιακωβάτειο βιβλιοθήκη με την δική μου βοήθεια αλλά και του προσωπικού της  , μαζεύτηκαν τα παιδιά απο  τα σχολεία κατά ομάδες και τους δείξαμε τα ψωμιά του 12ημέρου και έθιμα σβησμένα αλλά ενεργά».

Στην συνέχεια αναφέρθηκε:

Στα κάλαντα: « Αυτό που παρατηρούμε στην Κεφαλονιά και πρέπει να μας προβληματίσει, είναι ότι βγαίνουν τα παιδιά και λένε τα κάλαντα αρκετές μέρες πριν την τοποθέτηση τους μέσα στον χρόνο. Τα κάλαντα των Χριστουγέννων λέγονται πάντα παραμονή , εξ ου και το «Καλήν εσπέραν άρχοντες…» και μόνο της Πρωτοχρονιάς λέγονται ανήμερα. Εμείς επιστήσαμε την προσοχή ώστε να μάθουν τα παιδιά σωστά την ενέργεια του κάθε εθίμου και της κάθε τελετουργικής πράξης πως πρέπει να γίνει. Δηλαδή να βγούν την παραμονή και όχι αρκετές μέρες πριν για να πάρουν περισσότερα χρήματα και πρέπει και οι μεγάλοι να βοηθήσουν σ αυτό. Στα σχολεία ενημερώσαμε ανάλογα».

Στην ημέρα των Χριστουγέννων: «Κάτι που δεν είναι γνωστό και δεν είναι εύκολο να το κατανοήσουμε, είναι ότι όταν θέλουμε να διδάξουμε τα έθιμα για να καταλάβουμε τι σηματοδοτεί η ημέρα των Χριστουγέννων εθιμικά και μετά να πάμε στο θρησκευτικό και ανθρώπινο κεφάλαιο, θα πρέπει να πούμε ότι τα Χριστούγεννα κανονικά είναι 24 Δεκεμβρίου.

Εμείς τα έχομε μεταφέρει 25 και πάρα πολύ σωστά.

Λέει η Χριστιανική παράδοση ότι ο Ιωάννης ο Πρόδρομος ήταν 6 μήνες μεγαλύτερος από τον Χριστό, 6 μήνες πίσω από τις 24 Δεκεμβρίου, είναι 24 Ιουνίου , όπου έχουμε το γενέθλιο του Ιωάννη  του Προδόμου και την μεγαλύτερη ημέρα. Δεκεμβρίου 24 όπως λέμε τώρα πλέον, έχουμε τη μεγαλύτερη νύχτα , άρα είναι τοποθετημένος ο εθιμικός τύπος σωστά μέσα στον χρόνο, για να εξυπηρετήσει το θέμα του ηλίου, του φωτός και πως γίνεται το παιχνίδι και την νύχτα. Γι ατό όταν έκαναν τα έθιμα στην Κεφαλονιά των Χριστουγέννων , δηλαδή την κουλούρα της γωνιάς, έλεγαν πάντα «Χριστός γενάται, το φως αξαίνει και το σκοτάδι μικραίνει…» , η έλεγαν και το «μεγαλώνει η μέρα , μεγαλώνει το φώς μια δρασκελιά κοκόρου…», δηλαδή όσο μικρή δρασκελιά έχει ο κόκορας, τόσο αρχίζει να μεγαλώνει η μέρα.

 Ας σκεφτούμε όμως όλοι το μεγάλο  θρησκευτικό κεφάλαιο της γέννησης του Θεανθρώπου και να μην γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα μόνο  κατά συνήθεια, αλλά να τα νιώθουμε. Να νιώσουμε τη θεία μετάληψη , την γέννηση του Χριστού , να ενημερώσουμε τα παιδιά τι σημαίνουν Χριστούγεννα και να τους δείξουμε την γέννηση μέσα από την φάτνη, την οποία σήμερα δεν την στολίζουμε». 

Στην κουλούρα της γωνιάς: « Είναι ένα έθιμο που δεν υπάρχει σήμερα, είναι ένα έθιμο αρχαιοελληνικό και έχει σχέση και με την Κεφαληνιακή παράδοση και των Επτανήσων ευρύτερα.

Να ξημερώνουν Χριστούγεννα , 12 την νύχτα, κάναμε την κουλούρα της γωνιάς. Αναφέρουν οι ιστορικοί ότι η τελευταία κουλούρα της γωνιάς παρασκευάστηκε εδώ και 70 χρόνια. Το έθιμο αυτό το αναφέρει ο σπουδαίος ιστοριοδίφης Ηλίας Τσιτσέλης και λέει ότι το 1889 το έθιμο αυτό γινόταν παντού στην Κεφαλονιά.

Έφτιαχναν μία κουλούρα ,προηγουμένως είχαν  ανάψει μία φωτιά με τρία κούτσουρα (ελιά για να πάει καλά η σοδειά του λαδιού, αμπέλι, το κούρμπουλο, για να πάει καλά η σοδειά του κρασιού και σκίνο, που έχει μια ουσία σαν δηλητήριο περίπου ,που διώχνει τα δαιμονικά) – και η μητέρα έφερνε την κουλούρα και μέσα είχε ένα νόμισμα .Μαζευόταν η οικογένεια, την έπαιρνε ο καθένας και τέλος ο πατέρας  , που έπαιρνε λάδι και κρασί και το έριχνε σταυρωτά, μέσα από το άνοιγμα  πάνω στην φωτιά και έψαλλαν ή το απολυτίκιο των Χριστουγέννων  ή λέγανε το «Χριστός γεννάται, το φως αξαίνει και το σκοτάδι μικραίνει». Όλο αυτό ένωνε την οικογένεια με αγάπη. Άρα βλέπουμε στο έθιμο αυτό που έχει χαθεί την φωτιά που υπήρχε στα αρχαία χρόνια της θεάς Εστίας και από την φωτιά της θεάς εστίας που υπήρχε στα σπίτι, οι γιαγιάδες και οι παππούδες μας , έλεγαν και το έφτασα και εγώ, «να φτιάξουμε ένα φαγητό στην πυροστιά, που ήταν ένας μεταλλικός κύκλος με 3 ποδαράκια και βάζαμε πάνω την κατσαρόλα, την πινιάτα, τη παβέλα, ήταν το πυρί της θεάς Εστίας. Η λεγόμενη πυροστιά, που πάρα πολλοί Κεφαλονίτες πιστεύουν πως είναι ξενική λέξη , είναι ελληνικότατη λέξη. Σήμερα το έθιμο αυτό έχει χαθεί, το λέγανε επίσης και πάντρεμα της φωτιάς, γιατί η φωτιά έδινε μία ενέργεια μέσα από 3 στοιχεία συμβολικά και την δύναμη και την οικονομία της οικογένειας. Δηλαδή φρόντιζαν να πάει καλά το λάδι και το κρασί».

Για τα διαφορετικά έθιμα που υπήρχαν και υπάρχουν  κατά τόπους και ανά χώρα , ανέφερε  ότι τα έθιμα του κάθε τόπο διαμορφώνονται ανάλογα με την ιστορία του, την θέση του, τις επιρροές του.

Στην αναβίωση των Χριστουγεννιάτικων εθίμων στα χρόνια της εμπορευματοποίησης και των διάφορων επιρροών: « Γίνεται ένας εκφυλισμός παγκοσμίως πάρα πολύ μεγάλος στο θέμα του Χριστιανισμού. Επειδή ενοχλεί ο Χριστιανισμός ως θρησκεία αγάπης και όλου αυτού του μεγάλου κεφαλαίου της ψυχής , προσπαθούν οι οικονομικά ισχυροί να εκφυλίσουν τα έθιμα ενισχύοντας το εμπόριο. Υπάρχει μία μεγάλη τάση να σβήσει ο Χριστιανισμός, τα Χριστούγεννα να μην λέγονται Χριστούγεννα , να λέγονται χρίσμανς ( Christmas) και κρύβει λόγο αυτό  που το κάνουν και επίσης για να εξυπηρετήσουν το εμπόριο.

Για το θέμα του Χριστιανισμού και των εθίμων, φταίμε και εμείς, γιατί δυστυχώς δεν έχουμε περάσει στους νέους ανθρώπους την ορθότητα των εθίμων και των πράξεων. Πώς να τα περάσεις όμως,  από την στιγμή που υπάρχουν τα κινητά , η έτοιμη και άκριτη πληροφόρηση, που σε ωθεί  να αγοράσεις οτιδήποτε άλλο παρά αυτό που δείχνει την ταυτότητα και παράδοση σου. Γίνεται πιστεύω μια προσπάθεια από την πλευρά μας ως εκπαιδευτικών, αλλά όταν το παιδάκι δεν ακούει από τον παππού και την γιαγιά  ένα έθιμο, όταν δεν κάθεται με την μαμά να φτιάξουν μαζί τα κουλούρια , τα μελομακάρονα, να στολίσουν μαζί το σπίτι , γιατί έτσι υπάρχει η συνέχεια πώς να υπάρχει συνέχεια».

Στα ψωμιά του 12ημέρου: « Το ψωμί είναι η βάση στο σπίτι. Δεν καθόμαστε πλέον η οικογένεια στο τραπέζι έστω και την Κυριακή να συζητήσουμε, να ευχηθούμε, να φάμε και να χαρούμε σωστά. Αυτό έχει ελαττωθεί και αν καθόμαστε στο τραπέζι τις γιορτές τώρα, καθόμαστε πολύ βιαστικά και τα περισσότερα παιδιά έχουν στα χέρια τους το κινητό και τρώει η οικογένεια και η μισή οικογένεια παίζει με το κινητό.

Εκείνα τα χρόνια και ακόμα διατηρείται σε κάποια σπίτια, στο γιορτινό τραπέζι γινόταν η ευλόγηση του ψωμιού . Προσευχή σημαίνει προς την ευχή, προς το καλό, δεν είναι να κάνουν μόνο στον σταυρό τους οι άνθρωποι, είναι να προσευχηθούν, να ενωθούν, να έχουν την αγάπη.

Το ψωμί λοιπόν , ήταν άλλο ψωμί τα Χριστούγεννα , άλλο την Πρωτοχρονιά και άλλο των Φώτων. 

Μου λένε ότι αυτό είναι υπερβολικό, όμως όχι, γιατί τα 3 διαφορετικά ψωμιά των εορτών του 12ημέρου της Κεφαλονιάς, αναφέρονται και από τον Ανδρέα Λασκαράτο , στο ποίημα του, «Το Ληξούρι εις τα 1836» και λέει ο Λασκαράτος «δεν είναι κι εκείνοι Χριστιανοί Ρωμαίοι, δεν κάνουν τα ίδια χριστόψωμα, των Φωτώνε δεν κάνουνε τσι φωτίτσες και του Άι Βασιλείου τσι βασιλίτσες;». Μπορεί ο Λασκαράτος να το γραψε για άλλο λόγο, αλλά μας δίνει την πληροφορία ότι στην Κεφαλονιά μας υπήρχανε διαφορετικά ψωμιά με σύμβολα Χριστιανικά, ολότητας και αγάπης και Χριστού Γέννησης και του Αγίου Βασιλείου το μήνυμα που σήμερα έχουν χαθεί. Σήμερα οι φούρνοι κάνουν έναν τύπο ψωμιού και τίποτα άλλο».

Στα έθιμα της Πρωτοχρονιάς: « Η Πρωτοχρονιά έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον στην Κεφαλονιά. Έχουμε το ποδαρικό με το ρόδι, που υπάρχει μέχρι σήμερα.  Η πουτρίδα το φαγητό, με χοιρινό κρέας και κάβολε –κουνουπίδι-, η μάπα-λάχανο-, η γουλί στην κατσαρόλα. Την ώρα του φαγητού έκοβαν την Βασιλίτσα και έτρωγαν λίγα κλωνιά ρόδι για το καλό, που σήμερα δεν υπάρχουν αυτά , τρώμε γρήγορα γρήγορα και ξεμπερδεύουμε. Στην Κεφαλονιά το φαγητό την Πρωτοχρονιά, ήταν η πουτρίδα.

Υπήρχαν έθιμα στην Κεφαλονιά την Πρωτοχρονιά που σήμερα δε υπάρχουν και θλίβομαι γι αυτό.  Στα χωριά έδιναν μεγάλη σημασία στα πουλερικά, στην κτηνοτροφία και γενικά στη αξία των ζώων που είχαν, και αυτό γιατί αποτελούσαν την βάση για την οικιακή οικονομία. ΄Ετσι απαιτούσαν από τους ξένους που επισκέπτονταν το σπίτι, να πουν αυτές τις χρονιάρες μέρες την ευχή « Αυγά πουλιά, όλα κιου και κανένα κλου» . Ήταν σημαντική αυτή η ευχή της Πρωτοχρονιάς , ξεχασμένη από την Κεφαλονιά, που σήμαινε να βγούν πολλά κλωσόπουλα και τα αυγά να μην είναι ποτέ κλούβια.

Επίσης όταν ερχόταν η Πρωτοχρονιά, η νοικοκυρά που είχε άντρα τσοπάνη, έβγαινε από το σπίτι για να τον συναντήσει στην στάνη και να του πάει μια καλοζυμωμένη βασιλίτσα και κρασί και αυτός με την σειρά του την έσπαγε πάνω στα κέρατα του κριαριού η του τράγου λέγοντας: «Χίλια χρόνια , χίλια γίδια, η χίλια πρόβατα». Κάποια από αυτά τα έθιμα εγώ τα έχω αναβιώσει , όμως σήμερα παραξενεύονται οι άνθρωποι, γιατί δεν υπάρχει το δέσιμο της νεότερης γενιάς με την παλαιότερη. Υπάρχει αυτό το χάσμα των γενεών  και φυσικά δεν υπάρχει ο πρωτογενής εκείνος τομέας στο νησί να τροφοδοτήσει δυναμικά την αγορά με κρέατα και πουλερικά και να στηρίξει όλο το νησί.

Υπήρχαν κι άλλα έθιμα , όπως το προκάδο πορτοκάλι, η ασκιλοκάρα, την οποία αναβίωσα το 1995 και φέτος μοιράσαμε στα παιδιά στο σχολείο στο Ληξούρι ασκιλοκάρες, η αγριοκρεμμύδα, η αγιοβασιλίτσα και τους εξηγήσαμε γιατί την Πρωτοχρονιά τις δίνουμε.

Όπως ο χρόνος πάει κι έρχεται, είναι μια ιδέα που γυρίζει, έτσι λοιπόν ταυτίζουμε τον χρόνο , την έλευση του και τον χαμό του με την αγιοβασιλίτσα. Η αγριοκρεμμύδα όταν την βάλουμε στο εικόνισμα, ρίχνει τα φύλλα , πεθαίνει  το Μάρτιο και  ξαναβγάζει τα φύλλα της , την ίδια εποχή που έρχεται ο νέος χρόνος. Έτσι συμβολίζει τον χρόνο και η αγριοκρεμμύδα γεννιέται και πεθαίνει όσο ο βολβός της την τροφοδοτεί, αλλά και το πορτοκάλι που τώρα το κάνουν μόνο ως διακοσμητικό, πρόκειται για το πορτοκάλι με τα μοσχοκάρφια και όταν συναντούσαν τα παιδιά κάποιον, του λέγανε χρόνια πολλά , να πάρει μια πρόκα γαρύφαλλο να την βάλλει στο στόμα του και εκείνος τους έδινε ένα φιλοδώρημα. Το προκάδο πορτοκάλι όμως, δεν ήτανε μόνο για την πόρτα, τα παιδιά προχωρούσαν στον δρόμο και όποιον συναντούσαν του έδιναν να πάρει μία πρόκα γαρίφαλο. Σήμερα το έθιμο αυτό έχει χαθεί. Ήταν πού ωραίο έθιμο και μάλιστα ο ιστοριοδίφης Ηλίας Τσιτσέλης αναφέρει, πως το έθιμο αυτό ήταν πολύ παλιό , το περιγράφει το 1910 και λέει πως ήταν έθιμο των φτωχών παιδιών, των επαιτών και των νεωκόρων .  Υπάρχει δε και άλλη εκδοχή που λέει ότι το έθιμο αυτό δεν το επινόησαν οι χωριάτες, αλλά τα παιδιά των ναυτικών και το εμπορεύονταν με αυτό τον τρόπο. Οι ναυτικοί έφερναν τα μπαχαρικά ,δεν ήταν προνόμιο των πολλών και έδιναν τα μπαχαρικά στα παιδιά που το έφτιαχναν το πορτοκάλι με αυτό τον τρόπο και μάλιστα έλεγαν  σ αυτόν που έπαιρνε την πρόκα  το γαρύφαλλο « Να σου δίνει ο Θεός δύναμη, όπως τους χυμούς του ζωοδότου πορτοκαλιού» .

Τα έθιμα έχουν ξεχαστεί, ας προσπαθήσουμε όλοι να τα αναβιώσουμε, να τα μεταδώσουμε στα παιδιά μας  και να γίνει ότι το καλύτερο».

Κλείνοντας σημείωσε ότι στην Κεφαλονιά υπήρχαν και ριζοσπαστικά κάλαντα τα οποία ψέλνονταν επί Αγγλοκρατίας και ευχήθηκε Χρόνια πολλά και ένα ειρηνικό 2025.

Ακολουθεί το ηχητικό της συνέντευξης.